Στολισμένες πόλεις και χωριά, λαμπιόνια, μυρωδιές, μελωδίες σε κάθε γωνιά και προετοιμασίες στα νοικοκυριά προμηνύουν την άφιξη της μεγαλύτερης και πιο χαρούμενης γιορτής του χρόνου.
Έθιμα τα Χριστούγεννα από την Κεντρική Ελλάδα
«Το τάισμα της βρύσης»
Τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων , στα χωριά της Κεντρικής Ελλάδας, γίνεται το «τάισμα» της βρύσης. Οι κοπέλες του χωριού, λίγες ώρες πριν να ξημερώσουν τα Χριστούγεννα, πηγαίνουν στις βρύσες του χωριού και τις αλείφουν με βούτυρο και μέλι, με την ευχή όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι τον καινούριο χρόνο και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους. Με αυτή την κίνηση παίρνουν από τη βρύση το αμίλητο» νερό.
Για να έχουν καλή σοδειά φέρνουν στη βρύση βούτυρο, τυρί ή ψημένο σιτάρι. Κλαδί ελιάς ή όσπρια και φροντίζουν να φτάσουν εκεί όσο το δυνατόν νωρίτερα, γιατί, όπως λένε, όποια πάει πρώτη στη βρύση, αυτή θα σταθεί και η πιό τυχερή ολόκληρο το χρόνο. Επιστρέφοντας στο σπίτι οι γυναίκες φέρνουν το καινούριο νερό, αφού πρώτα αδειάσουν από τα βαρέλια τους το παλιό.
Η διαδικασία αυτή της μετάβασης και της επιστροφής στη βρύση, γίνεται σιωπηλά, γιαυτό και ονομάστηκε «αμίλητο νερό». Με το αμίλητο νερό οι γυναίκες ραντίζουν τα σπίτια τους για να έχουν ευρωστία και καλή τύχη.
«Κλωνάρια στο τζάκι»
Στη Θεσσαλία τα νεαρά κορίτσια και αγόρια επιστρέφοντας στο σπίτι από την εκκλησία τοποθετούν δίπλα στο αναμμένο τζάκι μικρά κλαδιά δέντρων, που αντιπροσωπεύουν τις προσωπικές τους επιθυμίες. Κλαδιά κέδρου για τα κορίτσια και αγριοκερασιάς για τα αγόρια.
Φροντίζουν μάλιστα τα κλαδιά αυτά να είναι λυγερά, αφού το κλαδί που θα καεί αντιπροσωπεύει καλούς οιωνούς για τον κάτοχο του. Συγκεκριμένα, πιστεύεται ότι το άτομο του οποίου κάηκε πρώτο θα είναι και το πρώτο που θα παντρευτεί.
Έθιμα τα Χριστούγεννα από τη Μακεδονία
«Το Χριστόξυλο»
Στα χωριά της Βόρειας Ελλάδας, τις παραμονές των Χριστουγέννων ο νοικοκύρης κάθε σπιτιού ψάχνει στα χωράφια και διαλέγει το πιο όμορφο και γερό ξύλο από πεύκο ή ελιά και το πάει σπίτι του. Αυτό ονομάζεται «Χριστόξυλο».
Η νοικοκυρά έχει ήδη φροντίσει να καθαρίσει το σπίτι και ιδιαίτερα το τζάκι, ώστε να μη μείνει ούτε ίχνος από την παλιά στάχτη. Καθαρίζει ακόμη και την καπνοδόχο του σπιτιού, ώστε να μη μπορέσουν να κατέβουν οι καλικάντζαροι, τα κακά δαιμόνια, όπως αναφέρεται στα παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα παραμύθια.
Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, όταν όλη η οικογένεια θα είναι μαζεμένη γύρω από το τζάκι, ο νοικοκύρης του σπιτιού ανάβει την καινούργια φωτιά και μπαίνει στην εστία του το Χριστόξυλο.
Σύμφωνα με τις παραδόσεις του λαού , καθώς καίγεται το Χριστόξυλο, ζεσταίνεται ο Χριστός στη φάτνη του. Κάθε οικογένεια, προσπαθεί να διατηρήσει αυτή τη φλόγα αναμμένη για όλο το δωδεκαήμερο των εορτών, από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα.
«οι Μωμόγεροι»
Στα χωριά Πλατανιά και Σιταγροί του νομού Δράμας συναντάμε το έθιμο των Μωμόγερων, το οποίο προέρχεται από τους Πόντιους πρόσφυγες. Η ονομασία του εθίμου προέρχεται από τις λέξεις μίμος η μώμος και συνδέεται με τις μιμητικές κινήσεις των πρωταγωνιστών. Αυτοί φορώντας τομάρια ζώων-λύκων τράγων ή άλλων- ή ντυμένοι με στολές ανθρώπων οπλισμένων με σπαθιά, έχουν τη μορφή γεροντικών προσώπων.
Οι Μωμόγεροι εμφανίζονται καθ’ όλη τη διάρκεια του δωδεκαημέρου των εορτών και προσδοκώντας τύχη για τη νέα χρονιά γυρίζουν ανά παρέες στους δρόμους των χωριών και τραγουδούν τα κάλαντα.
Όταν δύο παρέες συναντηθούν κάνουν ψευτοπόλεμο μεταξύ τους, ώσπου η μία ομάδα να νικήσει και η άλλη να δηλώσει υποταγή. Το έθιμο συναντάται σε διάφορες παραλλαγές σε χωριά της Κοζάνης και της Καστοριάς με την ονομασία Ραγκουτσάρια .
Έθιμα τα Χριστούγεννα από την Κρήτη
«το Χριστόψωμο»
Το χριστόψωμο είναι το ψωμί που φτιάχνουν οι γυναίκες με ιδιαίτερη φροντίδα και υπομονή, τις παραμονές των Χριστουγέννων. Αποτελεί το ψωμί στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Και το ευλογημένο, αφού αυτό θα στηρίξει τη ζωή του νοικοκύρη και της οικογένειάς του.
Την ημέρα των Χριστουγέννων, κατά τη διάρκεια του μεσημεριανού γεύματος, ο νοικοκύρης του σπιτιού παίρνει το χριστόψωμο, το σταυρώνει, το κόβει και το μοιράζει σε όλη την οικογένεια του και σε όσους παρευρίσκονται στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Πολλοί παρομοιάζουν την διαδικασία αυτή, με το μυστήριο της Θείας κοινωνίας.
Το έθιμο του χριστόψωμου διατηρείται σε ελάχιστα μέρη της Ελλάδας όπως την Κρήτη και την Πελοπόννησο. Αποτελεί μια συνήθεια βαθιά ριζωμένη και θεωρείται έργο θείο και έθιμο καθαρά χριστιανικό. Κατά τόπους, το συναντάμε σε παραλλαγές μορφών ή ονομασιών όπως «το ψωμί του Χριστού», «Σταυροί», «βλάχες» κ.α.
Έθιμα από την Ήπειρο
«τα καρύδια»
Τα καρύδια είναι ένα παραδοσιακό ομαδικό παιγνίδι που παίζουν τα παιδιά τα Χριστούγεννα στην Ήπειρο. Οι κανόνες του παιχνιδιού έχουν ως εξής: Κάποιο παιδί χαράζει στο χώμα μια ευθεία γραμμή. Πάνω σ’ αυτή τη γραμμή κάθε παίχτης βάζει κι από ένα καρύδι στη σειρά.
Μετά, ο κάθε παίχτης με τη σειρά του και από κάθετη απόσταση ενός με δύο μέτρα από τη γραμμή των καρυδιών, σημαδεύει σκυφτός με το μεγαλύτερο και πιο στρογγυλό καρύδι κάποιο άλλο.
Όποιο καρύδι πετύχει και το βγάλει έξω από τη γραμμή το κερδίζει και δοκιμάζει ξανά σημαδεύοντας κάποιο άλλο. Αν αστοχήσει, συνεχίζει ο επόμενος παίχτης. Το παιχνίδι συνεχίζεται μέχρι να βγουν από τη γραμμή όλα τα καρύδια.
Πηγή: Αποστολική Διακονία
Αρώνης Νικόλαος