«Χαράς αιτία»
«Χαράς αιτία», του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ.κ. Σεραφείμ.
Είναι διάχυτη η ευλάβεια του λαού μας στο πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου. Αυτή φαίνεται στην καθημερινή επικοινωνία του πιστού Χριστιανού μαζί της, καθώς προφέρει το πανάγιο όνομά της. Η ευλάβεια αυτή φανερώνεται στις εορτές της και μάλιστα στα ιερά προσκυνήματα, που προστατευτικά ασφαλίζουν τον τόπο μας, με πρώτο το ιερό περιβόλι της, το Άγιον Όρος, και κορυφώνεται, ιδιαίτερα την περίοδο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, με την Ακολουθία των Χαιρετισμών κάθε Παρασκευή βράδυ.
Η Παναγία είναι για όλους μας «η άμπελος η ευκληματούσα»1, κατά την έκφραση του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού. Από αυτήν εκχύνεται το θεϊκό νέκταρ που ζωογονεί τους ανθρώπους. Γι’ αυτό όποιος την πλησιάζει με πίστη και ευλάβεια, γεμίζει από τους ακενώτους θησαυρούς της θεότητος και κυρίως πληρώνεται με χαρά, αφού η Παναγία διαλύει τα νέφη των λυπηρών. Γράφει ο θεοφόρος Δαμασκηνός : «Κλήμα με πλήθος βλαστών βλάστησε από την Άννα και άνθισε σταφύλι ολόγλυκο που πηγάζει για τους ανθρώπους το θεϊκό ποτό της αιώνιας ζωής. Δικαιοσύνη έσπειραν ο Ιωακείμ και η Άννα και θέρισαν καρπό ζωής. Φωτίστηκαν με το φως της γνώσης και ζήτησαν τον Κύριο με επιμονή και τους ήρθε το γέννημα της δικαιοσύνης. Ας πάρει θάρρος η γη και τα τέκνα τής Σιών. Χαρείτε που χάρη στον Κύριο τον Θεό σάς βλάστησε η έρημος και η στείρα έδωσε τον καρπό της. Ο Ιωακείμ και η Άννα ως όρη νοητά στάλαξαν τη δροσιά της γλυκύτητάς τους. Νοιώσε ευφροσύνη, Άννα μακαριστή, που γέννησες κορίτσι. Γιατί το κορίτσι αυτό είναι η μητέρα του Θεού, η πύλη του φωτός, η πηγή της ζωής και σβήνει το έγκλημα της γυναίκας»2.
Έτσι, ἡ Θεοτόκος έγινε το δοχείο της χαράς. Η αιτία της χαράς αλλά και η χαρά του κόσμου. Γι’ αυτό και ψάλλουμε : «χαρά του κόσμου υπάρχεις, αμαρτωλών ο λιμήν, χειμαζομένων ρύστης, Θεοτόκε Παρθένε»3.
Γι’ αυτό και ο ιερός υμνογράφος της Εκκλησίας τής απευθυνει τον χαιρετισμό : «Χαίρε, δι’ ής η χαρά εκλάμψει»4.
Πρώτον. Όλοι οι άνθρωποι επιθυμούμε τη χαρά, αφού πλαστήκαμε για να πλέουμε μέσα στο πέλαγος της ευτυχίας και της χαράς. Κι ένα τρανό παράδειγμα ήταν η ζωή των Πρωτοπλάστων πριν ακόμη εισχωρήσει στη ζωή τους η αμαρτία. Μετά από αυτήν τη ζωή, διαδέχτηκε την παραδείσια χαρά ο αδαμιαίος θρήνος, η έξωση από τον Παράδεισο, η λύπη, τα δάκρυα και ο θρήνος. Ο Θεός όμως δεν άφησε τον άνθρωπο σ’ αυτήν την κατάσταση τής μελαγχολίας και του πόνου. Ο ανερμήνευτος Λόγος του Θεού γίνεται άνθρωπος στα πανάχραντα σπλάχνα της Παναγίας, προκειμένου ν’ ανακαινίσει το ανθρώπινο γένος. Δεν είναι άνευ σημασίας το ότι η ιστορία της Σαρκώσεως αρχίζει με το μήνυμα της χαράς, το «χαίρε» του Eυαγγελισμού, που πραγματώνεται τη νύχτα της Γεννήσεως στην ταπεινή πολίχνη της Βηθλεέμ. Γι’ αυτό και ο Αρχάγγελος της χαράς ευαγγελίζεται αυτήν τη χαρά στους ταπεινούς ποιμένες, τονίζοντας «ιδού ευαγγελίζομαι υμίν χαράν μεγάλην, ήτις έσται παντί τω λαώ, ότι ετέχθη υμίν σήμερον σωτήρ, ος εστί Χριστός Κύριος»5.
Μήνυμα χαράς ήταν η πρώτη λέξη που βγήκε από τα χείλη του αναστημένου Χριστού, εκείνο το «Χαίρετε» πρός στα πρόσωπα των αγίων μυροφόρων γυναικών.
«Χαίρετε εν Κυρίω πάντοτε»6, συνιστά ο φτερωτός Απόστολος των Εθνών. Και ακόμη, «τη ελπίδι χαίροντες»7 θα προτρέψει και πάλι τους Ρωμαίους της εποχής τους. Θα σχολιάσει δε ο θαυμαστός Ιεράρχης της Καισαρείας Μέγας Βασίλειος : «Ελπίς εστίν η την χαράν σύνοικον τη ψυχή του σπουδαίου παρασκευάζουσα»8.
Δεύτερον. Ο Χριστός με απλοχεριά προσφέρει τη χαρά, την οποία εμείς λαμβάνουμε από το δοχείο της χαράς, που είναι η Παναγία. Αυτή η χαρά δε στηρίζεται στα υλικά αγαθά, ούτε μόνο στην εγκόσμια πραγματικότητα. Δεν σβήνει, όταν ο άνθρωπος χτυπιέται και ταλαιπωρείται από την ανέχεια και την ασθένεια. Δεν εξαφανίζεται στη μοναξιά και στον κατατρεγμό, ούτε στην απώλεια των προσφιλών προσώπων. Έχει τόσο βάθος και πλάτος, ώστε δίνει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να αψηφά τα βάσανα της γης και να ατενίζει την αιωνιότητα, στην οποία δεν υπάρχει ούτε πόνος, ούτε λύπη, ούτε στεναγμός.
Έτσι, οι Χριστιανοί εμφανίζονται στον κόσμο «ως λυπούμενοι, αεί δε χαίροντες»9. Γι’ αυτό το ήθος της Εκκλησίας μας είναι ήθος χαρμολύπης, αφού αυτή η χαρά είναι ένα πνευματικό γεγονός, καρπός του Αγίου Πνεύματος κατά τον Απόστολο Παύλο, εσωτερική κατάσταση, ανεξάρτητη από εξωτερικούς παράγοντες και συνθήκες ζωής. Γι΄ αυτό και αυτός που έχει μέσα στην καρδιά του ένοικο το Θεό, είναι γεμάτος χαρά στους πειρασμούς και στην ησυχία, στις δυσκολίες και στις ανέφελες ώρες, αλλά και στις στιγμές της δοκιμασίας.
Τρίτον. Αιτία χαράς η Παναγία. Μας έφερε στον κόσμο, όχι απλώς την ουράνια βροχή, αλλά αυτόν τον Κύριο των νεφελών10. Γι’ αυτό και χαίρεται, αφού με τον άσπιλο τόκο της έλαμψε η χαρά σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. Χαίρεται, διότι ο άσαρκος Λόγος του Θεού κατέστησε την άχραντη γαστέρα της «πλατυτέρα των ουρανών» και την έκανε εργαστήριο της χαράς και όλων των πνευματικών χαρισμάτων.
Χαίρεται η ταπεινή κόρη της Ναζαρέτ, γιατί από τον ευλογημένο καρπό της κοιλίας της ξεχύθηκαν οι αύρες της πνευματικής αναδημιουργίας, της ανακαινίσεως του κόσμου και της αναγεννήσεως του ανθρώπου. Πόσο χαρακτηριστικός είανι ο χαιρετισμός του θεοφόρου Δαμασκηνού στην περίπτωση αυτή! «Ω κόρη ιερότατη, που σε κρατεί η μητέρα σου στην αγκαλιά της και σε τρέμουν της αποστασίας οι δυνάμεις. Ω κόρη θεοπόθητη, δόξα των γονιών σου. Σε μακαρίζουν γενεές γενεών… Έγινες η αποκαταστάση της προμήτορός μας Εύας… και η τιμιότερη από όλη την πλάση»11.
Χαρά, λοιπόν, η Παναγία.
Λιμάνι των αμαρτωλών.
Ρύστης των χειμαζομένων.
Ιατρείο των ασθενών.
Παραμυθία των αδικουμένων.
Ελπίδα των Χριστιανών.
Ελπίδα όλων των ανθρώπων.
Ελπίδα για το μέλλον, ευγνωμοσύνη για το παρελθόν.
Χαρά στο νυν, μακαριότητα στο αεί.
Πάντα θυσία.
Μονάκριβη ελπίδα του κόσμου, όπως έγραφε ένας αγιορείτης μοναχός.
Αυτήν πλησιάζουμε απόψε, σ’ αυτήν τη θαυμαστή Ιερή Ακολουθία, και την παρακαλούμε, μαζί με ολόκληρη την Εκκλησία, να μας γεμίσει με χαρά, να γίνουμε μέτοχοι της χαράς του Υιού της και κυρίως να ζήσουμε την ανεκλάλητη χαρά της Βασιλείας των Ουρανών.
«Χαράς αιτία χαρίτωσον, τον νουν μου και φωτί σου κατάλαμψον, ψυχήν αγνή και διάνοιαν, όπως σοι εκβοήσω χαρμονικώς, συν τω Αρχαγγέλω, χαριστήριον ωδήν Θεοχαρίτωτε»12.
1 Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, «Λόγος εις το γενέσιον της υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας», ΕΠΕ 9,199
2 αυτόθι
3 Θεοτοκάριον, Σάβατον εσπέρας Ήχος Α’
4 Ακολουθία των Χαιρετισμών της Υπεραγίας Θεοτόκου
5 Λκ. 2,10-11
6 Φιλ. 4,4
7 Ρωμ. 12,12
8 Μεγάλου Βασίλειου, «Περί ευχαριστίας», PG 31,224
9 Β’ Κορ. 6,10
10 Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου, Μαρία η Μητέρα του Θεού, Θεσσ/κη 1988, σελ. 19. Όρα και Αγ. Νικοδήμου του Αγιορείτου,
Κήπος χαρίτων, Ερμηνεία εις την Θ΄ Ωδήν, Προλεγόμενα, Βενετία 1819, σελ. 170-171
11 Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, ό.π., ΕΠΕ 9,195-197
12 Θεοτοκάριον, Παρασκευή εσπέρας, Ήχος Α’
