Αυτές είναι οι θαυματουργές εικόνες της Παναγίας στο… Περιβόλι Της!
Πραγματικά είναι δύσκολο να υπολογίσει κανείς σε πόσα μέρη της Ελλάδας θέλησε η Χάρη της Παναγίας να φανερωθεί και να αποτελέσει το στήριγμα του λαού μας. Αμέτρητες ιερές εικόνες της βρέθηκαν, μετά από υπόδειξή της, θαυματουργικά από μοναχούς και μοναχές ή από ταπεινούς βοσκούς και ψαράδες, είτε μέσα στο έδαφος της πατρίδας μας, είτε στα βουνά και τη θάλασσα. Και έτσι κτίστηκαν αμέτρητοι ναοί της Παναγίας στην Ελλάδα, προκειμένου να τιμηθεί αυτή η θεομητορική πρόνοια και εμφανής της παρουσία.
Το Άγιον Όρος, γνωστό ως το Περιβόλι της Παναγίας, είναι ο κατ’ εξοχήν τόπος που τιμάται, που εμφανίζεται, που ενεργεί και αναπαύεται το πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου, ως «ο νοητός της Θεοτόκου και ωραίος Παράδεισος». Σύμφωνα με την παράδοση, το Άγιον Όρος δόθηκε ως κλήρος στην Παναγία από τον ίδιο τον Κύριο: «Έστω ο τόπος ούτος κλήρος σον και περιβόλαιον σον και Παράδεισος, έτι δε λιμήν σωτήριος των θελόντων σωθήναι».
Γεγονότα ιστορικά, ανάγκες καθημερινές, ζωντανά θαύματα, περιστατικά και συγκυρίες, ιδιώματα θεομητορικά αποτυπώνονται σε κάθε εικόνα που κοσμεί με την καλλιτεχνική ομορφιά της και παρηγορεί με την παρουσία της κάθε μονή του Αγίου Όρους. Έτσι, εκτός από την Παναγία του «Άξιον έστι» στο Πρωτάτο ή την ΠορταÀτισσα στη Μονή Ιβήρων, έχουμε την Παναγία του Ακάθιστου στη Μονή Διονυσίου, τη Μυροβλύτισσα στη Μονή Αγίου Παύλου, την Τριχερούσα στο Χιλανδάρι, τη Γοργοϋπήκοο στη Δοχειαρίου, την Οδηγήτρια στην Ξενοφώντος, την Παραμυθία στο Βατοπαίδι, τη Γλυκοφιλούσα στη Φιλόθεου και πλήθος άλλων.
Ακολουθεί ένα μικρό… οδοιπορικό σε ορισμένες από τις θαυματουργές εικόνες της Παναγίας που Βρίσκονται στο Άγιο Όρος.
Άξιον εστί – Πρωτάτο Καρυών
Η θαυματουργή αυτή εικόνα, που φυλάσσεται σήμερα στο ιερό σύνθρονο του Πρωτάτου των Καρύων, βρισκόταν κατά τα τέλη του Ι’ αιώνα σε ένα κελί κοντά στις Καρυές που σήμερα φέρει την ίδια επωνυμία «Άξιον εστίν» λόγω του εξής θαύματος: Ενώ ο Γέροντας του Κελλιού απουσίαζε σε αγρυπνία του Πρωτάτου, συνέβη να φιλοξενήσει ο υποτακτικός του, που έμεινε μόνος στο κελλί,κάποιον άγνωστο περαστικό μοναχό μαζί με τον οποίο μάλιστα έψαλλε και την ακολουθία τουόρχου της της Κυριακής. Όταν λοιπόν έφθασαν στην θ’ ωδή του κανόνα, ο μεν μοναχός του Κελιού έψαλλε «Την Τιμιωτέραν», το γνωστό αρχαίο αυτό ύμνο του Αγίου Κοσμά του Ποιητή, που ψαλλόταν τότε όπως και σήμερα μαζί με τους θεομητορικούς στίχους της θ’ ωδής (Μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριον…»), ενώ ο ξένος μοναχός άρχισε τον ύμνο διαφορετικά, προσθέτοντας στην αρχή του το μέχρι τότε άγνωστο προοίμιο «Άξιον εστίν ως αληθώς…», το οποίο τόσο Θαυμασμό προκάλεσε στον ντόπιο μοναχό, ώστε το ζήτησε και γραπτώς, για να μπορεί να το ψάλλει και αυτός.Επειδή όμως δε βρέθηκε μελάνι και χαρτί μέσα στο κελί, ο μυστηριώδης ξένος μοναχός χάραξε τον ύμνο με το δάκτυλό του σε μια πέτρινη πλάκα και προσθέτοντας ότι έτσι πρέπει να ψάλλεται στο εξής ο ύμνος αυτός από όλους τους Ορθόδοξούς, έγινε άφαντος. Οι Αγιορείτες έστειλαν την πλάκα στον βασιλιά και στον Πατριάρχη, ενώ την εικόνα, μπροστά στην οποία ψάλθηκε για πρώτη φορά ο αγγελικός ύμνος, τη μετέφεραν στο Πρωτάτο, στο οποίο καθιερώθηκε να γίνεται και η ετήσια πανήγυρη σε ανάμνηση του θαύματος και προς τιμή της Θεοτόκου. Σύμφωνα με το αρχαίο συναξάριο, η γιορτή αυτή αρχικά τελούνταν στο Κελί, όπου είχε γίνει το θαύμα, και μάλιστα προς τιμή του αρχάγγελου Γαβριήλ, που χωρίς άλλο ήταν ο θαυμαστός εκείνος ξένος μοναχός.
Κουκουζέλισα – Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας
Μπροστά σ΄ αυτήν την εικόνα τελούνταν από πολύ παλιά στη Λαύρα η αγρυπνία του Σαββάτου του Ακάθιστου Ύμνου. Μετά το τέλος λοιπόν αυτής της αγρυπνίας και απέναντι απ΄ αυτήν την εικόνα συνέβη μια φορά να έχει αποκοιμηθεί ελαφρά στο στασίδι του ο κουρασμένος πρωτοψάλτης της Λαύρας και τέως αρχιμουσικός του παλατιού άγιος Ιωάννης ο Κουκουζέλης, όταν είδε μπροστά του την Παναγία να του ανταποδίδει το «Χαίρε» και να του λέει: «Χαίρε Ιωάννη! Ψάλλε μου και εγώ δε θα σε εγκαταλείψω», ενώ συγχρόνως έβαζε στο χέρι του ένα χρυσό νόμισμα που ξυπνώντας βρέθηκε πράγματι να κρατάει ο άγιος. Όταν αργότερα από την πολύωρη αγρυπνία και ορθοστασία, στις οποίες επιδόθηκε με ζήλο, προσβλήθηκαν τα πόδια του, η Θεοτόκος πάλι του εμφανίστηκε σε όνειρο και τον θεράπευσε. Η θαυματουργή αυτή εικόνα σήμερα βρίσκεται τοποθετημένη σε ξύλινο θρόνιο μέσα στο ομώνυμο παρεκκλήσι της μονής.
Οικονόμισσα – Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας
Η εικόνα αυτή ζωγραφίστηκε σε ανάμνηση των λόγων της Θεοτόκου προς τον ιδρυτή της Λαύρας Άγιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη, ότι αυτή θα είναι εκείνη που θα μεριμνά στο εξής για την υλική συντήρηση της μονής και να μην ονομάζεται άλλος «οικονόμος» στη Λαύρα, γιατί αυτή θα είναι η «Οικονόμισσα» σ’ αυτήν. Πράγματι μέχρι σήμερα ο μοναχός που είναι επιφορτισμένος με το ανάλογο διακόνημα στην Λαύρα δεν ονομάζεται «οικονόμος», αλλά «παραοικονόμος», δηλαδή βοηθός οικονόμου. Η εικόνα, που παριστάνει συνολικά 14 πρόσωπα που έχουν σχέση με τη μονή και την ίδρυσή της, βρίσκεται στην Λιτή αριστερά της κεντρικής εισόδου προς το καθολικό μέσασε ξύλινο προσκυνητάρι.
Παραμυθία – Ιερά Μονή Βατοπεδίου
Για την εικόνα αυτή διηγείται η παράδοση ότι η αρχική έκφραση των προσώπων και η στάση του σώματος του Κυρίου και της Θεομήτορος άλλαξαν, όταν συνέβη το εξής φρικτό θαύμα: Όταν κάποτε αποβιβάστηκαν κρυφά πειρατές στην παραλία της μονής και περίμεναν κρυμμένοι το πρωινό άνοιγμα της πύλης, για να επιτεθούν, ο ηγούμενος που μετά το τέλος του όρθρου έμεινε μόνος, για να συνεχίσει την προσευχή του, άκουσε τα εξής λόγια της Παναγίας: «Μην ανοίξετε σήμερα τις πύλες της μονής, αλλά ανεβείτε στα τείχη και διώξτε τους πειρατές». Στρέφοντας το βλέμμα του εκεί είδε το Θείο βρέφος να απλώνει το χέρι του και να σκεπάζει τα χείλη της μητέρας του λέγοντας: «Μη μητέρα μου, άφησε τους να τιμωρηθούν όπως τους αξίζει». Αλλά η Παναγία πιάνοντας με το χέρι της το χέρι του Υιού της και στρέφοντας λίγο το κεφάλι, για να ελευθερώσει τα χείλη της επανέλαβε τα ίδια λόγια. Αυτός ο τελευταίος σχηματισμός των προσώπων παρέμεινε μόνιμα στην εικόνα, ενώ οι μοναχοί, αφού σώθηκαν θαυματουργικά απ΄ τους πειρατές, ευχαρίστησαν την Παναγία και ονόμασαν την εικόνα της αυτή «Παραμυθία», που σημαίνει καταπράϋνση ή μετριασμός, ή έννοιες που εξίσου αποδίδουν το περιστατικό του θαύματος. Η εικόνα είναι τοιχογραφία και βρίσκεται στο δεξιό χορό του ομωνύμου παρεκκλησίου της μόνης.
Εσφαγμένη – Ιερά Μονή Βατοπεδίου
Για την εικόνα αυτή διηγούνται ότι πληγώθηκε από το μαχαίρι ενός δύστροπου ιεροδιάκονου και εκκλησιάρχη (επιμελητή της εκκλησίας, νεωκόρου), ο οποίος εξαιτίας δήθεν του διακονήματος του έφθανε πάντοτε καθυστερημένος στην Τράπεζα. Σε μια παρόμοια περίπτωση ο τραπεζάρης(υπεύθυνος της τραπεζαρίας) αγανακτισμένος αρνήθηκε να του δώσει φαγητό. Οι ταραγμένοι και οργισμένοι λογισμοί του εκκλησιάρχη στράφηκαν εναντίον της Θεοτόκου, που ενώ αυτός την υπηρετούσε, αυτή δε μεριμνούσε ούτε για την τροφή του. Από την πληγή αυτή ξεπετάχθηκε αίμα, το πρόσωπο της Παναγίας χλόμιασε, ενώ ο ιεροδιάκονος τυφλώθηκε και έπεσε κάτω φρενόληπτος από τον έλεγχο της συνείδησης μένοντας στην κατάσταση αυτή τρία χρόνια. Τότε χάρη στις προσευχές του ηγουμένου και της αδελφότητας η Παναγία εμφανίστηκε στον ηγούμενο και ανάγγειλε τη θεραπεία του. Ο εκκλησιάρχης πέρασε την υπόλοιπη ζωή του σ΄ ένα στασίδι απέναντι από την εικόνα θρηνώντας το φοβερό αμάρτημά του και πριν πεθάνει πήρε την συγχώρηση από την ίδια την Παναγία, που του ανάγγειλε όμως, όπως προηγουμένως και στον ηγούμενο, ότι το βλάσφημο χέρι του θα υφίστανταν παραδειγματική τιμωρία μετά θάνατον. Πράγματι μέχρι σήμερα φυλάσσεται άλιωτο και κατάμαυρο κοντά στην εικόνα που είναι τοποθετημένη στον νάρθηκα του παρεκκλησίου του Αγίου Δημητρίου.
Ελαοιβρύτισσα – Ιερά Μονή Βατοπεδίου
Βρίσκεται στο «δοχείο» (αποθήκη υγρών: λαδιού, κρασιού) της μονής Βατοπεδίου και διηγούνται το εξής θαύμα γι’ αυτήν: Όταν κάποτε ο ίδιος Γεννάδιος ο Βατοπεδινος έχοντας το διακόνημα του «δοχειάρη» γνωστοποιήσει στον ηγούμενο ότι το λάδι είχε τελειώσει και θα έπρεπε να περικοπεί η χρήση του από τους αδελφούς, για να μείνει το τελευταίο αγγείο για τις ανάγκες της εκκλησίας, εκείνος του απάντησε να μην μεριμνά αυτός, αλλά να συνεχίσει να το παρέχει ελεύθερα όπως πρώτα. Όταν λοιπόν μια μέρα πήγε να αντλήσει και την τελευταία ποσότητα που, όπως νόμιζε, είχε απομείνει στο αγγείο, το βρήκε ξεχειλισμένο και το λάδι να έχει φθάσει μέχρι την πόρτα του «δοχείου». Η εικόνα έχει μία θαυμάσια ευωδία και λέγεται αλλιώς και «Δοχειάρισσα».
Πυροβοληθείσα – Ιερά Μονή Βατοπεδίου
Όταν κατά το 1822 το Άγιον Όρος καταλείφθηκε από τουρκική φρουρά, ένας στρατιώτης τόλμησε να πυροβολήσει την εικόνα της Θεοτόκου που βρίσκεται εξωτερικά πάνω από την είσοδο της μονής. Η σφαίρα πλήγωσε το δεξιό χέρι της Παναγίας, ενώ ο ιερόσυλος που ήταν ανιψιός του αρχηγού του αποσπάσματος, παραφρόνησε και κρεμάστηκε σε μια ελιά του κήπου που βρίσκεται απέναντι από την είσοδο της μονής. Ο κίνδυνος για αντίποινα και λεηλάτησε της μονής ήταν βέβαιος, αν η σκηνή δε γινόταν αντιληπτή από συνάδελφο του αυτόχειρα που ενημέρωσε σχετικά και το θείο του. Εκείνος ομολόγησε ότι πρόκειται πράγματι για θεία δίκη και διέταξε να πετάξουν άταφο τον ιερόσυλο.
Πορταϊτισσα – Μονή Ιβήρων
Κάποιο βράδυ, όταν πια στη μονή του Κλήμενος αρχίζουν να κατοικούν Ίβηρες μοναχοί, θαυμάσιο φαινόμενο βάζει σε απορία τους μοναχούς της περιοχής: πύρινος στύλος στέκεται πάνω στη θάλασσα και φθάνει μέχρι τον ουρανό. Το όραμα εξακολουθεί για μερικές μέρες και οι μοναχοί διακρίνουν στη βάση του στύλου μια εικόνα, που πλέει όρθια στα κύματα. Κάνουν δέηση στον Θεό, για να δοθεί ο ανεκτίμητος θησαυρός και η Θεοτόκος εμφανίζεται στον ευλαβή αναχωρητή Γαβριήλ τον Ίβηρα και τον διατάζει να περπατήσει στα κύματα, να πάρει την εικόνα της και να τη δώσει στον ηγούμενο και τους αδελφούς της μονής. Ωστόσο, μετά την υποδοχή της και την τοποθέτησή της στο ναό, η εικόνα κατ΄ επανάληψη εξαφανιζόταν από αυτόν και βρισκόταν τοποθετημένη εσωτερικά πάνω από την πύλη της μονής. Η Παναγία πληροφόρησε σε όνειρο τον άγιο Γαβριήλ ότι αυτή είναι η θέση που διάλεξε μόνη της για να φυλάγει αυτή τους μοναχούς και όχι να φυλάγεται από αυτούς. Έτσι πήρε το όνομα Πορταϊτισσα και μέχρι σήμερα η παρουσία της στη μονή και στο Άγιον Όρος θεωρείται εγγύηση για την προστασία του Αγιορείτικου Μοναχισμού από τη Θεοτόκο. Αργότερα κτίστηκε παρεκκλήσι κοντά στο τείχος της μονής, όπου τοποθετήθηκε η εικόνα, ενώ έκλεισε η παλαιά και ανοίχθηκε άλλη μεγαλοπρεπέστερη είσοδος. Τα θαύματά της είναι άπειρα όπως και το πλήθος των προσκυνητών της, ιδιαίτερα τον Δεκαπεντάυγουστο και τη Δευτέρα της Διακαινησίμου, που λιτανεύετε και γίνεται η ανάμνηση της εύρεσης της με λειτουργία σε παρεκκλήσι της παραλίας, στο σημείο ακριβώς που την έβγαλε από την θάλασσα ο Άγιος Γαβριήλ.
Τριχερούσα – Ιερά Μονή Χιλανδαρίου
Η εικόνα αυτή είναι εκείνη στην οποία με δίκαιο παράπονο κατέφυγε και προσευχήθηκε ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός κρατώντας το κομμένο δεξί του χέρι, με το οποίο συνέγραφε τους λόγους υπέρ των Αγίων Εικόνων και το οποίο του κόπηκε από επιβουλή των εικονομάχων. Η Παναγία θαυματούργησε συγκολλώντας και ζωογονώντας το νεκρό χέρι του θεράποντος της και εκείνος της αφιέρωσε ασημένιο ανάθημα σε σχήμα χεριού, που η θέση του στην εικόνα το κάνει να φαίνεται σαν ένα τρίτο χέρι της Παναγίας. Η εικόνα που μέχρι το ΙΒ αιώνα φυλαγόνταν στη Λαύρα του αγίου Σάββα, δωρίθηκε στον άγιο Σάββα Αρχιεπίσκοπο Σερβίας και κτήτορα της μονής Χιλανδαρίου κατά την επίσκεψή του στους Αγίους Τόπους. Αυτός τη μετέφερε στη Σερβία, από όπου αργότερα μετακομίστηκε με θαυμαστό τρόπο στο Άγιο Όρος, όταν κατά τις εσωτερικές ταραχές που συνέβησαν στη Σερβία επί του βασιλέα Ούροση του Ε΄ ο ημίονος που τη μετέφερε πάντοτε προ του στρατεύματος στις διάφορες μάχες χάθηκε και προχωρώντας μόνος του έφθασε μέχρι το Χιλανδράρι. Σε μεταγενέστερη εποχή όταν προέκυψε διχόνοια στην αδελφότητα της μονής Χιλανδαρίου εξαιτίας της εκλογής νέου ηγούμενου, η Τριχερούσα μετατοπίστηκε θαυματουργικά από το Ιερό Βήμα, όπου ήταν μέχρι τότε, στο στασίδι του ηγούμενου, ενώ συγχρόνως ενάρετος ερημίτης μοναχός πληροφόρησε την αδελφότητα ότι στο εξής και προς αποφυγή φιλονικιών να μην εκλέγεται ηγούμενος στο Χιλανδάρι, διότι η Παναγία θα κρατήσει τη θέση αυτή και θα διοικεί το μοναστήρι. Πράγματι μέχρι σήμερα, η χιλανδρινή αδελφότητα, ενώ ζει κοινοβιακά, στερείται Καθηγουμένου και διοικείται κατά το σύστημα των ιδιόρρυθμων μονών.
Γαλακτοτροφούσα – Ιερά Μονή Χιλανδαρίου
Και η εικόνα αυτή δωρίθηκε από τους πατέρες της Λαύρας του αγίου Σάββα στο άγιο Σάββα Αρχιεπίσκοπο Σερβίας κατά την επίσκεψή του εκεί, εκπληρωμένης έτσι παλαιάς πρόρρησης του αγίου Σάββα του Ηγιασμένου. Ο νέος Σάββας την αφιέρωσε στο σερβικό Κελί των Καρυών «Τυπικαριό», όπου ο ίδιος συχνά διέμενε και όπου υπάρχει μέχρι σήμερα τοποθετημένη στο τέμπλο στα δεξιά της Ωραίας Πύλης, δηλαδή στη θέση της εικόνας του Χριστού, η οποία βρίσκεται στα αριστερά αντίθετα με την επικρατούσα συνήθεια.
