Δεισιδαιμονίες, προλήψεις και πλάνες: Επιστροφή στο μεσαίωνα!
Τρεμοπαίζει το μάτι; Φαγωμάρα στην μύτη ή στο χέρι; Λόξυγκας; Καθένα έχει την «ερμηνεία» του. Μην ξεχάσουμε να αναφέρουμε και τη μαύρη γάτα… Ο αριθμός 13 ή η μέρα Τρίτη φέρνει κακό, ενώ το πέταλο φέρνει γούρι. Τα χαϊμαλιά, οι χάντρες, τα «μάτια» έχουν δύναμη, αρκεί να μην μην χυθεί κάτω αλάτι, καφές ή λάδι, το κρασί δεν πειράζει. Προς Θεού μη σπάσει καθρέπτης και αν υπάρχει τζάκι και τρίζουν τα ξύλα…αλλοίμονο! Βουίζει το δεξί αυτί; Είναι για καλό. Αν βουίζει το αριστερό είναι για κακό… Αυτά και άλλα πολλά αποτελούν τις δεισιδαιμονίες και τις προλήψεις που μας γυρίζουν αιώνες πίσω…
«Εγώ είμαι πολύ θρήσκος άνθρωπος, έλεγε κάποιος. Να φανταστείτε ότι ποτέ δεν αρχίζω κάποια εργασία ημέρα Τρίτη»! Η άγνοια και η σύγχυση είναι προφανής.
Οι κάθε είδους προλήψεις και δεισιδαιμονίες, τα όποια είδωλα, είναι εντελώς ασυμβίβαστα και αντίθετα με την χριστιανική πίστη και συνάμα προσβάλουν την ελευθερία του ανθρώπου. Η βαθύτερη αιτία των προλήψεων είναι η έλλειψη πίστης και εμπιστοσύνης στον αληθινό Θεό. Κι εδώ συμβαίνει το παράδοξο: Μερικοί άνθρωποι την πίστη στον Θεό την θεωρούν «οπισθοδρόμηση», την εμπιστοσύνη στην πάνσοφη πρόνοια Του την περιφρονούν. Και από την άλλη υποδουλώνονται σε πράγματα άλογα και γελοία, σε πέταλα και κρεμμύδια, σε κατακάθια του καφέ και σε τραπουλόχαρτα!!!
Είναι ποτέ δυνατόν, τα κατακάθια του καφέ στο φλιτζάνι να απεικονίσουν το μέλλον; Είναι ποτέ δυνατόν, οι κινήσεις των άστρων να προσδιορίζουν την ζωή μας; Είναι ποτέ δυνατόν, η ημέρα γεννήσεως κάθε ανθρώπου να τον κατατάσσει σε ζώδιο-αστερισμό, και να ισχύουν για εκατομμύρια ανθρώπους του ίδιου ζωδίου οι ίδιες οδηγίες που δίνουν οι «ειδικοί αστρολόγοι» στα ωροσκόπια; Είναι ποτέ δυνατόν, κάθε τραπουλόχαρτο να παίρνει αυθαίρετα νόημα και να ορίζει την ζωή μας;
Με ποια λογική ο αριθμός 13 ή η μέρα Τρίτη φέρνει κακό; Με ποια λογική το πέταλο φέρνει γούρι; Και πού την βρήκε το πέταλο την ιδιότητα να απομακρύνει τα δεινά, την «κακοτυχία»; Τα χαϊμαλιά, οι χάντρες, τα «μάτια» έχουν μεγαλύτερη δύναμη από τον Σταυρό;
Είναι δυνατόν για κάθε κακό ή αναποδιά που μας συμβαίνει να φταίνε πάντα κάποιοι άλλοι;
Δεν πήγε καλά ο αρραβώνας; Του έκαναν μάγια.
Δεν πήγαν καλά οι δουλειές; Τον γλωσσόφαγαν.
Έχει πονοκέφαλο; Τον μάτιασαν.
Αλλά ας πούμε ότι πράγματι έχουμε απανωτές αναποδιές. Πού θα τρέξουμε; Στις «ξεματιάστρες» ή στον Ιερέα και στα Μυστήρια της Εκκλησίας μας;
Μεγάλος κίνδυνος είναι επίσης τα όνειρα. Η Εκκλησία μας συμβουλεύει να απορρίπτουμε τα όνειρα –ή τουλάχιστον να είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί, καθώς σπανίως ο Θεός «μιλάει» μέσα από όνειρα. Η πίστη στα όνειρα όχι μόνο δεν ωφελεί καθόλου αλλά κρύβει τεράστιους πνευματικούς κινδύνους. Και όμως όχι μόνο πολλοί επιρρεπείς στις προλήψεις ανατρέχουν σε ονειροκρίτες, αλλά πολλοί είναι αυτοί που επιδιώκουν να ονειρευτούν(!!) π.χ. ποιόν θα παντρευτούν βάζοντας κάτω από το μαξιλάρι τους κουφέτα από γάμο ή ένα κομμάτι φανουρόπιτα…
Η ποικιλία όμως των προλήψεων είναι ανεξάντλητη.
Με ποια λογική δυο αδέρφια δεν μπορούν να παντρευτούν μέσα στον ίδιο χρόνο; Ή αδέρφια γεννημένα κατά τον ίδιο μήνα άλλου έτους, δεν «κάνει» να παρευρεθεί ο ένας στον γάμο του άλλου;
Με ποια λογική δεν «κάνει» να παντρευτούμε μήνα Μάιο ή σε δίσεκτο έτος;
Με ποια λογική αυτοί που θα παραλάβουν τον κουμπάρο πρέπει να γυρίσουν από άλλο δρόμο για να μην χαλάσει» ο γάμος; Με ποια λογική δεν κάνει το νιόπαντρο ζευγάρι να φυτέψει δέντρα κατά τον πρώτο χρόνο του γάμου τους; Γιατί η νύφη δεν πρέπει να σκουπίσει το σπίτι της την πρώτη εβδομάδα μετά τον γάμο της. Γιατί λέμε ότι «χαλάει» το προξενιό αν μπούμε από μια είσοδο και βγούμε από μια άλλη;
Αλλά και για την τεκνογονία πόσες προλήψεις υπάρχουν: π.χ. αν ακούσει η μητέρα να λαλεί κουκουβάγια θα γεννήσει κορίτσι, αν ακούσει μπούφο, θα γεννήσει αγόρι. Την όγδοη ημέρα αντί να έρθει ο Ιερέας και να δίνεται το όνομα του παιδιού, πολλές μητέρες φτιάχνουν γλυκά για να γλυκάνουν τις «μοίρες», να’ χει το παιδί καλή μοίρα.
Και πολλοί δυστυχώς αντί να εφοδιάζουν τα παιδιά τους με το πανίσχυρο όπλο του σταυρού, τα εμπιστεύονται στις πράσινες, μπλε και κόκκινες χάντρες και στα ειδωλολατρικά φυλακτά.
Άλλες προλήψεις, που αποτελούν αληθινή βλασφημία του Θεού: Η παρουσία ενός Κληρικού, ειδικά το πρωί, είναι για αρκετούς κακός οιωνός! Πολλοί είναι αυτοί που απαγορεύουν στον Ιερέα να επισκεφθεί έναν ασθενή στο σπίτι ή στο νοσοκομείο, λόγω της πρόληψης που επικρατεί ότι η παρουσία του Κληρικού θα προκαλέσει τον θάνατο του! Αυτά όμως αποτελούν πλάνη και ασέβεια του ανθρώπου προς τον Θεό και τον λειτουργό Του…
Δεν είναι επίσης λίγες οι φορές που οι χριστιανοί ζητούν παράλογα πράγματα από τους Ιερείς, π.χ. τη ζώνη, την άγια ζέση, το άγιο μύρο και πολλά άλλα. Το χειρότερο είναι ότι ζητούν όλα αυτά γιατί έτσι τους συμβούλεψε κάποιος μάγος!…
Και έπεται συνέχεια: το αλάτι μην χυθεί κάτω, ούτε καφές ή λάδι, το κρασί δεν πειράζει. Προς Θεού μη σπάσει καθρέπτης και αν υπάρχει τζάκι και τρίζουν τα ξύλα…αλλοίμονο! Βουίζει το δεξί αυτί; Είναι για καλό. Αν βουίζει το αριστερό είναι για κακό… Τρεμοπαίζει το μάτι; Φαγωμάρα στην μύτη ή στο χέρι; Ο λόξυγκας; Καθένα έχει την «ερμηνεία» του. Μην ξεχάσουμε να αναφέρουμε και τη μαύρη γάτα…
Πραγματικά δεν έχουν τέλος οι προλήψεις. Οι περισσότερες συνδέονται με το τέλος της επίγειας ζωής του ανθρώπου. Ο άνθρωπος κάποια μέρα, είτε σε βαθύ γήρας είτε σε νεότερη ηλικία, θα έλθει αντιμέτωπος «με την φοβεράν ώραν του θανάτου». Κανείς όμως δεν γνωρίζει ποια θα είναι αυτή η ώρα, παρά μόνον ο Θεός, ο Κύριος της ζωής και του θανάτου. Το μόνο που μας προτρέπει είναι να είμαστε άγρυπνοι και έτοιμοι: «Γρηγορείτε!». Τη φιλάνθρωπη αυτή προτροπή οι άνθρωποι λησμονούν ή αγνοούν και προσπαθούν να κρυφτούν πίσω από μύριες προλήψεις. Π.χ. όταν ο ασθενής ξεψυχήσει, σε πολλά χωριά τρέχουν να χύσουν όλα τα νερά από δοχεία και άλλα σκεύη γιατί το νερό αυτό θεωρείται πεθαμένο. Μόλις βγαίνει ο νεκρός από την πόρτα σπάνε ένα πιάτο, ένα σκεύος για να «σπάσει» το κακό και να μείνει εκεί. Άλλοι πάλι τοποθετούν στον τάφο διάφορα τρόφιμα για να φάει ο νεκρός! Πολλοί είναι αυτοί που γυρίζουν από άλλο δρόμο για να μην δευτερώσει το κακό. Άλλοι πάλι δεν τρώνε κρέας για σαράντα μέρες. Το χειρότερο όμως από όλα είναι ότι οι πενθούντες δεν εκκλησιάζονται, γιατί τάχα απαγορεύεται! Έτσι υπάρχουν άνθρωποι που για χρόνια ολόκληρα δεν εκκλησιάζονται, δεν συμμετέχουν στα ιερά Μυστήρια και αποκόπτονται από την Εκκλησία. Στερούν τον εαυτό τους από την παρηγοριά και την ελπίδα που δίνει μόνο η Εκκλησία, απομονώνονται, φθείρουν την υγεία τους και παραδίδονται σε σκέψεις απελπισίας. Ζουν όπως οι άθεοι, «οι μη έχοντες ελπίδα» και η ζωή τους μεταβάλλεται σε τραγωδία…
Ο λόγος του Αποστόλου Ευαγγελιστού Ιωάννου είναι και σήμερα εξαιρετικά επίκαιρος: «Τεκνία, φυλάξατε εαυτούς από των ειδώλων» (Α΄ Ιωάν. 5, 21)
Στοιχεία από το βιβλίο «Δεισιδαιμονίες και προλήψεις», έκδοση της Ιεράς Μονής Σαγματά
