Η αγαθοσύνη, θεία αρετή
Σε ένα τμήμα της περίλαμπρης και μεστότατης επί του Όρους ομιλίας του Χριστού στους δυο τελευταίους στίχους της περικοπής διαβάζουμε : «Αγαθοποιείτε… και έσεσθε υιοί υψίστου, ότι αυτός χρηστός εστιν επί τους αχαρίστους και πονηρούς. Γίνεσθε ουν οικτίρμονες, καθώς και ο πατήρ υμών οικτίρμων εστί».
Η αγαθοσύνη είναι θεία αρετή –εφόσον «ο Θεός αγάπη εστίν» (Α’ Ιω. 4.8)– και δώρο του Πανάγαθου. «Χρηστός ο Κύριος» (Ψαλμ. 33.9). Έπλασε τον άνθρωπο «εξ άκρας αγαθότητος» για να συμμετάσχει στη μακαριότητά Του. Πάλι «πλούσιος ων εν ελέει, δια την πολλήν αγάπην αυτού ην ηγάπησεν ημάς» (Εφ. 2.4) ενέργησε την ενσάρκωση του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος. Κατέστη αναγκαίο όταν το αγαπημένο ον, ο άνθρωπος, αποδείχθηκε ανάξιος της προσδοκίας και του σκοπού της Δημιουργίας.
Και στη συνέχεια και πάντοτε «οικτίρμων και ελεήμων ο Κύριος, μακρόθυμος και πολυέλεος. Χρηστός [ο] Κύριος για τους πάντες, και οι οικτιρμοί Του πάνω σε όλα τα έργα Του» (Ψαλμ. 144.8-9). Δεν εξοργίζεται και δεν ανταποδίδει τις ανομίες· είναι ανεξίκακος κατά τους Ψαλμούς επίσης (102.9-10). Ως Θεός «του πλούτου της χρηστότητος» (Ρωμ. 2.4) ευεργετεί όλους ανεξαιρέτως.
Ο ευαγγελιστής Ματθαίος μας διέσωσε μια φράση-κειμήλιο, που συμπληρώνει το κείμενο της περικοπής του Λουκά επί του οποίου μιλάμε τώρα. Η εύνοια όχι μόνο προς τους φίλους αλλά και προς τους εχθρούς μάς αναδεικνύει γιους του επουρανίου Πατρός «ότι τον ήλιον αυτού ανατέλλει επί πονηρούς και αγαθούς και βρέχει επί δικαίους και αδίκους» (5.44-45).
Αναφωνούσε ο Παύλος «Ευλογητός ο Θεός… ο πατήρ των οικτιρμών και Θεός πάσης παρακλήσεως» (Β’ Κορ. 1.3) δηλαδή παρηγορίας. Η πολλή χρηστότητά Του Τον κάνει να παραθεωρεί, θα λέγαμε, τον Εαυτό Του χάριν του ανθρώπου. «Έλεος θέλω και όχι θυσία» και τυπολατρία, διατράνωσε με το στόμα του προφήτη (Ωσηέ 6.6). Ο δε Ιησούς ερμήνευσε ότι θέλει έλεος ακριβώς για τον άνθρωπο (π.χ. Ματθ. 9.12-13).
Ο Θεός λοιπόν είναι η πρώτη αγαθοσύνη και πηγή της αγαθοσύνης, το άπιαστο ιδεώδες της ανθρώπινης αγαθοσύνης –άπιαστο, αλλά διεγερτικό του ζήλου μας. Σχετικά θυμόμαστε πως ο Παύλος αναλύει ότι ο «καρπός του Πνεύματός εστιν αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, αγαθωσύνη, πίστις, πραότης, εγκράτεια» (Γαλ. 5.22).
Το Πνεύμα είναι που δρα μέσα στην Εκκλησία και ειδικά σε κάθε μέλος της ξεχωριστά. Παρέχει την επικαρπία των αρετών στους επιμέρους πιστούς, σεβόμενο την ιδιοσυγκρασία και την ιδιαιτερότητα που διακρίνει τον καθένα.
Φυσικά υπάρχουν πρόσωπα ή και λαοί με εγγενώς αναπτυγμένη την αρετή της αγαθότητας. Υπάρχουν ακόμη πρόσωπα που απόκτησαν καρδιά ελεήμονα επίκτητα, χάρις στο περιβάλλον και στην αγωγή που τους δόθηκε.
Ωστόσο καλούμαστε όλοι να καλλιεργήσουμε απαραίτητα και απροφάσιστα την ύψιστη αυτή αρετή. Η δε αρετή που κατακτάται με αγώνα, ιδρώτα και θυσίες, ακόμη και με αίμα, είναι μονιμότερη και αξίζει πιο πολύ. Προσπάθεια επίπονη, για ανάταση ή ακριβέστερα για λάξευση της λίθινης καρδιάς μας, ώστε να μεταβληθεί σε υδρία και αγγείο χωρητικό όσο το δυνατό περισσότερων χαρισμάτων του Πνεύματος.
Σε ύψη αγαθοσύνης είχαν ανέλθει και οι μάρτυρες της θείας αγαθοσύνης. Τους τυραννούσαν αποτρόπαια οι δήμοι, ωστόσο οι ήρωές μας μέσα τους, στο βάθος τους, είχαν τη γαλήνη και την αγάπη εδρασμένη, ώστε δεν την έχαναν έστω και άν ταλαντεύονταν προς στιγμή πάνω στις οδύνες τους. Πλουτούσαν την αναφαίρετη ειρήνη του Χριστού, που είχε προαναγγείλει «ειρήνην αφίημι υμίν, ειρήνην την εμήν δίδωμι υμίν· ου καθώς ο κόσμος δίδωσιν, εγώ δίδωμι υμίν» (Ιω. 14.27).
Έτσι, όταν σε κάποια στιγμή επενέβαινε ο Θεός και πάτασσε τους απάνθρωπους βασανιστές με αορασία ή με παράλυση ή με ποικίλες άλλες τιμωρίες, οι άγιοι τους λυπούνταν. Προσπέφταν τότε στον Κύριο, χάριν του Οποίου υπέφεραν, και θεράπευαν τους περιδεείς πια κολαστές τους.
Αν δε κάθε άγιος έχει ανυπέρθετα την ευσπλαχνία, και ζητάμε τις πρεσβείες του, εφόσον ξέρουμε ότι η αγάπη του δεν θα μας τις αρνηθεί, πολύ περισσότερο την έχει η Παναγία μας. Γι’ αυτό και την επικαλούμαστε σε διάφορες περιστάσεις. «Ευσπλαγχνίας υπάρχοντας πηγή, αξίωσέ μας τη συμπάθεια [σου], Θεοτόκε» (π.χ. Στο Θεός Κύριος, Ήχος Β’, Δευτέρα πρωΐ). Οικτίρμων ο Θεός, οικτίρμονες και οι δικοί Του, δηλαδή τα πρότυπά μας.
Ιερομόναχος Ιουστίνος
