Καισαριανής Δανιήλ: Θεοτόκος, «η Υψηλοτέρα των Ουρανών»
Η Εκκλησία μας στο πάνσεπτο πρόσωπό της τιμά και δοξάζει την «ασυγκρίτως» των Χερουβείμ και των Σεραφείμ, και την θέτει υψηλότερον παντός άλλου δημιουργήματος του Θεού εντός της ορατής, αλλά και αοράτου κτίσεως «την υψηλοτέραν των ουρανών». Η Κυρία Θεοτόκος έμεινε το κορυφαίον Δημιούργημα της αγάπης του Θεού.
Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καισαριανής, Βύρωνος και Υμηττού κ. Δανιήλ
Η Εκκλησίας μας και το Έθνος μας εορτάζει την 25 Μαρτίου διπλή εορτή, την εθνική, για την έναρξη της Επαναστάσεως του 1821 και την θρησκευτική, του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, μαρτυρώντας τον άρρηκτο δεσμό της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού, και δείχνοντας την συμπόρευσή τους στην ιστορία της Πατρίδος μας. Χωρίς να παραθεωρούμε το μέγιστο γεγονός της Ελληνικής Επαναστάσεως, θα αναφερθούμε στο πρόσωπο της Παναγίας Μητέρας του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.
Η Εκκλησία μας στο πάνσεπτο πρόσωπό της τιμά και δοξάζει την «ασυγκρίτως» των Χερουβείμ και των Σεραφείμ, και την θέτει υψηλότερον παντός άλλου δημιουργήματος του Θεού εντός της ορατής, αλλά και αοράτου κτίσεως «την υψηλοτέραν των ουρανών». Η Κυρία Θεοτόκος έμεινε το κορυφαίον Δημιούργημα της αγάπης του Θεού.
Αλλά και στην κτιστή φύση, όπου ευρίσκεται η Κυρία Θεοτόκος, λαμβάνει μία κορυφαία θέση. Είναι υπεράνω όλων των ποιημάτων του Θεού και αυτών ακόμη των Ασωμάτων Δυνάμεων, που είναι ο Αγγελικός κόσμος.
Η μοναδικότητα της Θεοτόκου καταφαίνεται και από την προϊστορία της: Όπως ο υμνωδός αναφέρει, «μυστικώς ταίς ιεροτεύκτοις Γραφαίς λαλείται περί σου, Μήτερ Υψίστου». Δηλαδή, με τρόπον μυστηριώδη, μητέρα του Θεού, γίνεται λόγος για σένα στις Γραφές, τις από ιερές χείρες γεγραμμένες. Και προσθέτει εις άλλο ύμνο: «Δανιήλ σε όρος καλεί νοητόν, Γεννήτριαν Θεού ο Ησαΐας. Βλέπει δε ως πόκον Γεδεών. Ο Δαυΐδ δε αγίασμα φάσκει, πύλην δε άλλος». (Μεγαλυνάριον της Θ΄ Ωδής του Όρθρου της Εορτής του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, ΚΕ΄ Μαρτίου). Αυτή η προϊστορία της αποτελεί το προανάκρουσμα του μεγαλείου και της δόξης της, αλλά και της ιστορίας της.
Επίσης, από την ιστορία. Για την ιστορία της, λίγες πληροφορίες έχομεν από τα ιερά Ευαγγέλια, συνδυαζόμενες όμως, με την Παράδοση της Εκκλησίας μας είναι επαρκείς, διά να σημειωθούν τα χαρακτηριστικά σημεία της ζωής της.
- «Κεχαριτωμένη»:
Το μέγα «μυστήριον το χρόνοις αιωνίοις σεσιγημένον» «το αποκεκρυμμένον από των αιώνων και από των γενεών» (Προς Ρωμαίους ιδ΄ 24. Προς Κολοσσαείς α΄, 26), το μυστήριον της σωτηρίας φανερώνεται. «Ότε ήλθε το πλήρωμα του χρόνου» (Προς Γαλάτας δ΄, 4) ο ουράνιος πολίτης, ο αρχάγγελος Γαβριήλ, κομιστής πανευφροσύνου μηνύματος, καταφθάνει στην γη. Σε ποιον θα ευαγγελισθεί το χαρμόσυνο ευαγγέλιο; Επίσης, της απευθύνεται ο θείος χαιρετισμός: «Χαίρε, κεχαριτωμένη· ο Κύριος μετά σου: ευλογημένη συ εν γυναιξίν» (Λουκά α΄, 28).
Μέχρι του Ευαγγελισμού η Θεοτόκος υπήρξε «κεχαριτωμένη» με την Χάρη του Θεού και την δική της προσπάθεια. Με την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος γίνεται άξια να καταστή και Μήτηρ του Θεού Λόγου, για αυτό και καθαρίζεται από παντός μολυσμού και από πάσης ροπής του αμαρτήματος του πρώτου ανθρώπου.
- Θεοτόκος:
Το 431, στην Έφεσο, η Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος κατεδίκασε το φρόνημα του αιρετικού Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Νεστορίου, ο οποίος υπεστήριζε ότι η Αγία Παρθένος υπήρξε ανθρωποτόκος (δηλαδή μήτηρ ανθρώπου η οποία δεν είχεν ενωθή με τον Θείον Λόγον) ή Χριστοτόκος (μήτηρ του Χριστού, όχι όμως και του Θεανθρώπου). Και ανεκήρυξε «την αγίαν Παρθένον Θεοτόκον, γεγέννηκε γαρ σαρκικώς σάρκα γεγονότα τον εκ Θεού Λόγον» (βλ. Κυρίλλου Αλεξανδρείας, Προς τους τολμώντας συνηγορείν τοις Νεστορίου δόγμασιν, ως ορθώς έχουσι, κεφ. Α΄. PG 76, 392).
Ακατάληπτο μυστήριο αποτελεί η ενανθρώπηση του Θεού Λόγου. Εξήγηση λογική δεν δύναται να υπάρχει. Βρίσκεται πέρα της δυνατότητος να το συλλάβει ο ανθρώπινος νους. Μόνον η πίστη ότι: «όπου Θεός βούλεται», όπου ο Θεός θέλει, «νικάται φύσεως τάξις», ανατρέπεται ο φυσικός νόμος και η φυσική τάξη. Και αληθώς ούτως έχει.
- Αειπάρθενος:
Η τρίτη βασική αλήθεια περί του προσώπου της Παναγίας Θεοτόκου είναι το Αειπάρθενό της.
Παρθένος και Μητέρα είναι δύο έννοιες αντιφατικαί. Δύο γεγονότα εκ διαμέτρου αντίθετα. Η Θεοτόκος, από τα αγνά αίματα της οποίας έλαβε την ανθρωπίνη φύση ο Σωτήρ, υπήρξε Παρθένος. Έζησε, κατά την έκφραση των Πατέρων, ζωή παρθενική, ισάγγελη και άμωμη. Υπήρξε Παρθένος, η οποία είχε παραδώσει ολοκληρωτικώς, χωρίς καμμία επιφύλαξη, στον Θεόν όλον το είναι της, ψυχή, νου, θέληση, καρδιά και σώμα. Και το σημαντικότερο. Η παρθενία αυτή συνόδευσε την πάναγνη κόρην της Ναζαρέτ και μετά την γέννηση του Σωτήρος και της έμεινε κτήμα παντοτινό.
Γ΄. Τα έσχατά της:
Οι Γραφές δεν μας δίδουν καμμία πληροφορία για το τέλος της Μαρίας, ούτε εάν απέθανε, ούτε εάν ετάφη, ούτε εάν δεν ετάφη.
Στις ευχαριστιακές μας συνάξεις το διακηρύσσουμε: «ταις πρεσβείαις της Θεοτόκου, Σώτερ σώσον ημάς» ή «Διά πρεσβειών της παναχράντου Σου Μητρός… σώσον ημάς». Και ο πιστός λαός του Θεού γνωρίζει, όχι θεωρητικώς και νοησιαρχικώς, αλλά και βιωματικώς, ότι «άλλην γαρ ουκ έχομεν αμαρτωλοί προς Θεόν εν κινδύνοις και θλίψεσιν, αεί μεσιτείαν…». Γι’ αυτό «ου σιωπήσωμέν ποτέ Θεοτόκε – αναφωνούν οι πιστοί -τας δυναστείας σου λαλείν οι ανάξιοι ει μη γαρ συ προΐστασο πρεσβεύουσα τις ημάς ερρύσατο εκ τοσούτων κινδύνων;».
Εικόνες, αφιερώματα, ναοί, ύμνοι, παρακλητικοί κανόνες, ικεσίαι, εκατοντάδες επίθετα της αποδίδονται, για να εκφρασθεί η πίστη και η αφοσίωση του λαού του Θεού στο πρόσωπό της.
Επομένως, το μέγα πλήθος των ονομάτων της είναι ένα μικρό δείγμα της απέραντης αγάπης και της βαθειάς εμπιστοσύνης του λαού του Θεού στο πρόσωπό της. Με το πλήθος των επιθέτων, τα οποία της αποδίδονται, υποδηλώνονται οι πολλές αυτής χάριτες, οι τρόποι προστασίας των πιστών της και τα πολλά δωρήματα της Παναχράντου και υπερευλογημένης Θεοτόκου, που λαμβάνουν αυτοί οι οποίοι την επικαλούνται.
Για τον πιστό λαό του Θεού έμεινε «κεχαριτωμένη» Παναγία, η Θεοτόκος και αειπάρθενος, η οποία σήμερα είναι η μεσίτρια και πρέσβειρα, που «αεί» πρεσβεύει υπέρ του λαού αυτής. Είναι η αναντικατάστατη «παραμυθία», παρηγορία και ενίσχυση των θλιβομένων. Όπως ψάλλει ο λαός της: «πάντων θλιβομένων η χαρά, και αδικουμένων προστάτις, και πενομένων τροφή, ξένων τε παράκλησις και βακτηρία τυφλών, ασθενούντων επίσκεψις, καταπονουμένων σκέπη και αντίληψις και ορφανών βοηθός».
