Φθιώτιδος Συμεών: «Η κατά Θεόν λύπη» κατά τον Άγιο Απόστολο Παύλο
Του Μητροπολίτου Φθιώτιδος Συμεών
«Η κατά Θεόν λύπη» κατά τον Άγιο Απόστολο Παύλο
«ἡ γὰρ κατὰ Θεὸν λύπη μετάνοιαν
εἰς σωτηρίαν ἀμεταμέλητον κατεργάζεται·
ἡ δὲ τοῦ κόσμου λύπη θάνατον κατεργάζεται»
(Β´ Κορινθίους 7,10)
Λόγος παύλειος αὐτὸς ὁ λόγος, ἀπὸ τὸ 7ο κεφάλαιο τῆς δεύτερης ἐπιστολῆς του πρὸς τοὺς Κορινθίους ἀδελφούς μας, καὶ μέσα ἀπὸ τὸν Κανόνα τῆς Καινῆς Διαθήκης, πρὸς τὴν Ἐκκλησία μας ὁλόκληρη, πρὸς τὸν κάθε ἕνα καὶ τὴν κάθε μία ἀπὸ ἐμᾶς ἀνεξαιρέτως.
Λόγος ζωντανὸς καὶ ἐπίκαιρος. Λόγος καίριος, παρηγορητικός, παρακλητικός, ἐπιστηρικτικός.
Μία πυξίδα γιὰ τὴν κατανόηση πειρασμῶν, δοκιμασιῶν, θλίψεων καὶ παθημάτων τοῦ παρόντος βίου.
Ἕνας πλοηγὸς μετανοίας, ἕνας δείκτης γιὰ τὸ πῶς μπορεῖ ἡ μετάνοια καὶ ἡ ἀναγέννηση νὰ ἀνθίσει ἀκόμη καὶ μέσα στὰ πιὸ δύσβατα μονοπάτια μιᾶς σκληροτράχηλης καθημερινότητας.
Μία παράδοξη πρόκληση γιὰ τὸ πῶς ἡ δυσκολία μπορεῖ νὰ γίνει εὐκαιρία, τὸ ἐμπόδιο νὰ γίνει δυνατότητα, τὸ σκοτάδι νὰ γίνει ἔξοδος στὸ φῶς.
Λόγος ἐνθάρρυνσης καὶ αἰσιοδοξίας γιὰ κάθε ἄνθρωπο θλιμμένο, πονεμένο, ἀπογοητευμένο, δυσκολεμένο.
Γραμμένος ὄχι ἀπὸ κάποιο βελούδινο χέρι, ὄχι ἀπὸ κάποιο βολεμένο κουλτουριάρη αὐτοῦ τοῦ κόσμου οὔτε ἀπὸ κάποιον γραφικὸ θρησκευόμενο οὔτε ἀπὸ κάποιον ποὺ εἶχε λύσει τὰ προβλήματά του καὶ πολλῷ δὲ μᾶλλον ἀπὸ κάποιον ἰσχυρὸ καὶ δυνατὸ αὐτῆς τῆς μάταιης ζωῆς.
Ὁ Ἅγιος Ἀπόστολος Παῦλος κατέθεσε τοῦτο τὸν λόγο μὲ τὴν γραφίδα τῶν δακρύων καὶ τῶν στεναγμῶν, μὲ τὸ μελάνι τοῦ ἱδρῶτος καὶ τοῦ αἵματος, τῶν κόπων καὶ τῶν μαρτυρίων.
Τέτοια ἄλλωστε εἶναι ἡ ἀποστολικὴ διδαχή, ἡ διδαχὴ αὐτῶν τῶν «ἐπιθανατίων» καὶ «μωρῶν διὰ Χριστόν«, ποὺ τολμοῦν νὰ ἀπευθυνθοῦν στὴν οἰκουμένη «ὡς ἀσθενεῖς καὶ ὄχι ὡς ἰσχυροί, ὡς ἄτιμοι καὶ ὄχι ὡς ἔνδοξοι, πεινῶντες, διψῶντες, γυμνητεύοντες, κολαφιζόμενοι, ἀστατοῦντες, κοπιῶντες ταῖς ἰδίαις χερσί, λοιδορούμενοι, διωκόμενοι, βλασφημούμενοι, ὡς περικαθάρματα τοῦ κόσμου» (Α΄ Κορινθίους 4, 9-14).
Αὐτός, ποὺ ἔρχεται σήμερα νὰ φωτίσει τὴν λύπη μας καὶ νὰ μᾶς προσφέρει κριτήριο ζωῆς, γιὰ νὰ τὴν διαχειριστοῦμε, εἶναι αὐτός, ὁ ὁποῖος ὡς Θεοῦ διάκονος πορεύθηκε «ἐν ὑπομονῇ πολλῇ, ἐν θλίψεσιν, ἐν ἀνάγκαις, ἐν στενοχωρίαις, ἐν πληγαῖς, ἐν φυλακαῖς, ἐν ἀκαταστασίαις, ἐν κόποις, ἐν ἀγρυπνίαις, ἐν νηστείαις» (Β´ Κορινθίους 6, 5-6).
Ἔρχεται νὰ μᾶς προσφέρει μέσα στὴν πτωχεία μας τὸν θησαυρὸν τῆς κατὰ Θεὸν λύπης, «ὃν ἔχομεν ἐν ὀστρακίνοις σκεύεσιν, ἵνα ἡ ὑπερβολὴ τῆς δυνάμεως ᾗ τοῦ Θεοῦ καὶ μὴ ἐξ ἡμῶν, ἐν παντὶ θλιβόμενοι ἀλλ᾽ οὐ στενοχωρούμενοι, ἀπορούμενοι ἀλλ᾽ οὐκ ἐξαπορούμενοι, διωκόμενοι ἀλλ᾽ οὐκ ἐγκαταλειπόμενοι, καταβαλλόμενοι ἀλλ᾽ οὐκ ἀπολλύμενοι, πάντοτε τὴν νέκρωσιν τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ ἐν τῷ σώματι περιφέροντες, ἵνα καὶ ἡ ζωὴ τοῦ Ἰησοῦ ἐν τῷ σώματι ἡμῶν φανερωθῇ» (Β´ Κορινθίους 4, 7-11).
Ἡ κατὰ Θεὸν λύπη καλλιεργεῖται μόνο μὲ τὴν ἐν Χριστῷ ζωή. Ἡ ἐν Χριστῷ ζωὴ ἀκόμη καὶ τὰ πιὸ λυπηρὰ αὐτοῦ τοῦ κόσμου τὰ μεταποιεῖ σὲ αἴτια χαρᾶς.
Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος προσεγγίζοντας ἑρμηνευτικὰ τὰ παθήματα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου σταλάζει βάλσαμο μέσα μας καὶ μᾶς προτρέπει:
«Κὶ ἐμεῖς λοιπόν, ὅταν παθαίνουμε κάτι γιὰ τὸν Χριστό, πρέπει ὄχι μόνο νὰ τὸ ἀντιμετωπίζουμε μὲ γενναιότητα, ἀλλὰ καὶ νὰ χαιρόμαστε. Καὶ ὅταν νηστεύουμε, νὰ σκιρτοῦμε ἀπὸ χαρὰ σὰν νὰ διασκεδάζουμε. Ὅταν βριζόμαστε, νὰ χορεύουμε σὰν νὰ μᾶς ἐπαινοῦν. Ὅταν δαπανοῦμε, νὰ φαινόμαστε σὰν νὰ κερδίζουμε. Ὅταν δίνουμε στοὺς φτωχούς, νὰ νομίζουμε ὅτι παίρνουμε. Γιατί, ἐκεῖνος ποὺ δὲν δίνει μὲ τέτοια διάθεση, δὲν θὰ δώσει εὔκολα. Γιὰ κάθε ἀγαθοεργία, ὄχι μόνο γιὰ τὴν ἐλεημοσύνη, δὲν θὰ πρέπει νὰ σκέπτεσαι τὶς πίκρες τοῦ ἀγῶνα, ἀλλὰ τὴν γλυκύτητα τῶν ἐπάθλων, καὶ πρὸ πάντων τὴν αἰτία τῶν ἀγώνων, τὸν Κύριο μας Ἰησοῦ.
Ὁ Παῦλος, ἂν καὶ καθημερινὰ κοπίαζε, χαιρόταν καὶ σκιρτοῦσε ἀπὸ ἀγαλλίαση, ἐνῶ οἱ σημερινοί, ποὺ οὔτε στὰ ὄνειρά τους ὑποφέρουν κάτι ἀπὸ αὐτά, θλίβονται καὶ θρηνοῦν, γιὰ κανένα ἄλλο λόγο, παρὰ γιὰ τὸ ὅτι δὲν ἔχουν φιλοσοφημένη σκέψη. Γιατί, πές μου σὲ παρακαλῶ, γιατὶ θρηνεῖς; ἐπειδὴ εἶσαι φτωχὸς καὶ δὲν ἔχεις τὰ ἀναγκαία; Λοιπόν, γι᾽ αὐτὸ πρέπει νὰ θρηνεῖς περισσότερο, ὄχι γιατὶ κλαῖς, ὄχι γιατὶ εἶσαι φτωχός, ἀλλὰ γιατὶ εἶσαι μικρόψυχος· ὄχι γιατὶ δὲν ἔχεις χρήματα, ἀλλὰ γιατὶ δίνεις τόση σημασία στὰ χρήματα.
Καθ᾽ ἑκάστην ἡμέραν ἀπέθνῃσκε Παῦλος, καὶ οὐκ ἔκλαιεν, ἀλλὰ καὶ ἔχαιρε· λιμῷ ἐμάχετο διηνεκεῖ, καὶ οὐκ ἤλγει, ἀλλὰ καὶ ἐκαλλωπίζετο.
Κάθε μέρα πέθαινε ὁ Παῦλος καὶ δὲν ἔκλαιε, ἀλλὰ χαιρόταν· κάθε μέρα πάλευε μὲ τὴν πείνα, καὶ δὲν πονοῦσε, ἀλλὰ παρουσιαζόνταν χαρούμενος καὶ ὅμορφος»(Ἁγ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου Ὁμιλία ΙΒ´ εἰς τὴν Β´ Κορινθίους).
Ἔρχεται λοιπὸν ὁ Ἀπόστολος Παῦλος νὰ μᾶς προσφέρει νόημα ἀκόμη καὶ στὴν κατήφεια μας, στὴν μελαγχολία μας, στὴν θλίψη μας.
Τὸ νόημα αὐτὸ εἶναι ἡ μετάνοια. Ἡ ἀλλαγὴ δηλαδὴ τοῦ τρόπου τοῦ βίου. Ἡ μετάβαση ἀπὸ ἕναν ἀποτυχημένο ἐγωιστικὸ καὶ ἀτομοκρατικὸ τρόπο ζωῆς, στὴν ζωὴ τοῦ Χριστοῦ. Μετάνοια σημαίνει ἀκόμη καὶ μέσα στὴν πιὸ ὀδυνηρή μας λύπη νὰ μποροῦμε νὰ ποῦμε μέσα μας τὸ τοῦ Παύλου: «ἡμεῖς δὲ νοῦν Χριστοῦ ἔχομεν» (Α΄ Κορινθίους 2,16).
Λύπη κατὰ Θεόν, καὶ λύπη κατὰ κόσμον. Δύο ἐκ διαμέτρου διαφορετικοὶ δρόμοι.
Ὁ πρῶτος δρόμος «εἰς σωτηρίαν ἀμεταμέλητον κατεργάζεται·» ὁ δεύτεροςδρόμος «θάνατον κατεργάζεται«. Ἐπιλογὲς καίριες γιὰ τὴν ζωή μας, γιὰ τὴν εὐτυχία μας, γιὰ τὸ ἐγκόσμιο ἀλλὰ καὶ γιὰ τὸ οὐράνιο αἰώνιο μέλλον μας.
Γι᾽ αὐτὸ θὰ τολμήσει νὰ μᾶς διδάξει ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος:
«οὐ πανταχοῦ χαλεπὸν λύπη, ἀλλ᾽ ὅταν κατὰ κόσμον γίνηται.
Δὲν εἶναι πάντοτε ἐπιζήμια ἡ λύπη, παρὰ μόνο ὅταν εἶναι ἐγκόσμια.
Ἀλλ᾽ οὐχ ἡ κατὰ Θεὸν λύπη τοιαύτη.
Δὲν εἶναι ὅμως τέτοια, ἐπιζήμια, ἡ κατὰ Θεὸν λύπη» (Ἁγ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου Ὁμιλία ΙΕ´ εἰς τὴν Β´ Κορινθίους)
Ἡ κατὰ Θεὸν λύπη, ἡ πνευματικὴ λύπη κατὰ τοὺς πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, εἶναι λύπη δημιουργική.
Εἶναι ἡ λύπη ποὺ μᾶς προκαλεῖ ἡ ἐπίγνωση τῆς ἁμαρτωλότητας μας, ἡ ἔντιμη ἀναγνώριση τῆς ἀποτυχίας μας νὰ ἀρέσουμε στὸν Θεὸ καὶ νὰ ἀναπαύουμε τὴν εἰκόνα Του, τὸν συνάνθρωπό μας, τὸν ἀδελφό μας.
Ἡ κατὰ Θεὸν λύπη εἶναι ἄμεσα συνυφασμένη μὲ τὴν εὐθύνη καὶ τὴν ἐλευθερία.
Ἡ κατὰ Θεὸν λύπη δὲν εἶναι ἦττα, εἶναι δύναμη, εἶναι παλικαριά, εἶναι ανδρεία. «Προθάλαμο τοῦ παραδείσου» τὴν ὀνόμασε ὁ Ὅσιος Ἰσαὰκ ὁ Σύρος.
«Πνευματικὸ μέλι» τὴν ὀνομάζει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς τὴν σωτηριώδη αὐτὴ λύπη τονίζοντας ὅτι σὲ ἀυτὸν ποὺ ἔχει τραυματισμένη τὴν γλῶσσα του τὸ μέλι ποὺ θὰ τοῦ δώσουμε θὰ τοῦ φανεῖ πικρό, ἐνῶ ὅταν θεραπευθεῖ τὸ τραῦμα του, θὰ αἰσθανθεῖ τότε τὴν γλύκα τοῦ μελιοῦ.
Ὅσο καὶ ἄν τὸ σύγχρονο life style, ὁ σύγχρονος τρόπος ζωῆς δυστυχῶς ἀπωθεῖ μὲ βία τὴν δημιουργικὴ αὐτογνωσία, τὴν εἰλικρινῆ αὐτοκριτικὴ καὶ τὴν διαρκῆ μετάνοια, ὅσο καὶ ἂν ἐπιλέγει ἀπὸ τὴ μία νὰ διαφημίζει καθημερινὰ τὸ κακό, τὴν ἀποτυχία, τὸ ἔγκλημα κάθε μορφῆς, νὰ δείχνει ἀπὸ τὴν μιὰ ὅτι σοκάρεται καὶ ὅτι τρομάζει μπροστὰ στὴν παντοδυναμία τοῦ πονηροῦ, νὰ ὁμολογεῖ ὅτι ὁ κόσμος ὅλος «ἐν τῷ πονηρῷ κεῖται» (Α΄ Ἰωάννου 5,19),παρὰ ταῦτα ὅμως νὰ δείχνει συγχρόνως ὅτι ἀρνεῖται νὰ ἀνταποκριθεῖ στὸ διαρκὲς κάλεσμα τῆς Παλαιᾶς καὶ τῆς Καινῆς Διαθήκης, στὸ κάλεσμα τῶν Προφητῶν, στὸ κάλεσμα τοῦ Προδρόμου, στὸ κάλεσμα τοῦ ἴδιου του Χριστοῦ μας: Μετανοεῖτε! Μετανοεῖτε! Μετανοεῖτε!
Αὐτὸ εἶναι τὸ κάλεσμα καὶ τοῦ Ἀποστόλου Παύλου: Μετανοεῖτε!
Αὐτὸ ζήτησε ἀπὸ τοὺς Κορινθίους τῆς ἐποχῆς του, αὐτὸ ζητᾶ ἀπὸ τοὺς Κορινθίους τοῦ σήμερα, αὐτὸ ζητᾶ ἀπὸ τὸν χριστιανὸ τοῦ σήμερα, ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο τοῦ σήμερα.
Αὐτὸ μᾶς τονίζει ὁ Ἀπόστολος καὶ κήρυκας τῆς μετανοίας Παῦλος.
Ὁ κόσμος δὲν ἀλλάζει μὲ τὴν ἐγκόσμια λύπη, μὲ ψυχολογικὴ καὶ μὲ συναισθηματικὴ λύπη.
Χόρτασε ἡ ἀνθρωπότητα ἀπὸ κροκοδείλια δάκρυα, ἀπὸ κατηφεῖς διαπιστώσεις, ἀπὸ ἐνοχικὲς μεταβιβάσεις εὐθυνῶν.
Τόσο ὡς ἄνθρωποι ὅσο καὶ ὡς κοινωνία χρειαζόμαστε ἐπειγόντως τὴν κατὰ Θεὸν λύπη, ποὺ πολὺ ἁπλὰ σημαίνει:
Ἀναγνωρίζουμε τὴν ἀποτυχία μας
Ὁμολογοῦμε τὰ χάλια μας
Ἀναλαμβάνουμε τὶς εὐθύνες μας
Ἀλλάζουμε σήμερα: μυαλό, νοοτροπία, προαίρεση, λογισμό, πρακτική.
Μετανοοῦμε κάθε μέρα.
Ἐπιστρέφουμε στὴν Ἐκκλησία.
Ἐπιλέγουμε τὴν ἐν Χριστῷ ζωή.
Αὐτὴ εἶναι ἡ πρόταση ζωῆς τοῦ Ἀποστόλου Παύλου.
Αὐτὸ προτείνει στὸν ἄνθρωπο τοῦ σήμερα καὶ ἡ Ἐκκλησία μας.
Τὸ μήνυμα τῆς μετάνοιας στέλνει καὶ σήμερα ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἀπὸ ἐδῶ, ἀπὸ τὴν ἀποστολικὴ Κόρινθο, πρὸς πᾶσα κατεύθυνση.
Μᾶς καλεῖ ὅλους σὲ μετάνοια «εἰς σωτηρίαν ἀμεταμέλητον«. Ἀμήν.
Μητροπολίτου Φθιώτιδος Συμεών
Κόρινθος, 28 Ἰουνίου 2023
Φωτογραφία: Χρήστος Μπόνη
