Φιλελληνισμός – Φιλέλλην (Ε΄)
Του Σεβ. Μητροπολίτου Γέροντος Ναϊρόμπι και Εξάρχου Κένυας κ. Μακαρίου στην «Κιβωτό της Ορθοδοξίας»
Ο Ανάχαρσις ήταν Σκύθης καταγόμενος από βασιλικό γένος. Η μητέρα τον ήταν ελληνίδα. Σοφός, πολυταξιδεμένος, έγινε φίλος του Σόλωνα, στην Αθήνα και του Περιάνδρου, στην Κόρινθο καθώς επίσης και του Κροίσου, στις Σάρδεις. 0 Ηρόδοτος είναι ο πρώτος από τούς ‘Ελληνες, παν μνημονεύει τον Ανάχαρση (Ιν, 46), για ν’ ακολουθήσουν οι: Λουκιανός (Ανάχαρσις, 14-18, Σκύθης Στράβων (Ζ, 3ο3) κ.ά. Μάλιστα, ο ‘Εφορος, ο Κυμαίας, ένας εκ των επτά σοφών εφευρέτης του φυσερού της διπλής άγκυρας και του τροχού που ρησιμοποιείται στην κεραμική.
Ο αβάς Μπαρτελεμύ γεννήθηκε στο Κασσί της Προβηγκίας (Ν.Α. Γαλλία), ξεκίνησε την κλασική του εκπ/ση στο καθολικό σχολείο της Μασσαλίας, κατόπιν σπούδασε φιλοσαφία και θεολογία στο κολλέγιο των Ιησουϊτών, καθώς και ιερατική εκπ/ση στο καθολικό τάγμα των Παζαριστών. Στη διάρκεια των σπουδών τον, αφιέρωσε αρκετό χρόνο στη μελέτη των μεσανατολικών σπονδών, εγκαταστάθηκε στην Βιέννη, ασχολούμενος με την συγγραφή, τη μετάφραση και έκδοση έργων.
Σαντόρε ντι Σανταρόζα (1783-1825): Κόμης, Ιταλός επαναστάτης, σπουδαίος φιλέλληνας. Στην Ελλάδα έφθασε εξόριστος και ακολούθησε τον Μαυροκορδάτο στις πολεμικές του επιχειρήσεις για να καταλάβει επίκαιρες θέσεις στην περιοχή τον Παλαιοκάστρον (Παλαιοναβαρίνο). Προτού κατεβεί στην Ελλάδα, τον Νοέμβριο τον 1821 έγραφε από την Αγγλία στον Γάλλο φίλο του και φιλόσοφο, Viεor Cousin (1792-1867): «Φίλε μου, την Ελλάδα, την πατρίδα του Σωκράτους, την αγαπώ με έρωτα, που έχει μέσα ταν κάτι το ιερό. Ο ελληνικός λαός, γενναίος, αγαθός, που έχει επιζήσει ύστερ’ από ολόκληρους αιώνες δουλείας, είναι αδελφός του δικού μου λαού. Κοινές είναι οι τύχες της Ιταλίας και της Ελλάδας και, επειδή δεν μπορώ να κάνω τίποτε για την πατρίδα μου, οφείλω ν’ αφιερώσω τα λίγα χρόνια της ακμής που μου μένούν…».
Το 1812, ιδρύθηκε από φιλέλληνες η «Φιλαθηναϊκή Ακαδημία», στην ΑΘήνα, την οποία διαδέχτηκε, το 1813, η «Φιλόμούσος Εταιρεία» ή «Εταιρεία των Φιλομούσων», που ιδρύθηκε στην Αθήνα από `Ελληνες και Φιλέλληνες, που ποθούσαν να «ίδωσι τας επιστήμας να επιστρέψωσι πάλιν εις το Πύκειον και ευ… την αρχαίαν Ακαδημίαν των». Τα έσοδα της Εταιρείας ήταν προορισμένα για την καλλιέργεια και τον φωτισμό του ελληνικού πνεύματος των νέων με τη σπουδή των επιστημών, για την έκδοση χρησίμων βιβλίων, για την βοήθεια των απόρων μαθητών, την ανακάλυψη αρχαιοτήτων, τη συλλογή επιγραφών, αγαλμάτων και «εις ό,τι άλλο των προσοχής αξίων». Εκτός των άλλων, η Εταιρεία συντέλεσε και στη διάδοση του φιλελληνισμού, αλλά και στην προετοιμασία της Επανάστασης. Μέλη της υπήρξαν και πολλοί επιφανείς ξένοι, αρχαιολόγοι και φιλάρχαιοι, Άγγλοι και Γερμανοί, κυρίως. ‘Ηταν κάτω από την προστασία των Άγγλων.
Το 1814, έναν χρόνο μετά την ίδρυση της αντίστοιχης της Αθήνας, ιδρύθηκε, από τον Καποδίστρια, η «Φιλόμουσος Εταιρεία» της Βιέννης, την οποία ο Καποδίστριας έθεσε υπό την προστασία τον Τσάρου της Ρωσίας.
Συγκεκριμένα, ο Ι. Καποδίστριας, το Φθινόπωρο του 1814, ως υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας, βρισκόταν στην Βιέννη, όπου συναντήθηκε με τον Άνθιμο Γαζή, επίτροπο της «Φιλομούσου Εταιρείας» των Αθηνών. Με την ιδιότητά του αυτή, α Γαζής ενημέρωσε τον Καποδίστρια για την ίδρυσή της και τους σκοπούς της’ τότε ο Καποδίστριας βρήκε ευκαιρία να ιδρύσει στην Βιέννη την ομώνυμη εταιρεία και μάλιστα συνέταξε ο ίδιος το καταστατικό της, στην γαλλική γλώσσα, πιθανώς με προτροπή του Τσάρου, Αλεξάνδρου Α΄, ο οποίος δέχθηκε τις προτάσεις του Καποδίστρια να πάρει υπό την προστασία του την Εταιρεία, με σκοπό να μειώσει την αγγλική επιρροή στου ελλαδικό χώρο.
Στις σημειώσεις της αυτοβιογραφίας του και στις σχετικές προτάσεις στον Τσάρο έγραψε: «Οι Άγγλοι ίδρυσαν ήδη εν Αθήναις εταιρείαν με τον φαινο μεν ικόν σκοπόν της συλλογής και της διατήρησης των αρχαιοτήτων. Ας ακολουθήσωμεν το παράδειγμα τούτο, εφαρμόζοντας αυτό ουχί προκειμένού περί τον παρελθόντος, αλλά περί τον παρόντος και του μέλλοντος και παρέχοντες βοήθειαυ τινά εις τούς πτωχούς ‘Ελληνας νέους, τούς διψώντας παιδείαν».
Η προσφορά των μελών της Εταιρείας στην Επανάσταση ήταν πολύτιμη με την ανάπτυξή της δημιουργήθηκε έντονα φιλελληνικό ρεύμα, με πολλά μέλη να προσφέρουν αξιόλογα ποσά. Πρώτος ο Καποδίστριας, ο τσάρος Αλέξανδρος Α΄, ο οποίος πρόσφερε 200 ολλανδικά δουκάτα και η τσαρίνα 100. Ο Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιος, καθώς και οι περισσότεροι ηγεμόνες των παραδουναβίων ηγεμονιών συγκαταλέγονται ανάμεσα στους μεγάλους δωρητές.
Παρά τη σκληρή ελληνική πραγματικότητα, το φιλελληνικό ρεύμα παρέμεινε ανεπηρέαστο. Νέες αποστολές εθελοντών, οδηγούμενες από αγάπη για την ελευθερία, ενθουσιασμό και αισιοδοξία – αλλά και τυχοδιωκτισμό – και χρηματοδοτούμενες από τα φιλελληνικά κομιτάτα ακολουθούσαν τον δρόμο για τη Μασσαλία, δεν έλειπαν όμως και μεμονωμένα άτομα που έφθαναν στα λιμάνια της Πελοποννήσού και της ‘Υδρας, ανταποκρινόμενοι
στις «Εκκλήσεις» και «Προκηρύξεις» των Ελβετικών και των Γερμανικών, κυρίως, κομιτάτων. Από το πλήθος των εθελοντών τον 1822 ξεχωρίζουν οι Γερμανοί. Εκτός από τους αξιωματικούς, άτομα ποικίλης προέλευσης – επιστήμονες, υπάλληλοι, έμποροι, φοιτητές, ακόμη και μαθητές – συστρατεύθηκαν, για να υπηρετήσούν την ελληνική υπόθεση. Η άφιξή τους δεν ήταν πάντοτε ευπρόσδεκτη• η προσωρινή διοίκηση, για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας, διατηρούσε τις επιφυλάξεις της, ενώ οι οπλαρχηγοί και οι στρατιωτικοί είχαν από ενωρίς εκφράσει τις ανησυχίες τους.
Οι πρώτες φιλελληνικές επιτροπές σχηματίστηκαν στο δεύτερο ή μισό του 1821. Κύριο μέλημά τους η οργάνωση και προώθηση στους ‘Ελληνες τροφίμων, πολεμοφοδίων, φαρμάκων κ.ά. Τα πρώτα φιλελληνικά σωματεία εμφανίστηκαν τον Αύγουστο τον 1821, στην Ελβετία και στην Γερμανία’ η Βέρνη και η Στουτγάρδη ήταν οι πρώτες πόλεις, όπου ιδρύθηκαν οι φιλελληνικές επιτροπές. Η φιλελληνική επιτροπή της Ζυρίχης συνέβαλε στη δημιουργία κομιτάτων και σε άλλα καντόνια: Στα Ninterthur, Aarau, στην Βασιλεία, στον άγιο Γάλλο, Ζυg και GΙarus. Ιδιαίτερα δραστήρια ήταν τα κομιτάτα της Λωζάνης και Γενεύης, όπου τον Νοέμβριο τον 1821, κυκλοφορήθηκε η πρώτη αγγελία για τη σύσταση της επιτροπής, με πρωτοβουλία τον πάστορα της γερμανικής Εκκλησίας, GerΙach, τον οποίον σκοπός ήταν η φιλοξενία των ξένων στρατών, των Γερμανών, κυρίως, οι οποίοι στο ταξίδι τους για την Ελλάδα, περνούσαν από την Ελβετία με προορισμό τη Μασσαλία και το Λιβόρνο.
