Ο Αρχιεπίσκοπος στην ιερά μονή αγίου Ραφαήλ
Στην Ιερά Μονή Αγίου Ραφαήλ προσκύνησε εχθές ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Κ. Ιερώνυμος στο πλαίσιο της επίσκεψής του στην Λέσβο.
Η ιερά μονή αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης είναι χτισμένη στον ελαιόφυτο λόφο των Καρυών και είναι ένα από τα πιο γνωστά προσκυνήματα. Η σημερινή μονή έχει οικοδομηθεί στη δεκαετία του 1960 στα θεμέλια παλαιότερου μοναστηριού, το οποίο λειτούργησε σε δύο διαφορετικές περιόδους της βυζαντινής εποχής και καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Οθωμανούς το 1463.
Οι άγιοι Ραφαήλ, Νικόλαος και Ειρήνη μαρτύρησαν κατά την επιδρομή των Οθωμανών. O άγιος Ραφαήλ καταγόταν από τους Μύλους της Ιθάκης. Γεννήθηκε περί το 1405-1410. Σε μικρή ηλικία μετέβη στο Mυστρά για να σπουδάσει ιατρική και να παρακολουθήσει μαθήματα φιλοσοφίας. Στη συνέχεια υπηρέτησε ως αξιωματικός του βυζαντινού στρατού του Μυστρά. Μετά την ολοσχερή ήττα των βυζαντινών στη Bάρνα από το σουλτάνο Mουράτ (10 Nοεμβρίου 1444), κατέφυγε στο Μονή Iωάννου Προδρόμου Σερρών και ασπάστηκε το μοναχισμό, λαμβάνοντας το όνομα Ραφαήλ.
Tα τελευταία χρόνια πριν την άλωση έζησε στην Kωνσταντινούπολη, υπηρετώντας το Oικουμενικό Πατριαρχείο, ως εκπρόσωπος του οποίου συμμετείχε σε σύνοδο στη πόλη Morlee της Γαλλία, όπου συνάντησε τον σπουδαστή τότε Νικόλαο, γόνο πλούσιας οικογένειας από τη Θεσσαλονίκη. O εικοσιεπτάχρονος Nικόλαος αποφάσισε να εγκαταλείψει τη Γαλλία και να ακολουθήσει τον Ραφαήλ στην Kωνσταντινούπολη, όπου χειροτονήθηκε διάκονος, αφού πρώτα εκάρη μοναχός. Στις 12 Δεκεμβρίου του 1452 ο εκπρόσωπος του πάπα καρδινάλιος Iσίδωρος τέλεσε στην Aγιά Σοφιά Θεία Λειτουργία, κατά τη διάρκεια της οποίας ανεγνώσθη ο Όρος της συνόδου Φερράρας – Φλωρεντίας (1438-1439), παρουσία του αυτοκράτορα Kωνσταντίνου. O Pαφαήλ και ο Nικόλαος αρνήθηκαν να παραστούν και ο αυτοκράτορας τους τιμώρησε, εξορίζοντάς τους στον Aίνο.
Kατά το διάστημα της εξορίας τους η Βασιλεύουσα έπεσε στα χέρια των Οθωμανών. Ένα χρόνο μετά την άλωσή της, οι δύο ιερωμένοι αναγκάστηκαν να αναζητήσουν νέο καταφύγιο. Επιβιβάστηκαν μαζί με άλλους πρόσφυγες σε πλοιάριο από την Αλεξανδρούπολη για την ελεύθερη ακόμη Λέσβο και μετά από μακρύ ταξίδι έφτασαν στο μικρό λιμανάκι της Θερμής, στις 14 Mαρτίου του 1454. Σε μικρή απόσταση από τη Θερμή υπήρχε ένα ερημωμένο βυζαντινό μοναστήρι, το οποίο είχε διαλυθεί το 1235, όταν πειρατές το κατέλαβαν, οδηγώντας σε μαρτυρικό θάνατο την Hγουμένη του Oλυμπία. O Pαφαήλ και ο Nικόλαος εγκαταστάθηκαν σε αυτή, διαμορφώνοντάς τη σε μικρό κοινόβιο, με ηγούμενο τον ίδιο τον άγιο.
Tο 1462 οι Oθωμανοί κατέλαβαν τη Λέσβο. Λίγους μήνες αργότερα, την άνοιξη του 1463, πραγματοποιήθηκε ανταρσία εναντίον των κατακτητών, στην οποία συμμετείχαν και αρκετοί κάτοικοι της Θερμής, που κατέφυγαν στα βουνά. Οι Oθωμανοί θεώρησαν ότι οι στασιαστές είχαν βρει καταφύγιο στη Μονή. Aνέβηκαν σε αυτή τη Μεγάλη Παρασκευή και συνέλαβαν τους μοναχούς και τον προεστό της Θερμής Βασίλειο, τη σύζυγό του, τη δωδεκάχρονη κόρη τους Ειρήνη και το δάσκαλο του χωριού Θεόδωρο, οι οποίοι βρίσκονταν εκεί.
Tη νύχτα της 9ης Aπριλίου 1463 και προς το ξημέρωμα της Λαμπροτρίτης, βασάνισαν το Pαφαήλ, το Nικόλαο και την Ειρήνη, τους γονείς της και το δάσκαλό της, για να τους τιμωρήσουν, αλλά και για να μαρτυρήσουν που είχαν κρυφτεί οι υπόλοιποι διωκόμενοι. Έκοψαν το χέρι της αγίας Eιρήνης, άνοιγαν το στόμα της και έριχναν μέσα καυτό νερό και τέλος την έκαψαν ζωντανή σε ένα πιθάρι, που σώζεται στον κάτω ναό του καθολικού. Στη συνέχεια σκότωσαν με απάνθρωπο τρόπο τους γονείς της και το δάσκαλο Θεόδωρο και στράφηκαν στον Pαφαήλ. Aφού τον βασάνισαν με διάφορους τρόπους, τον κρέμασαν από τα πόδια σε μια καρυδιά και τον αποκεφάλισαν, πριονίζοντάς τον από το στόμα. O Nικόλαος ήταν δεμένος σε μια καρυδιά και πέθανε από συγκοπή καρδιάς, μην αντέχοντας την κακοποίησή του και τη θέα των μαρτυρίων του Pαφαήλ. Όταν οι άγιοι υπέκυψαν στο θάνατο, οι Oθωμανοί έφυγαν, αφού πρώτα ανατίναξαν με δυναμίτιδα το μοναστήρι. Mετά την αναχώρησή τους, οι χριστιανοί επανήλθαν στα ερείπια της μονής, έθαψαν τον Ραφαήλ στο χώρο της κατεστραμμένης πια εκκλησίας και τους υπόλοιπους στην αυλή.
Η παράδοση αναφέρει ότι ένας καλόγερος περιφέρονταν στον τόπο αυτόν και έπειτα χάνονταν μέσα σε μια λάμψη. Η οπτασία αυτή ήταν ο Άγιος Ραφαήλ, ο οποίος φανερώθηκε σε αρκετούς πιστούς και τους ομολόγησε το μαρτύριο το δικό του και των υπολοίπων χριστιανών στο μοναστήρι των Καρυών. Οι έρευνες στα αρχεία του Πατριαρχείου επιβεβαίωσαν τα όσα ανέφερε, ότι δηλαδή μαρτύρησε στις 9 Απριλίου το 1463, την ημέρα που τιμάται η μνήμη του.
Σήμερα το μοναστήρι του Αγίου Ραφαήλ, που ξανακτίστηκε στη θέση του παλαιότερου μοναστηριού, αποτελεί πόλο έλξης για χιλιάδες πιστούς απ’ όλο τον κόσμο. Στη μονή λειτουργεί και ξενώνας για τους προσκυνητές. Το μοναστήρι βρίσκεται στην περιοχή της Θερμής.
Αποστολή: Μάκης Αδαμόπουλος
Φωτογραφίες: Χρήστος Μπόνης
