Εκκλησία και Ιστορική Μνήμη του Γένους: Ένα παράδειγμα από την Ιερά Μητρόπολη Μαρωνείας και Κομοτηνής Α’
Γράφει ο Μ. Βαρβούνης, Καθηγητής Λαογραφίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης
Η σύνδεση της δράσης της Ορθόδοξης Εκκλησίας με την παράδοση και την ιστορική μνήμη του Γένους είναι πραγματικότητες γνωστές και αρκετά συζητημένες. Σε όσα ακολουθούν θα προστεθεί ένα ακόμη παράδειγμα αυτής της στενής σχέσης, όπως διαμορφώνεται στην εποχή μας, με βάση το εκδοτικό και επιστημονικό έργο που επιτελείται στην Ιερά Μητρόπολη Μαρωνείας και Κομοτηνής, υπό την καθοδήγηση και με την ευλογία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου κ. Παντελεήμονος. Πρόκειται για ένα έργο συστηματικό και σημαντικότατο, το οποίο άλλωστε μας έχει απασχολήσει και κατά το παρελθόν, σε ανάλογα άρθρα μας.
Με την ευκαιρία του εορτασμού των εκατό χρόνων από την ενσωμάτωση της Κομοτηνής και της περιοχής της στο ελληνικό κράτος, η Αναπλ. Καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης κα Ελπίδα Βόγλη συνέγραψε ένα βιβλίο, το οποίο εξέδωσε σε μια καλαίσθητη και άριστης επιμέλειας, από τον συνάδελφο κ. Γ. Τσιγάρα, έκδοση η Ιερά Μητρόπολη Μαρωνείας και Κομοτηνής, με τίτλο «Η 14η Μαΐου της Κομοτηνής έναν αιώνα μετά ….» (Κομοτηνή 2020, σελ. 141). Μια έκδοση με άριστη και σημαντική από επιστημονική και πολιτιστική άποψη εικονογράφηση, που αναφέρεται στα γεγονότα, τις ρίζες και τα αποτελέσματά τους, δεδομένου μάλιστα ότι για την ιστορική εκείνη συγκυρία και τα συγκεκριμένη γεγονότα δεν διαθέτουμε ικανή βιβλιογραφία, ούτε επαρκή ιστορική έρευνα.
Στον πρόλογό του, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μαρωνείας και Κομοτηνής κ. Παντελεήμων (σ. 9-10) εξηγεί τις αφορμές και τις σκέψεις που οδήγησαν στην ανάθεση της συγγραφής και στην ανάληψη της έκδοσης του βιβλίου αυτού, υπογραμμίζοντας τόσο την ανάγκη δημιουργίας επιστημονικού και απροκατάληπτου επιστημονικού λόγου, όσο και στον ρόλο της τοπικής Εκκλησίας στην προβολή της επετείου και της σημασίας της.
Και βέβαια είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να υπάρχουν επιστημονικές εκδόσεις από εκκλησιαστικούς φορείς, δεδομένου του ρόλου που έπαιξε η Εκκλησία στην εξέλιξη της νεότερης και σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, αλλά και του ανεξερεύνητου εν πολλοίς πλούτου των εκκλησιαστικών αρχείων στον τόπο μας. Έτσι, η Μητρόπολη Μαρωνείας εγκαινιάζει μια προσπάθεια μέγιστης σημασίας, που ευχής έργο θα ήταν να συνεχιστεί και με άλλες παρόμοιες επιστημονικές εκδόσεις.
Ήδη στις εισαγωγικές σκέψεις της στον τόμο (σ. 11-20) η κα Βόγλη αναφέρεται στην οπτική που υιοθετεί και στα ζητούμενα της σχετικής έρευνας – σε διακριτική και διακριτή αντίστιξη κάποτε με όσα έχουν προηγηθεί – οριοθετώντας τα ιστορικά και τα επιστημονικά πλαίσια στα οποία κινείται η μελέτη της. Αναφέρεται δηλαδή στα ζητούμενα της έρευνάς της, αλλά και στην επικέντρωση της προσπάθειάς της να εξερευνηθεί πλήρως η περιρρέουσα ατμόσφαιρα και να ενταχθεί το γεγονός της ενσωμάτωσης στο ευρύτερο διπλωματικό, στρατιωτικό, πολιτικό, εθνοτικό και γεωστρατηγικό περιβάλλον, εντός του οποίου μεθοδεύθηκε και επιτεύχθηκε.
Ακολουθεί το πρώτο μέρος της μελέτης, με τίτλο «Από το Ανατολική Ζήτημα στο Θρακικό: ζητήματα ορολογίας και μεθοδολογίας» (σ. 24-37), στο οποίο η κα Βόγλη θέτει τα όρια, προσεγγίζει και αναλύει τη γενικότερη ιστορική συγκυρία και βάζει τις βάσεις ορισμένων μεθοδολογικών αρχών, υπό το φως των οποίων μπορούν τα γεγονότα να ερμηνευθούν επαρκώς. Ας μου επιτραπεί εδώ μια μάλλον συμβολική συμπλήρωση: το διώροφο οίκημα της φωτογραφία στη σελίδα 33 (αρ. 18) δεν έμενε μόνο ο Δήμαρχος Κομοτηνής Δημ. Μπλέτσας (1934 – 1967), αλλά στεγάστηκε μόλις ιδρύθηκε και το Τμήμα μας, μέχρι να μεταφερθεί στην Πανεπιστημιούπολη της Κομοτηνής.
Στη συνέχεια παρατίθεται ένα κεφάλαιο με τίτλο «Στον ‘δρόμο’ προς τη Γκιουμουλτζίνα … τα γεωγραφικά αδιέξοδα της διπλωματίας» (σ. 40-58), όπου περιγράφονται η διεθνής διπλωματική κατάσταση και οι ανάλογες συνθήκες, που αποτέλεσαν τον υπόβαθρο των γεγονότων του 1920, η ισορροπίες και οι ανακατατάξεις τους, οι συνθήκες, οι συμμαχίες και οι συμφωνίες. Ακολουθούν τα σχετικά με το ζήτημα «Τα ‘όρια του ελληνισμού’ και η Θράκη: διλήμματα στο γύρισμα του αιώνα» (σ. 60-87) όπου εξετάζεται το πολυσυζητημένο θέμα των ορίων του Ελληνισμού όπως κατά καιρούς γίνονταν αντιληπτά, και συνακολούθως της γεωγραφικής ταυτότητας του Έξω Ελληνισμού και των επιπτώσεων που αυτές οι ζυμώσεις είχαν στη διαμόρφωση της ελληνικής πολιτικής και της αντίστοιχης κοινής γνώμης. Θα συνεχίσουμε όμως και στο επόμενο άρθρο μας.
