Από τον διώκτη Σαούλ στον Απόστολο Παύλο
Του Αλεξάνδρου Π. Κωστάρα, Ομότιμου Καθηγητή Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Θράκης
Εορτάζουμε κατ’ αυτάς την μνήμη των δυο Πρωτοκορυφαίων Αποστόλων, Πέτρου και Παύλου. Από τους δύο αυτούς Αποστόλους θα ξεχωρίσουμε τον Παύλο, για να διατυπώσουμε εδώ μερικές σκέψεις, που συνθέτουν την ιδιαιτερότητά του στους κόλπους της Εκκλησίας. Η ιδιαιτερότητα αυτή, σε μια πρώτη προσέγγιση της προσωπικότητας του Παύλου, είναι εμφανής εκ μόνου του γεγονότος ότι ο Παύλος ενεπλάκη στην ιστορία του Χριστιανισμού με δύο ιδιότητες: Ήτοι αφ’ ενός μεν με την ιδιότητα του σκληρού και αδίστακτου διώκτη των Μαθητών του Χριστού και όσων πίστευαν σε Αυτόν, αφ’ ετέρου δε με την ιδιότητα του διαπρύσιου κήρυκα του Ευαγγελίου, το οποίο διέδωσε μεταβαίνοντας σε όλα τα μέρη του τότε γνωστού κόσμου από την Ιερουσαλήμ μέχρι την Αθήνα και την Ρώμη!
Από την ιδιότητα του διώκτη έχουμε κρατήσει στην μνήμη μας τον φανατικό Φαρισαίο Σαούλ ή Σαύλο, οποίος ήταν ο φόβος και ο τρόμος όλων των Χριστιανών της περιόδου αμέσως μετά την Ανάσταση του Κυρίου και την εν συνεχεία Ανάληψη Αυτού εις τους Ουρανούς. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι τους Φαρισαίους είχε επικρίνει κατ’ επανάληψη ο Ναζωραίος για την χαρακτηριστική υποκρισία τους μεταξύ των Ιουδαίων. Έτσι ο όρος «Φαρισαίος» έχει «πολιτογραφηθεί» σήμερα στην γλώσσα μας ως συνώνυμο της υποκρισίας. Είναι λοιπόν κατανοητό το μίσος των Φαρισαίων προς όσους εδέχοντο τον Χριστό ως Θεάνθρωπο, ο οποίος εθανατώθηκε μεν από αυτούς και από το εβραϊκό Ιερατείο επάνω στον Σταυρό ως Άνθρωπος, αναστήθηκε όμως μετά από τρεις ημέρες, όπως είχε προαναγγείλει ο Ίδιος, ως Θεός, διότι ένας Θεός δεν πεθαίνει ποτέ. Την επικίνδυνη για την επιβίωση του Ιουδαϊσμού πίστη σε αυτήν την Σταυρο-Αναστάσιμη Διδασκαλία του Χριστού βάλθηκαν να ξερριζώσουν οι Φαρισαίοι σκοτώνοντας εν ψυχρώ όσους την ομολογούσαν. Ως απηνή διώκτη των Χριστιανών Φαρισαίο συναντούμε τον Σαούλ σε όλες τις φονικές επιθέσεις της φυλής του εναντίον των Χριστιανών. Και μάλιστα στην πιο χαρακτηριστική από αυτές τις επιθέσεις, που οδήγησε στον δια λιθοβολισμού θάνατο του Πρωτομάρτυρος Στεφάνου. Σε εκείνη την απάνθρωπη πράξη της εκτέλεσης ενός νεαρού, του οποίου το φρικτό «έγκλημα» ήταν η ομολογία πίστης στον Αναστάντα Κύριο, διακρίνουμε ένα άλλο νεαρό ανάμεσα στους διώκτες του: τον Σαούλ. Δεν είχε βέβαια πρωταγωνιστικό ρόλο στην σχετική εκτέλεση ο Σαούλ. Συμμετείχε όμως σε αυτήν, όπως μας βεβαιώνουν οι Πράξεις των Αποστόλων, κρατώντας τα ρούχα των λιθοβολιστών του Στεφάνου (Πραξ ζ΄ 60). Επομένως η συνέργειά του σε αυτήν την εκτέλεση είχε ανάλογη εγκληματική απαξία, αντίστοιχη με εκείνη των πρωταγωνιστών του λιθοβολισμού.
Αξίζει να δούμε εδώ, πώς συντελέσθηκε η μεταμόρφωση του Σαούλ, αυτού του αιμοδιψούς διώκτη των Χριστιανών Φαρισαίου, σε Απόστολο του Χριστού. Πήγαινε, μάς λένε πάλι οι Πράξεις των Αποστόλων (Πραξ θ΄ 1-9), ο Σαούλ από την Ιερουσαλήμ προς την Δαμασκό φέροντας μαζί του τις επιστολές των Αρχιερέων προς τις κατά τόπους συναγωγές, που εξουσιοδοτούντο να βοηθήσουν τον Σαύλο, ώστε να συλλάβει και να οδηγήσει δέσμιους στην Ιερουσαλήμ όσους από τους υποστηρικτές του Χριστού συναντούσε στα μέρη εκείνα. Καθ’ οδόν προς την Δαμασκό άστραψε κάποια στιγμή ξαφνικά μπροστά του ένα εκτυφλωτικό φως, που ήλθε από τον ουρανό και τον ανάγκασε να πέσει κατά γης, διότι, αν και είχε ανοιχτά τα μάτια του δεν έβλεπε τίποτε. Μόνο μια φωνή άκουσε να του λέει: «Σαούλ, Σαούλ, γιατί με διώκεις»; Και όταν εκείνος ρώτησε να μάθει, «ποιός είσαι, Κύριε;», η απάντηση ήλθε δια στόματος του Χριστού: «Εγώ είμαι, ο Ιησούς, τον οποίο εσύ διώκεις». Έμειναν, μάς λένε οι Πράξεις των Αποστόλων, ενεοί, δηλ. κατάπληκτοι, οι άνδρες που τον συνόδευαν από το συμβάν, καθώς άκουγαν μεν την φωνή του Χριστού, δεν έβλεπαν όμως κανένα! Φαντάσου να ελάμβανε σήμερα στην εποχή της αποθέωσης της ηλεκτρονικής τεχνολογίας ένα τέτοιο περιστατικό. Η καχύποπτη και βυθυσμένη στην δυσπιστία σκέψη μας θα έδινε αμέσως την απάντηση: «Οπτικό και ηχητικό τρικ, για να εντυπωσιασθούν και να πιστέψουν οι αφελείς»! Πώς όμως θα μπορούσες να ομιλήσεις για «οπτικό και ηχητικό τρικ» σε μια εποχή, κατά την οποία η ηλεκτρονική τεχνολογία δεν υπήρχε ούτε καν ως υποψία στον ορίζοντα; Άλλωστε το «τρικ» συσκοτίζει το οπτικό και ακουστικό πεδίο των τρίτων, που παρακολουθούν ένα περιστατικό, χωρίς όμως αυτό να πλήττει εκείνους που το βιώνουν, όπως συνέβη στην προκειμένη περίπτωση με τον Σαούλ, ο οποίος έμεινε για τρεις ημέρες τυφλός και χρειάσθηκε να οδηγηθεί από τους συνοδούς του, σύμφωνα με τις υποδείξεις του Κυρίου, στην Δαμασκό, όπου θα συναντούσε, τον ευσεβή Ανανία, ο οποίος θα τον θεράπευε. Αυτό που για πολλούς μοιάζει με τρικ δεν ήταν τίποτε άλλο από την θαυματουργό παρέμβαση της Θείας Χάριτος, την οποία απέστειλε ο Χριστός στον Σαούλ, για να τον μεταμορφώσει από διώκτη σε Απόστολό Του. Μπορεί οι Μαθητές του Χριστού να έλαβαν την Φώτιση του Αγίου Πνεύματος την ημέρα της Πεντηκοστής, ο Παύλος όμως την έλαβε προσωπικά από τον ίδιο τον Χριστό. Έτσι συντελέσθηκε η προσωπική του Πεντηκοστή.
Σε εκείνο το σημείο του δρόμου προς την Δαμασκό τελείωσε η αμαρτωλή διαδρομή του Φαρισαίου Σαούλ και άρχισε η συγκλονιστική πορεία του Αποστόλου των Εθνών Παύλου. Ξαφνιάσθηκαν από το γεγονός αυτό τόσον οι Ιουδαίοι, που έβλεπαν έκπληκτοι τον Παύλο να κηρύσσει τον Εσταυρωμένο Θεό στις συναγωγές τους, στις οποίες μέχρι τότε τον βλασφημούσε ως απατεώνα, όσο και οι Χριστιανοί, που τον αντιμετώπιζαν με καχυποψία στις συνάξεις τους από τον φόβο, μήπως ήταν ένας προβοκάτορας των Φαρισαίων ανάμεσά τους (βλ. σχετ. Πραξ στ΄ 20-30). Έβαλε όμως τα πράγματα στη θέση τους ο Απόστολος Βαρνάβας, που ενημερώθηκε για τα καθέκαστα από τον Ανανία ότι, όπως τού αποκάλυψε σε σχετικό όραμα ο Ίδιος ο Ιησούς, ο Παύλος προορίζετο να γίνει το «Σκεύος της Εκλογής του Κυρίου» κηρύσσοντας το Ευαγγέλιο της Σωτηρίας σε όλα τα έθνη. Έτσι και έγινε. Ο Απόστολος Παύλος με την υψηλή μόρφωση που είχε και με το χάρισμα του λόγου που διέθετε θεολόγησε με τον πιο γλαφυρό και πειστικό τρόπο την Σταυρό-Αναστάσιμη Διδασκαλία του Ναζωραίου. Όχι μόνο δια ζώσης με την προσωπική επικοινωνία που είχε με τους λαούς, τους οποίους επισκέφθηκε, αλλά και με τις 14 επιστολές του που έγραψε (2 προς Κορινθίους, 2 προς Θεσσαλονικείς, 2 προς Τιμόθεον και ανά 1 προς Ρωμαίους, Εβραίους, Γαλάτας, Εφεσίους, Φιληππησίους, Κολασσαείς, Τίτον και Φιλήμονα). Μόνον ο Απόστολος Παύλος, ομιλώντας από το βήμα της αγοράς (Πραξ ιζ 16 επ.) θα μπορούσε να πείσει τους διαποτισμένους από την δωδεκάθεο αντίληψη και από την επικούρειο και στοϊική φιλοσοφία Αθηναίους να κάνουν διάλογο μαζί του, για να διαπιστώσουν «ιδίοις ωσίν» ότι η νέα Διδαχή που ευαγγελλίζετο προς αυτούς και την θεωρούσαν «μωρία», δεν ήταν τίποτε άλλο, παρά «Δύναμις Θεού και Σοφία». Έτσι κατάφερε ο Απόστολος Παύλος να ανοίξει με την «σκαπάνη» του λόγου του την «κοίτη» του Χριστιανισμού στην ειδωλολατρική Αθήνα. Μόνον επίσης ο Απόστολος Παύλος θα μπορούσε να συνθέσει τον υπέροχο «Ύμνο της Αγάπης» (Α΄ Κορ ιγ 1 επ.), που αποτελεί εμβάθυνση και αναλυτική προσέγγιση της ομώνυμης εντολής του Κυρίου. Δικαίως λοιπόν η Εκκλησία μας αποκαλώντας τον Απόστολο Παύλο «Πρώτον μετά τον Ένα» αποδίδει το πρωτείον τιμής σε αυτόν και όχι στον Πέτρο, μολονότι τον Πέτρο χαρακτήρισε θεμέλιον λίθον της Εκκλησίας Του ο Ίδιος ο Κύριος, όταν του έλεγε: «Συ ει Πέτρος και επί ταύτη τη πέτρα οικοδομήσω μου την Εκκλησίαν και πύλαι άδου ου κατισχύσουσιν αυτής και δώσω σοι τας κλεις της Βασιλείας των Ουρανών» (Ματθ ιστ, 18-19), αλλά και μετά την Ανάστασή Του, όταν τον έχρισε «ποιμένα» των «προβάτων» Του (Ιω, κα΄ 16). Πώς εναρμονίζεται λοιπόν ο χαρακτηρισμός της Εκκλησίας για τον Απόστολο Παύλο με την Βούληση του Κυρίου ως προς τον ρόλο που θα επιτελούσε ο Απόστολος Πέτρος στην Εκκλησία Του; Δεν αναιρεί ο σχετικός χαρακτηρισμός την Βούληση του Κυρίου; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι αρνητική. Άλλωστε, όταν ομιλούμε για Βούληση του Κυρίου, αυτήν δεν πρέπει να την βλέπουμε μόνον από την σκοπιά την ποιμαντικής εξουσίας που έδιδε ο Χριστός στον Πέτρο, αλλά και από την σκοπιά της δράσης που ανέθετε ο Ιησούς στον Σαούλ, όταν τον μεταμόρφωνε σε Παύλο, για να γίνει «Σκεύος της Εκλογής Του». Το «Σκεύος» καλύπτει την λειτουργική και όχι την ποιμαντική Βούληση του Κυρίου. Από την άποψη λοιπόν αυτή είναι απολύτως δικαιολογημένος ο χαρακτηρισμός της Εκκλησίας για τον Παύλο και ουδεμία αντίφαση ενέχει προς την Βούληση του Κυρίου. Πρέπει ακόμη να σημειωθεί ότι ο Μέγας Πατήρ της Εκκλησίας Ιωάννης Χρυσόστομος τον Απόστολο Παύλο είχε ως οδηγό της θεολογικής του σκέψης και αυτόν προσπάθησε να ερμηνεύσει σε πολλές αναφορές του.
