Η ελληνική λαϊκή λατρευτική ζωή στις σύγχρονες εκδοχές της – Γ΄
Του Δρος Μ. Βαρβούνη
Οι σύγχρονες αστικές πανηγύρεις έχουν, εν μέρει, τον χαρακτήρα της κοινωνικής επαφής, ενώ έχει σχεδόν καταργηθεί η διάσταση της διασκέδασης. Αυτό επειδή στα πλαίσια των πόλεων δίνονται άφθονες και καθημερινές ευκαιρίες για ψυχαγωγία και διασκέδαση, από την πλέον επωφελή ως την πιο ολέθρια, έτσι ώστε τα πανηγύρια να μην αποτελούν, όπως άλλοτε, μοναδικούς τρόπους ή ευκαιρίες για τραγούδι και χορό. Εξαίρεση αποτελούν ορισμένες περιπτώσεις κατά τις οποίες σύλλογοι ή δήμοι διοργανώνουν παραστάσεις με παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα ή «παραδοσιακά γλέντια», οι οποίες και λίγες είναι, αλλά και συνήθως αποτελούν παραστατικά θεάματα, χωρίς τον χαρακτήρα της συμμετοχικής αμεσότητας, όπως αυτός υπήρχε στην διασκέδαση των παραδοσιακών τοπικών πανηγυριών. Στην πόλη, αλλά και στο σύγχρονό μας λαϊκό πολιτισμό, η διασκέδαση έχει, εν πολλοίς, αποκοπεί και αυτονομηθεί από την θρησκευτική εθιμοταξία της πανηγύρεως, χωρίς η δεύτερη να χάσει τίποτε από την ψυχολογική απήχηση και την λαϊκή αποδοχή που πάντοτε απολάμβανε .
Σήμερα, νέες αστικές μορφές εθίμων έρχονται να συμπληρώσουν το κενό και να καλύψουν την πανάρχαια λαχτάρα του λαϊκού ανθρώπου για τις τελετουργικές εκδηλώσεις. Οι λιτανείες εντός του αστικού κορμού, οι πολλές αρτοκλασίες, τα μαγαζιά με τα διάφορα είδη που στήνονται γύρω από τον πανηγυρίζοντα ναό, ακόμη και νέες μορφές οικονομικής εισφοράς, όπως τα αυτοκόλλητα σήματα, που ενισχύουν ενοριακούς συλλόγους ή το ενοριακό ταμείο απ’ ευθείας, χαρίζουν τον ιδιαίτερο τόνο στα αστικά αυτά πανηγύρια. Αξιοσημείωτο επίσης είναι και το ότι ετοιμάζονται πλέον ειδικές αφίσες, που τοιχοκολλημένες ειδοποιούν τους κατοίκους μιας περιοχής για το πανηγύρι, την εθιμοταξία του, τις ώρες των ακολουθιών, τους επισκόπους που θα χοροστατήσουν ή θα τελέσουν την θεία ευχαριστία, ακόμη και για τα δρομολόγια των λεωφορείων, για όσους μένουν μακριά και θα ήθελαν να προσκυνήσουν. Οι αφίσες αυτές, με τον θρησκευτικό τους διάκοσμο και το ιδιαίτερο περιεχόμενό τους, αποτελούν εξόχως ενδιαφέρον θέμα για την σύγχρονη λαογραφία μας, για το οποίο ο γράφων ετοιμάζει ήδη σχετική μελέτη.
Όλα αυτά, και πολλά ακόμη που δεν αναφέρονται εδώ ή που θα αναπτυχθούν στο μέλλον, ένα και μόνο αποδεικνύουν : την μεγάλη, απτή και ακατάλυτη σχέση του λαού μας με την ορθοδοξία και τη λαϊκή θρησκευτική παράδοση. Μια σχέση που δεν κλονίστηκε, παρά τις κατά καιρούς αντίξοες συνθήκες, και η οποία δεν πρόκειται και στο μέλλον να κλονιστεί, αφού μέσα στην Εκκλησία ο άνθρωπος βρίσκει πειστικές απαντήσεις για τα μεγάλα και σπουδαία ερωτήματα του ανθρώπου, τα σχετικά με την βιοθεωρία και την κοσμοθεωρία του. Αλλά και η κοινωνία των πιστών μεταξύ τους και με τον Θεό, που η ενοριακή ζωή εξασφαλίζει και εγγυάται, αποτελεί βασικό συστατικό της ζωής των Ελλήνων, που ζουν μέσα στο εκκλησιαστικό περιβάλλον και καταρτίζονται πνευματικά και ηθικά στα πλαίσια των ενοριών τους.
Πρόκειται για μια σχέση ζωής, την οποία ο κλάδος της «θρησκευτικής λαογραφίας» διαπιστώνει, καταγράφει και μελετά . Κανείς όμως επιστημονικός λόγος και καμιά αποστεωμένη περιγραφή δεν μπορεί να αποδώσει την εσωτερική χαρά και την ενδόμυχη αγαλλίαση του απλού ανθρώπου, στα όρια και στα πλαίσια ενός θρησκευτικού πανηγυριού, στην πόλη ή στο χωριό, στον αστικό ή στον αγροτικό οικιστικό και πολιτισμικό χώρο. Είναι η βαθύτερη και πνευματικότερη αυτή ικανοποίηση που ωθεί τους πιστούς στα πανηγύρια, και που οδηγεί τον λαό μας στους ναούς, για να εκκλησιαστεί, να καταρτιστεί πνευματικά, να στηριχθεί ψυχολογικά και να επιδιώξει την σωτηρία του. Είναι η αλήθεια και η λαμπρότητα της πίστης των πατέρων μας, που μας κάνει να συνεχίζουμε παλαιότερες θρησκευτικές εθιμικές εκδηλώσεις και μας παρακινεί να δημιουργήσουμε, με σεβασμό στο παραδοσιακό παρελθόν μας, νέες μορφές θρησκευτικής παράδοσης, όπως αυτές εκδηλώνονται στα σύγχρονα αστικά πανηγύρια μας.
