Σχόλια στην Εξόδιο Ακολουθία και ιδίως στα Αναγνώσματα αυτής
Στην Κιβωτό της Ορθοδοξίας
Αλεξάνδρου Π. Κωστάρα
Ομότιμου Καθηγητή Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Θράκης
Παρακολουθώντας κάποιος μια Εξόδιο Ακολουθία ύστερα από την εκδημία ενός γνωστού ή προσφιλούς του προσώπου δεν θαυμάζει μόνο τον υμνογραφικό πλούτο της βαθειά φιλοσοφημένης Ακολουθίας αυτής, την οποία συνέγραψε, ως γνωστόν, ο μέγας πατήρ της Εκκλησίας, Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Έχει την ευκαιρία στην έσχατη ώρα της εκδημίας ενός άλλου να συλλογισθεί ορισμένα πράγματα που μάς οφορούν όλους ανεξαιρέτως. Άσχετα από την προσωπική θέση που παίρνει ο καθένας από εμάς στο μεταφυσικό ζήτημα, αν πιστεύει δηλ. ή δεν πιστεύει στην Ανάσταση των Νεκρών, δεν μπορεί πάντως να αγνοήσει τον λόγο του Χριστού, ο οποίος μάς έχει κατ’ επανάληψη ομιλήσει για το θέμα αυτό και μάς το απέδειξε άλλωστε με την δική Του Ανάσταση. Η Εκκλησία μας, που είναι θεμελιωμένη επάνω στην Σταυρο-Αναστάσιμη Διδαχή του Ναζωραίου, δεν παύει να μάς θυμίζει τη σχέση μας με το χοϊκό σήμερα και το επουράνιο αύριο. Με το εφήμερο και το αιώνιο. Και αυτό έκρινε ότι έπρεπε να το πράξει και στην Εξόδιο Ακολουθία των πνευματικών της τέκνων, που έχουν θρσησκευτικό βίωμα. Διότι υπάρχουν και οι άθεοι ή άθρησκοι, οι οποίοι ζητούν για την έσχατη ώρα τους την πολιτική κηδεία, χωρίς δηλ. την σύμπραξη της Εκκλησίας στην ταφή τους. Πέρα βέβαια από εκείνους που καταφεύγουν στην αποτέφρωση του σώματός τους με την αφελή ή πεπλανημένη αντίληψη ότι έτσι στερούν από τον Θεό την δυνατότητα να αναστήσει το εξαφανισμένο σώμα τους (!), για να τούς τιμωρήσει, εάν είχαν αμαρτωλό βίο. Όλοι αυτοί, εκτός από την ιδιότητα που έχει ο Θεός ως Παντοδύναμος, «ο εκ του μη όντος παραγαγών τα Σύμπαντα», παραβλέπουν επί πλέον τις αρχές της φυσικής, η οποία διδάσκει ότι η ύλη ουδέποτε εξαφανίζεται! Μπορεί να αλλάζει μορφή, αλλά δεν χάνεται ποτέ.
Τα αναγνώσματα, που διάλεξε η Εκκλησία για την Εξόδιο Ακολουθία, είναι αφ’ ενός μεν η Ευαγγελική Περικοπή από το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο (κεφ ε΄ 24-31), στην οποία μάς ομιλεί ο Ίδιος ο Χριστός για την ανάσταση των νεκρών, και αφ’ ετέρου το σχετικό απόσπασμα από την Α΄ προς Θεσσαλονικείς Επιστολή του Αποστόλου Παύλου (κεφ. δ΄ 13-18), στην οποία ο «Πρώτος μετά τον Ένα», όπως έχει χαρακτηρισθεί προσφυώς ο Απόστολος των Εθνών Παύλος, μάς ομιλεί για την Δευτέρα Παρουσία, πώς δηλ. θα γίνει αυτή. Είναι προφανής ο σκοπός που επιδιώκει η επιλογή από την Εκκλησία των συγκεκριμένων Αναγνωσμάτων κατά την Εξόδιο Ακολουθία, εάν αναλογισθεί κάποιος ότι παραλήπτες των σχετικών μηνυμάτων, που εκπέμπουν τα σχετικά αναγνώσματα, δεν είναι ο εκδημήσας, αλλά εμείς οι «περιλειπόμενοι», κατά τον Απόστολο Παύλο, όπως θα δούμε πιο κάτω. Θέλει πρωτίστως η Εκκλησία να μάς «χαρτογραφήσει», σύμφωνα με τον «σχεδιασμό» που διαγράφουν τα σχετικά Αναγνώσματα, το «ταξίδι», που θα πραγματοποιήσει ο εκδημήσας, τον οποίο προπέμπουμε στην τελευταία του κατοικία. Παράλληλα όμως φροντίζει να μάς ειδοποιήσει να προετοιμασθούμε καταλλήλως και εμείς, ώστε, όταν θα έλθει η ώρα και της δικής μας εκδημίας, να πορευθούμε την οδό την καλή και κατά το αναπόφευκτο το δικό μας «ταξίδι».
Παραθέτουμε εδώ τα εν λόγω Αναγνώσματα σε μετάφραση, διότι το πρωτότυπο κείμενό τους διαβάζεται αντιστοίχως από το Ευαγγέλιο και από το σχετικό βιβλίο της Εξοδίου Ακολουθίας, αρχίζοντας από την Ευαγγελική Περικοπή, στην οποία ακούμε τον Χριστό να μάς λέει: «Είπεν ο Κύριος προς τους Ιουδαίους που ήλθαν προς Αυτόν. Αμήν, αμήν σάς λέγω ότι, όποιος ακούει τον λόγο μου και πιστεύει σε Εκείνον που με απέστειλε στην γη, έχει ζωήν αιώνιον και δεν έρχεται σε κρίση, αλλά μεταβαίνει από τον θάνατο στην ζωή. Σάς λέγω λοιπόν ότι έρχεται ώρα και νάτην περμένετε να την δείτε, κατά την οποία όλοι οι νεκροί θα ακούσουν την φωνή του Υιού του Θεού και, αφού την ακούσουν, θα ζήσουν. Όπως ακριβώς ο Πατέρας είναι φορέας ζωής, έτσι έκανε και τον Υιό του να είναι και αυτός φορέας ζωής και Τού έδωσε την εξουσία να κρίνει τους ανθρώπους, αφού είναι Υιός του ανθρώπου. Μη εκπλήττεσθε με αυτό που σάς είπα ότι δηλ. έρχεται η ώρα, κατά την οποία όλοι όσοι βρίσκονται στα μνήματα θα ακούσουν την φωνή Του και θα πορευθούν όσοι έπραξαν καλά έργα εις Ανάσταση ζωής, ενώ εκείνοι που έπραξαν αμαρτωλά έργα εις Ανάσταση κρίσεως. Εγώ δεν μπορώ να κάνω τίποτε από μόνος μου. Καθώς ακούω κρίνω και η κρίση μου είναι δίκαιη, διότι δεν ζητώ να σεβαστείτε το δικό μου Θέλημα, αλλά το Θέλημα του Πατρός που με έστειλε σε εσάς». Στο άλλο Ανάγνωσμα της Εξοδίου Ακολουθίας, που προηγείται πάντα του Ευαγγελικού Αναγνώσματος, όπως γνωρίζουμε όσοι συμμετέχουμε στην λειτουργική ζωή της Εκκλησίας, μάς εξηγεί ο Απόστολος Παύλος, πώς θα γίνει η Δευτέρα Παρουσία και μάς λέει: «Δεν θέλω, αδελφοί, να αγνοείτε όσα ισχύουν για τους κεκοιμημένους μας, για να μη λυπείσθε, όπως και οι άλλοι, που δεν έχουν καμιά ελπίδα. Διότι εάν πιστεύουμε ότι ο Ιησούς απέθανε και ανέστη, έτσι και ο Θεός όλους εκείνους που εκοιμήθησαν κατά Χριστόν, θα τους μαζέψει δια του Ιησού κοντά Του. Αυτό λοιπόν έχω να σάς πω εν Κυρίω ότι εμείς οι ζώντες που μείναμε πίσω δεν θα μπορέσουμε να φθάσουμε τους κοιμηθέντας κατά την παρουσία του Κυρίου, διότι ο ίδιος ο Κύριος με το κάλεσμα του Αρχαγγέλου και με την σάλπιγγα που του έχει δώσει ο Θεός θα κατεβεί από τον Ουρανό και οι κατά Χριστόν νεκροί θα αναστηθούν πρώτοι. Έπειτα εμάς τους άλλους, τους ζώντες που μείναμε πίσω, θα μάς αρπάξει και θα μάς τυλίξει ένα νέφος, για να συναντήσουμε τον Χριστό στον αέρα και έτσι θα είμαστε και εμείς πάντα δίπλα στον Χριστό».
Πρέπει ακόμη να πούμε εδώ συμπληρωματικά ότι για την Ανάσταση των Νεκρών μάς ομιλεί και ο Προφήτης Ιεζεκιήλ στην Προφητεία του, πού διαβάζεται την Μεγάλη Παρασκευή μέσα στον Ναό, αμέσως μετά την Περιφορά του Επιταφίου. Πόσοι όμως από τους πιστούς έχουν απομείνει, για να ακούσουν αυτή την σπουδαία Προφητεία του Ιεζεκιήλ; Για την Εξόδιο Ακολουθία το ερώτημα δεν είναι ίδιο. Είναι όμως κοινό με το αντίστοιχο που ισχύει και για την Προφητεία του Ιεζεκιήλ: Πόσοι δηλ. από αυτούς που ακούν τα σχετικά Αναγνώσματα τα καταλαβαίνουν κιόλας. Γι’ αυτό έχω υποστηρίξει την άποψη με σχετικά άρθρα μου ότι όλα τα λειτουργικά κείμενα της Εκκλησίας, που είναι γραμμένα σε αρχαΐζουσα γλώσσα, πρέπει να μεταφρασθούν στην καθομιλουμένη, για να γίνονται κατανοητά σήμερα από τους πιστούς. Και ας όψονται εκείνοι που μάς έφεραν στην κατάντια να χρειαζόμαστε μετάφραση, για να κατανοήσουμε την μητρική μας γλώσσα! Στην προκειμένη περίπτωση, για να ικανοποιηθεί ο σκοπός της ανάγνωσης των σχετικών κειμένων, πρέπει αυτά να μοιράζονται σε έντυπη μετάφραση μέσα στους Ιερούς Ναού ή να μεταφράζονται προφορικά από εκείνους που τα διαβάζουν.
