Η μεγαλύτερη αρετή
Γράφει ο Πρωτοπρεσβ. Γεώργιος Δορμπαράκης στην Κιβωτό της Ορθοδοξίας
Συζητούσαμε κάποτε μία ομάδα προσκυνητών μ’ έναν σπουδαίο Γέροντα, εκφραστή μάλιστα του πνεύματος του οσίου Γέροντα Σωφρονίου του Αθωνίτη, και μας έθεσε το ερώτημα περί του ποια είναι η μεγαλύτερη αρετή.
«Η αρετή της αγάπης», είπε ο ένας. «Όχι», απάντησε ο Γέροντας. «Μολονότι αυτή είναι η πρώτη και μεγάλη εντολή του ίδιου του Θεού στον άνθρωπο, όμως δεν είναι αυτή η μεγαλύτερη αρετή. Γιατί χωρίς αυτήν που αναζητούμε, και η ίδια η αγάπη, που όντως θεωρείται το επιστέγασμα, αφού ο Θεός είναι αγάπη, αποτελεί καρικατούρα ενός εγωισμού». «Μήπως η πίστη τότε;», συμπλήρωσε ο ίδιος. «Ούτε κι αυτή», χαμογέλασε καλοκάγαθα ο Γέροντας. «Γιατί, φανταστείτε, και η πίστη μπορεί να αποτελεί «προσόν» του ίδιου του διαβόλου. «Και τα δαιμόνια πιστεύουν» μας διδάσκει η Γραφή. Οπότε ούτε η πίστη είναι η σωστή απάντηση». «Η διάκριση», έσπευσε να απαντήσει κάποιος άλλος. «Αυτό άλλωστε δεν τονίζουν οι άγιοι Πατέρες μας»; «Ούτε κι αυτό είναι απολύτως σωστό», είπε και πάλι ο σοφός άνθρωπος. «Ότι οι Πατέρες τονίζουν πολύ συχνά τη διάκριση ως τη μείζονα των αρετών, είναι αλήθεια. Αλλά θεωρούν κάτι άλλο ως βάση της που αυτή οδηγεί στη διάκριση». «Η υπομονή, μήπως;», ακούστηκε άλλος της ομήγυρης. «Όχι, δεν είναι αυτή η μεγαλύτερη αρετή. Η υπομονή πράγματι αποτελεί το υλικό με το οποίο πλέκεται κάθε αρετή, αλλά κάτι άλλο τελικώς είναι η οροφή».
Παραιτηθήκαμε, οπότε ο σπουδαίος άνδρας και κατηρτισμένος εν Πνεύματι έδωσε εκείνος την απάντηση, μολονότι όλοι είχαμε αρχίσει να υποψιαζόμαστε την… αλήθεια. «Η μεγαλύτερη αρετή», είπε με μεγάλη σεμνότητα και ζητώντας μας τη συγχώρησή μας γιατί έκανε το Δάσκαλο, «είναι η ταπείνωση. Βλέπετε, ο ίδιος ο Κύριος βεβαίωσε με το αψευδές στόμα Του ότι όταν επιτελέσουμε όλες τις εντολές του Θεού, να λέμε ότι είμαστε άχρηστοι και ελεεινοί δούλοι κι ότι κάναμε ό,τι έπρεπε απλώς να κάνουμε. “Όταν ποιήσητε πάντα τα διατεταγμένα υμίν, λέγετε αχρείοι δούλοίεσμεν· ότι οοφείλομενποιήσαιπεποιήκαμεν”. Επιτελούμε επομένως τα πάντα, βρισκόμαστε κυριολεκτικά στην υπακοή Εκείνου, τηρούμε όλες τις εντολές Του, δεν είμαστε τελικώς τίποτε. Δεν μας το προσυπέγραψε και με τα συγκλονιστικά λόγια Του, τα οποία κατέγραψε εν Πνεύματι ο άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος στο Ευαγγέλιό του; «Χωρίς εμένα δεν μπορείτε να κάνετε τίποτε». Τι θα πει αυτό; Ότι μπορούμε να αποκτήσουμε όλες τις αρετές, αλλά αυτό είναι κάτι που γίνεται με τη χάρη και τη δύναμη του Ίδιου. Συνεπώς, πίσω από όλα κρύβεται η ταπείνωση. Γι’ αυτό και είναι η μόνη πραγματικότητα που επισύρει πλούσια τη χάρη του Θεού. «Ταπεινοίς ο Θεός δίδωσι χάριν». Η ταπείνωση συνιστά τον μαγνήτη που μαγνητίζει την παρουσία του Θεού. Κι όπου βλέπουμε άνθρωπο του Θεού με μεγάλα χαρίσματα, να ξέρουμε πως η κρυφή εργασία του είναι ακριβώς ο αγώνας του για την ταπείνωση».
«Τι είναι η ταπείνωση, Γέροντα;» έσπευσαν να ρωτήσουν από κοινού δυο τρεις. «Γιατί, αφού είναι τόσο σημαντική, θα πρέπει να μάθουμε την ουσία της, τα χαρακτηριστικά της, τα ενεργήματά της, το τι φέρνει μ’ έναν λόγο στον άνθρωπο του Θεού».
«Αυτό είναι τεράστιο θέμα, αδελφοί μου», είπε στοχαστικά και με ειλικρινή ταπείνωση ο Γέροντας, «και δεν μπορούμε μ’ έναν λόγο να το προσπεράσουμε. Είναι σαν έναν κρυμμένο θησαυρό, που το μόνο που γνωρίζουμε γι’ αυτόν είναι το όνομά του: η αγία ταπείνωση. Και τούτο μόνο θα ήθελα να σας πω τώρα. Όταν μιλάμε για την ταπείνωση, τη χριστιανική ταπείνωση εννοείται, γιατί ως όρος χρησιμοποιείται και από κάποιους άλλους συνανθρώπους μας αλλά με αρνητικό δυστυχώς περιεχόμενο, θα πρέπει πάντοτε να βάζουμε μπροστά τον χαρακτηρισμό “αγία”, όπως έλεγε και ο άγιος Πορφύριος. Γιατί υπάρχουν πολλές διαστρεβλώσεις και εκδοχές της, που μοιάζουν με αυτήν, αλλά πόρρω απέχουν από την αληθινότητά της. Τουλάχιστον, εμείς οι απλοί άνθρωποι ας την επαινούμε και ας ξέρουμε το μεγαλείο της, οπότε την ουσία και τα ενεργήματά της ας τα αφήσουμε για τους αγίους και τους μεγάλους αγωνιστές της πίστεως. Για τα υπόλοιπα, σας παρακαλώ, διαβάστε τους βίους των αγίων μας ή κοιτάξτε κάποιο κείμενο των αγίων Πατέρων μας. Εκεί θα βρείτε τα ουσιώδη, που εγώ αδυνατώ από μόνος μου να σας περιγράψω».
Δεν είχαμε τον χρόνο να «πιέσουμε» λίγο τον Γέροντα να μας πει από τον πλούτο της εμπειρίας του και από τις γνώσεις του. Γιατί ήμασταν βέβαιοι για τον καταρτισμό του. Όμως η ώρα πράγματι δεν επαρκούσε. Αρκεστήκαμε να του φιλήσουμε το χέρι, να πάρουμε την ευχή του και κυρίως την αγιασμένη «εικόνα» του, η οποία απέπνεε την ευωδία της μεγαλύτερης αρετής. Τουλάχιστον όμως μας είχε παρακινήσει για ένα, ίσως το σημαντικότερο, ταξίδι της ψυχής μας. «Στην ταπείνωση», πρόσθεσε χαιρετώντας μας, «θα βρείτε τον ίδιο τον Θεό. Γιατί η ταπείνωση είναι η στολή της θεότητας».
