Αρχιεπίσκοπος: «Ανάγκη για ενότητα και συνεργασία» – Τα Εγκαίνια της Έκθεσης «Μικρά Ασία, Χαίρε! Κιβωτός Μνήμης» της Μητρόπολης Νεαπόλεως (ΦΩΤΟ-ΒΙΝΤΕΟ)
Ο π.Νικηφόρος Καλαϊτζίδης κάλεσε στο βήμα το Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών κ. κ. Ιερώνυμο. Ο προκαθήμενος της Ελλαδικής Εκκλησίας αρχικά εξέφρασε τον ενθουσιασμό και τη συγκίνηση του για το γεγονός της λειτουργίας της Έκθεσης, αλλά κυρίως για το επίτευγμα της συλλογής των κειμηλίων, γεγονός που αποδεικνύει την ενότητα και τη συνεργατικότητα του ποιμνίου της Δυτικής Θεσσαλονίκης.
Παρουσία του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλαδος Ιερωνύμου και της Υπουργού Πολιτισμού κ.Λίνας Μενδώνη εγκαινιάστηκε το απόγευμα της Δευτέρας 13 Μαρτίου η Έκθεση Προσφυγικών Κειμηλίων της Ιεράς Μητροπόλεως Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως με τίτλο: «Μικρά Ασία, Χαίρε! Κιβωτός Μνήμης» στη Σκηνή «Σωκράτης Καραντινός» του Κ.Θ.Β.Ε., στη Μονή Λαζαριστών.
Ο π.Νικηφόρος Καλαϊτζίδης κάλεσε στο βήμα το Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών κ. κ. Ιερώνυμο. Ο προκαθήμενος της Ελλαδικής Εκκλησίας αρχικά εξέφρασε τον ενθουσιασμό και τη συγκίνηση του για το γεγονός της λειτουργίας της Έκθεσης, αλλά κυρίως για το επίτευγμα της συλλογής των κειμηλίων, γεγονός που αποδεικνύει την ενότητα και τη συνεργατικότητα του ποιμνίου της Δυτικής Θεσσαλονίκης. Ο Μακαριώτατος, αφού ευχαρίστησε τον άγιο Νεαπόλεως για την εκδήλωση, υπογράμμισε την ανάγκη για ενότητα και συνεργασία.
Στη συνέχεια, η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ.Λίνα Μενδώνη ανέδειξε την ανάγκη αναβαπτισμού στο ιστορικό γίγνεσθαι του παρελθόντος. Η κ. Μενδώνη μέσα από μια ιστορική αναδρομή ανακάλεσε το γεγονός της μικρασιατικής καταστροφής, την εγκατάσταση των προσφύγων στις νέες πατρίδες και τη δημιουργία των συνοικισμών στη Δυτική Θεσσαλονίκη. Η Υπουργός ευχαρίστησε δια πολλών το Σεβασμιώτατο για την αγαστή συνεργασία, τη σύμπνοια και το κοινό όραμα της προβολής του μικρασιατικού πολιτισμού.
Ακολούθησαν οι χαιρετισμοί του Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας κ. Απόστολου Τζιτζικώστα και της Αν. Προϊσταμένης της Εφορίας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης κ. Ελισάβετ Τσιγαρίδα.
Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως κ. Βαρνάβας καθήλωσε το κοινό με το συγκινησιακά φορτισμένο λόγο του και με τις παραπομπές του στα ιστορικά δρώμενα «που μετέτρεψαν την καταστροφή –τη μεγαλύτερη μετά το 1453 – σε έπος» .
Παρατίθεται ολόκληρη η ομιλία του Σεβασμιωτάτου κ. Βαρνάβα.
ΕΚΘΕΣΗ ΚΕΙΜΗΛΙΩΝ
«ΚΙΒΩΤΟΣ ΜΝΗΜΗΣ – ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ, ΧΑΙΡΕ!»
Κιβωτός. Λέξη βιβλική, λέξη που παραπέμπει στην κατακλυσμιαία καταστροφή του κόσμου αλλά και στη διάσωσή του μέσα σε ένα καράβι, γνωστό στο αγιογραφικό λεξιλόγιο ως «Κιβωτός».
Πέρασαν 100 χρόνια, ένας ολόκληρος αιώνας από τότε που ένας πανάρχαιος κόσμος, αυτός της Ανατολής, συνόκαιρος της Ιστορίας, ο Αρχαίος και της Ρωμιοσύνης ο κόσμος, ο κόσμος μας γεμάτος φως, ζωή και οικουμενική πρόταση πολιτισμού, γνώρισε βίαια την καταστροφή και τον ξεριζωμό του. Φωτιά, μαχαίρι, καπνός, θάνατος, σκοτάδι, προδοσία και διχασμός. ο θρίαμβος της αμαρτίας μας.
Ως τα σήμερα, η πληγή αυτή δεν λέει να κλείσει. Ματώνει, καθώς την ακουμπά η χορδή του βιολιού και του κεμεντζέ, που τραγουδά το μοιρολόγι μας με λόγια παραπονεμένα για το άδικο που ζήσαμε.
Η Μικρασιατική Καταστροφή είναι ιστορικά αναμφισβήτητο ότι υπήρξε το δεύτερο τραγικότερο γεγονός μετά την Άλωση της Πόλης. Ίσως γιατί παραμένουν σβηστές οι λυχνίες των Εκκλησιών της Αποκάλυψης. Ίσως γιατί μένουν εκεί κολώνες και μάρμαρα, ναοί και αρχαία θέατρα που πάνω τους κουβαλούν «τη γλώσσα όπως μας την έδωσαν ελληνική», για να θυμίζουν ότι οι Έλληνες απ’ όπου κι αν πέρασαν, αγάπησαν με πάθος το θείο, δημιούργησαν πολιτισμό και πορεύτηκαν στον δρόμο του φωτός.
Και να, τώρα, εγώ, 100 χρόνια μετά, Επίσκοπος και ποιμένας της Εσπερίας Θεσσαλονίκης, παιδί της προσφυγιάς, έρχομαι να εναποθέσω σήμερα τους ασφόδελους της μνημοσύνης στους προγονικούς τάφους, κουβαλώντας την κυτταρική μνήμη που μου κληροδοτήθηκε, σε αυτή την καταληκτήρια εκδήλωση, η οποία έχει το χαρακτηριστικό γνώρισμα της ταυτότητας των ανθρώπων της Ανατολής, της Ιωνίας, του Πόντου, της Καππαδοκίας και της Ανατολικής Θράκης, δηλαδή της πίστης που έγινε καράβι και έσωσε αυτό τον ευλογημένο λαό.
Μέσα σε αυτό τον χαλασμό του κατακλυσμού και της καταστροφής μας τοποθετήσαμε ευλαβικά σε ένα καράβι, στην «Κιβωτό» της μνήμης και της σωτηρίας μας, ό, τι πιο πολύτιμο είχαμε, την πίστη μας. Εικόνες, αγιοπότηρα και ιερά λείψανα, αποδείξεις αυτής της σώζουσας αλήθειας για την ταυτότητα της Ανατολής, που λάτρευε με πάθος και ακλόνητη σταθερότητα τον Θεό και τον έβαλε βιγλάτορα της ζωής και της πορείας του.
Ανάμεσα στα ιερά που φορτώσαμε, κι ένας Επιτάφιος βουτηγμένος στα δάκρυα των Μυροφόρων που ψάλλουν τα εγκώμια του θρήνου του αποχωρισμού. Ένας Επιτάφιος που τον κουβάλησαν στα χέρια τους άγγελοι. Ένας Επιτάφιος που τον ραίνουν ως τα σήμερα με τα δάκρυά τους οι γυναίκες της γενιάς μας, που πάλι αυτές σαν άλλες Μυροφόρες γέμισαν με τα μύρα της πίστης τους τις νέες προσφυγογειτονιές, στέλνοντας μήνυμα Ανάστασης. Κι έγινε ο πόνος και ο Σταυρός υπομονή κι ελπίδα.
Γι’ αυτό, την Ανατολή ποτέ δεν θα τη λησμονήσουμε. Δεν θα την αποχαιρετήσουμε ποτέ από τον τόπο της καρδιάς μας. Γιατί, σε αυτό τον τόπο μετά τον Παρθενώνα κτίσαμε την Αγιά Σοφιά, τη Σουμελά και την Αγιά Φωτεινή στη Σμύρνη. Η «Κιβωτός» της μνήμης μας θα πλέει πάντα στο πέλαγος της Ιστορίας. Ίσως να ταξιδέψει σε τόπους καινούργιους, μακρινούς, αλαργινούς. Κι αν όμως από τα μάτια τα δικά μας χάνεται, καινούργιες θάλασσες, καινούργιοι κόσμοι την προσμένουν. Μικρά Ασία, Χαίρε!
Εάν για κάτι μπορώ να καυχηθώ εν Κυρίω μέσα στην αστοχία και τα λάθη μου είναι το ότι διακονώ τη Μητρόπολη των προσφύγων, που με κάνουν υπερήφανο, και τους ευχαριστώ. Γι’ αυτούς τους λόγους, η τελευταία εκδήλωση μνήμης με ό,τι πολυτιμότερο πνευματικά και συναισθηματικά διαθέτει αυτή η Μητρόπολη, δηλαδή τα προσφυγικά της κειμήλια, τα εκθέτει πρώτη φορά, θέλοντας να συμβάλει, με την αγαστή συνεργασία του Υπουργείου Πολιτισμού, στην ανάδειξη του τόσο σπουδαίου και σημαντικού αυτού γεγονότος.
Χαιρετίζω με ιδιαίτερη χαρά ότι στην ξεχασμένη από πάντα Εσπερία Θεσσαλονίκη η Υπουργός Πολιτισμού κυρία Λίνα Μενδώνη αφουγκράστηκε αγαπητικά το παράπονο του υπέροχου αυτού λαού, που εργάζεται, παράγει και δημιουργεί, συμβάλλοντας στην πρόοδο αυτού του τόπου με καθοριστικό τρόπο. Την ευχαριστώ που έκανε το όραμα πράξη και αλήθεια, αγκαλιάζοντας το γεγονός της Έκθεσης με θέλημα δικό της. Η ευγνωμοσύνη μου διαρκής.
Θερμές ευχαριστίες στον Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας κύριο Απόστολο Τζιτζικώστα για την ουσιαστική του συμμετοχή σε αυτή την προσπάθεια, με την απλόχερη παραχώρηση των χώρων του Κέντρου Πολιτισμού Δυτικής Θεσσαλονίκης της Μονής Λαζαριστών. Είναι γνωστό, άλλωστε, ότι ο Περιφερειάρχης θέτει σε πρώτη προτεραιότητα τη Δυτική Θεσσαλονίκη και τους ανθρώπους της. Τον ευχαριστούμε γι’ αυτή του την επιλογή.
Η συνεργασία με την Περιφέρεια, τους ανθρώπους της και τη Βούλα Πατουλίδου γέννησε τη λειτουργία της παράλληλης Έκθεσης : «Εν [θύμησες] Μικρασία : Σκιές Μελάνης και Φακού», για την υλοποίηση της οποίας ευχαριστώ θερμά την κυρία Χριστίνα Κοτσιώρη και την ομάδα της.
Ευχαριστίες στην Αναπληρώτρια Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης κυρία Ελισάβετ Τσιγαρίδα, στην Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Περιφέρειας Θεσσαλονίκης κυρία Μαρία Τσιάπαλη καθώς και σε όλα τα στελέχη και το προσωπικό των Εφορειών για τη συμβολή τους και το πνεύμα συνεργασίας που επέδειξαν στην υλοποίηση όλης αυτής της τόσο σημαντικής προσπάθειας. Κυρία Τσιγαρίδα, ζητώ συγγνώμη για τις τυχόν παραλείψεις μου.
Μνημονεύω τον κόπο του κυρίου Κωνσταντίνου Νίγδελη, Διευθυντή του Μουσείου Προσφυγικού Ελληνισμού της Μητρόπολής μας και Άρχοντα Ιερομνήμονα του Οικουμενικού Πατριαρχείου για το τεράστιο μέγεθος εργασίας που πραγματοποιεί, συλλέγοντας τις ψηφίδες της μνήμης που διασώθηκαν από την καταστροφή.
Ευχαριστώ τον κύριο Νικόλαο Τουτό, Διδάκτορα Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Εκπαιδευτικό, για την ουσιαστική και πολυσήμαντη συμβολή του στο οργανωτικό και λειτουργικό κομμάτι αυτής της Έκθεσης.
Ευχαριστώ συν τοις άλλοις τον κύριο Αλέξανδρο Γκινούδη και την ομάδα των Αρχιτεκτόνων που ανέλαβε την εκπόνηση και την εφαρμογή της Μουσειογραφικής Μελέτης της Έκθεσης με τον πιο άρτιο και αποτελεσματικό τρόπο.
Τέλος, αλλ’ όχι τελευταίως, τις ευγνωμόνους ευχαριστίες μου στους Κληρικούς της Μητρόπολής μου, οι οποίοι πρώτον μεν επί σειρά ετών διεφύλαξαν «ως κόρη οφθαλμού» τα ιερά προσφυγικά κειμήλια στις ενορίες τους και δεύτερον γιατί συνεργάστηκαν άψογα και με κάθε προθυμία στην προβολή και την ανάδειξη αυτού του «κεκρυμμένου θησαυρού». Ιδιαιτέρως δε, στον Αρχιμανδρίτη Παντελεήμονα Αναστασιάδη και τον Πρωτοπρεσβύτερο Νικηφόρο Καλαϊτζίδη για τον συντονισμό και την τελική ευόδωση της όλης προσπάθειας.
Δεν ξεχνώ τον κόπο των ανθρώπων της Μονής Λαζαριστών, τον Κώστα Πραντσίδη και τον Γιάννη Τσουβάλογλου, καθώς και όλη την ομάδα εργασίας. Τους ευχαριστώ για τη συνεργασία και την υπομονή τους.
Ταπεινά εύχομαι, αυτό το καινοτόμο για τα τοπικά δεδομένα ενδιαφέρον που άνοιξε μέσα από τον δίαυλο του Πολιτισμού να συνεχιστεί και σε άλλους τομείς που τόσο έχει ανάγκη ο τόπος και οι άνθρωποί του.
Τη μνήμη και τη θύμηση την ενεργοποιεί η αγάπη. Γιατί, ό,τι αγαπάς, αυτό θυμάσαι και αυτό θα μνημονεύεις. Σε τόπο ιερό και άγιο το τοποθετείς, για να μην το εύρει η λήθη. η λησμονιά να μην το ψάξει και χαθεί.
Όλες αυτές τις μέρες, θρήνος επιτάφιος σκέπασε τον τόπο, την πόλη και τη Μητρόπολή μας, καθώς το δρεπάνι του θανάτου βίαια και άδικα θέρισε κορφές απ’ τα βλαστάρια μας, που δεν πρόφτασαν να ανθίσουν και να γενούν καρπός. Ψυχές ανθρώπων, που χάθηκαν και σκόρπισαν θλίψη και πόνο ανείπωτο, που γεννά ο αποχωρισμός προσώπων αγαπημένων και μοναδικών.
Η Μεγάλη Παρασκευή μάς ήλθε φέτος πρόωρα, θα πει ο Μακαριώτατατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος, καθώς γονατίζει προσευχητικά και με της προσευχής το νανούρισμα αγκαλιάζει ψυχές και οικείους. Κάνει τον πόνο και το δάκρυ παραμυθία, παρηγοριά και ελπίδα.
Μνημονεύουμε σ’ αυτό τον εσπερινό της μνήμης τα ονόματά τους. Ψίχουλο προσκομιδής η μνήμη τους στη λειτουργία του Θεού μας, που πεθαίνει άδικα κι Εκείνος, για να ζήσει ο κόσμος. Να’ ναι όλα αναστημένα και να μυρίσει πάλι ανάσταση. Αιωνία η μνήμη τους.
Μακαριώτατε πάτερ και δέσποτα,
Αρχιεπίσκοπε Αθηνών και πάσης Ελλάδος κύριε Ιερώνυμε,
Γνώστης της Ιστορίας, της εικόνας και του Πολιτισμού που γεννά η πίστη, σας υποδεχόμαστε με κάθε τιμή και σεβασμό, ευχαριστώντας για την αποδοχή της πρόσκλησης και τη φυσική σας παρουσία.
Σεβασμιώτατε Άγιε Κρήνης,
υπηρέτες και διάκονοι του λαού μας, κληρικοί και λαϊκοί,
αγαπητοί μου αδελφοί,
σας υποδέχομαι όλους και τον καθένα ξεχωριστά με σεβασμό, τιμή και αγάπη.
Η Ιερά Μητρόπολή μας σ’ αυτή την προσευχή και τη θύμηση θέλησε να τιμήσει δύο πρόσωπα ξεχωριστά.
Στο πρώτο : η φωνή της γίνεται λυγμός, χορδή που ακουμπά την πληγή. Ο στίχος δοξάρι που τραγουδά τον πόνο και τα πάθη της φυλής μας, μοιρολόι που κρατά ζωντανή τη θύμηση. Η φωνή γίνεται φωνή σου. Ο πόνος, πόνος σου. Ταυτίζεσαι μαζί της. Την αγκαλιάζεις. Την αγαπάς. Γίνεσαι ένα μ’ εκείνη, που είναι πια εσύ.
«Οι μακρινοί ξένοι» ζουν κοντά σου, τους κοιτάζεις, τους αγγίζεις, τους μιλάς, τους ανοίγεις την καρδιά σου. Έτσι μεγαλώνει ο κόσμος. Όταν ανοίγουν οι καρδιές, και συν-χωρούν, και δίνουν τόπο στον άλλο. Τότε, καινούργιο «σύνορο» αναζητάς να περπατήσεις. «Όνομα», να μη χαθείς. «Όνειρο», να κρατηθείς. Όραμα αντίστασης, να μη λυγίσεις. Ψάχνεις παιδί, να ξομολογηθείς. Γιατί, τον κόσμο αυτό, οι ποιητές, οι άγιοι και τα παιδιά θα σώζουν πάντα. Και το κακό, με «της αγάπης το φιλί» θα τ’ αποδιώχνεις. Και η αυγή, το φως και η ανατολή της όγδοης, της μυστικής ημέρας, θα γίνεται «σκοπός» και το «χαλάλι» της ζωής.
Μόνο μια Σμυρνιά, από τον τόπο της αγάπης, Σεβντίκιοϊ, μπορούσε να γράψει τέτοιους στίχους και να τους τραγουδήσει μ’ αυτό τον μοναδικό και ανεπανάληπτο τρόπο που τραγουδά η Χάρις Αλεξίου.
Την τιμούμε με τον Σταυρό και το Παράσημο του Καππαδόκη Μεγαλομάρτυρα και Πολιούχου της Μητρόπολής μας Αγίου Γεωργίου.
Στο δεύτερο : Παιδί της Ρούμελης, της χώρας των Ρωμιών, θα γεννηθεί στο θρυλικό Ζητούνι. Τόπος αγωνιστών. Ένδοξος τόπος, μπολιάζει την ύπαρξή της με την αγάπη γι’ αυτή την όμορφη και παράξενη πατρίδα. Ηθοποιός, παραγωγός, συγγραφέας και ερευνήτρια, πολύπλευρη και πολυτάλαντη προσωπικότητα.
Σημαδεύει την Ιστορία του Ελληνισμού της Ανατολής με το έργο «Σμύρνη μου, αγαπημένη». Η γραφίδα της αποτυπώνει στο χαρτί, μέσα από λέξεις, γλώσσα και διαλόγους, έναν ολάκερο κόσμο. Αποκαλύπτει την πανάρχαια γη της Ιωνίας, το φως και τον πολιτισμό της. Και γίνεται η γραφίδα της χρωστήρας, εικόνες, πρόσωπα, χρώματα, ρούχα, αρώματα, μυρωδιές και μπερεκέτια. «Σμύρνη μου, αγαπημένη», πώς να ξεχαστείς; Πώς να λησμονηθεί το φως σου;
Κι άξαφνα, γίνεται το φως σκοτάδι. Η εικόνα, αγιογραφία γεμάτη από τα αίματα των Νεομαρτύρων, που συνεχίζουν τον αέναο διαρκή χορό των Αγίων. Με πρωτομάρτυρα τον Επίσκοπο της Εκκλησίας των Σμυρναίων, διάδοχο του Αγίου Πολυκάρπου Σμύρνης, τον Ιερομάρτυρα Χρυσόστομο. Χέρια βέβηλα, προδοτικά, διχαστικά, σβήνουν τις λυχνίες των Εκκλησιών της Αποκάλυψης. Με μια λέξη, την είπαμε «Καταστροφή».
Η εικόνα, «Σμύρνη μου, αγαπημένη», γίνεται μήνυμα, γνώση, αντίσταση κι επιμονή να μαθευτεί η αλήθεια. και είμαστε απόψε όλοι εδώ, «από τη Σμύρνη Σαλονίκη». Και το όνομά της Μιμή Ντενίση.
Την τιμούμε με τον Σταυρό και το Παράσημο του Καππαδόκη Μεγαλομάρτυρα και Πολιούχου της Μητρόπολής μας Αγίου Γεωργίου.
Σμύρνη, Σεβνίτκιοϊ, Κορδελιό, Μενεμένη, Νέβσεχιρ (Νεάπολη), Ανταβάλ, Γκιούλ Σεχίρ (Συκιές), Προύσα, Γιάλοβα (Ηλιούπολη), Κουρούτσεσμε (Ξηροκρήνη), Επτάλοφος, Ορτάκιοϊ (Αμπελόκηποι), Κουκλουτζάς (Εύοσμος), Χαρμάνκιοϊ (Ελευθέριο), Μανήσα (Νέα Μαγνησία), Χαμιδιέ (Διαβατά), Ουσάκ (Ευκαρπία). Πολίχνη, Ωραιόκαστρο, Σίνδος, Σταυρούπολη, Φίλυρο.
Εσπερία Θεσσαλονίκη, Χαίρε!
Μικρά Ασία, Χαίρε!
Η εκδήλωση επιστέφθηκε με τη βράβευση της κ. Χαρούλας Αλεξίου και της κυρίας Μιμής Ντενίση. Στις δύο κυρίες ο Ποιμενάρχης απένειμε τον Σταυρό και το Παράσημο του Καππαδόκη Μεγαλομάρτυρα και Πολιούχου της Μητρόπολης, του Αγίου Γεωργίου.
Σημειώνεται ότι η Έκθεση θα φιλοξενηθεί στις εγκαταστάσεις της Μονής Λαζαριστών από τις 13 Μαρτίου έως τις 30 Ιουνίου 2023.
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα – Κυριακή 10.00 – 18.00.
Είσοδος Ελεύθερη.
