Η εξουσία – Μία ορθόδοξη θεώρηση
Για την ορθόδοξη θεολογία, η εξουσία, δηλαδή το άρχειν, αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα και δωρεά του Θεού προς τον άνθρωπο. Ήδη, στο πρώτο βιβλίο της Αγίας Γραφής, στη Γένεση, δημιουργώντας τον, είπε: «και άρχετε των ιχθύων της θαλάσσης και των πετεινών του ουρανού και πάντων των κτηνών». Πιο απλά, ο άνθρωπος ας άρχει, ας κυβερνά τον κτιστό υλικό κόσμο ως αντιβασιλέας της κτίσεως.
Σάββας Αλεξάνδρου
Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει πως ο Χριστός, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, ως Θεάνθρωπος, δια της σαρκώσεώς Του ήταν βασιλιάς του οποίου η εξουσία ήταν συνυφασμένη με την ταπείνωση και την κατά κόσμον ασημότητα. Σε μια ομιλία του που αναφέρεται στη γέννηση του Χριστού, μιλώντας για την προσκύνηση των τριών μάγων, επισημαίνει: «Γιατί προσκύνησαν τον Χριστό και τί περίμεναν και προσδοκούσαν από ένα παιδί και μια φτωχή και άσημη κατά κόσμον μητέρα;».
Η εξουσία του Χριστού, λοιπόν, συμφαίνεται με την ταπείνωσή Του, που εκφράζεται ως αγάπη και διακονία προς τον άνθρωπο. Ο ευαγγελιστής Ιωάννης μας πληροφορεί πως κατά τον μυστικό δείπνο «σηκώνεται από το δείπνο και βγάζει τα εξωτερικά ενδύματα και, αφού πήρε μια ποδιά, ζώσθηκε». Παρά το θείο μεγαλείο Του, παρά το γεγονός ότι είναι άρχων και εξουσιαστής του κόσμου Θεός ων, και όμως σηκώνεται από το δείπνο και αναλαμβάνει έργο δούλου. Ζώνεται μια ποδιά και πλένει τα πόδια των μαθητών Του. Με αυτό τον τρόπο δηλώνει πως η εξουσία ουσιαστικά είναι διακονία και αγάπη προς τον πλησίον.
Ο ιερός Χρυσόστομος θεωρεί πως η εξουσία που ασκούν οι άνθρωποι είναι παροδική, όπως παροδική είναι και αυτή η ζωή. Για αυτό, εκείνο που προέχει είναι να μην θεοποιεί ο άνθρωπος οποιαδήποτε εξουσία και αν έχει, γιατί στο τέλος εκείνο που θα μετρήσει για τον Θεό είναι το ήθος του ανθρώπου και όχι η εξουσία ή η οποιαδήποτε ιδιότητα που απέκτησε κατά τη διάρκεια της εφήμερης αυτής ζωής. Συγκεκριμένα, λέει: «Η ζωή αυτή μοιάζει με ένα θέατρο, όπου ο ένας παίζει τον ρόλο του βασιλιά, ο άλλος του μεγάλου άρχοντα, ο άλλος του στρατηγού, και μόλις έρθει η νύχτα μήτε ο βασιλιάς είναι βασιλιάς, μήτε ο άρχοντας είναι άρχοντας. Έτσι λοιπόν, κατά τη φοβερή εκείνη ημέρα της κρίσεως ο καθένας θα πάρει την αμοιβή για το έργο και το ήθος του και όχι για το αξίωμα και το πώς παρουσιαζόταν σε αυτό τον κόσμο».
Ειδικότερα, αναφορικά με την πνευματική εξουσία που ασκούν οι ποιμένες της Εκκλησίας, ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος επισημαίνει: «Το να άρχεις είναι τέχνη και όχι απλά ένα αξίωμα. Είναι μια τέχνη που πρέπει να στοχεύει ώστε εκείνος που την ασκεί να εστιάζει στη σωτηρία και ενχρίστωση του ποιμνίου του». Στη συνέχεια, ο ιερός Πατήρ αναφέρει πως η σχέση του ποιμένα με τους ποιμενομένους πρέπει να είναι μια σχέση αγαπητική, φιλόστοργη και όχι αυταρχική και εξουσιαστική. Σε μια ομιλία του, απευθυνόμενος προς τα πλήθη των πιστών που τον άκουγαν ανέφερε: «Υμείς εμοί πατέρες, υμείς εμοί αδερφοί, υμείς εμόν φως, μάλλον δε και του φωτός τούτου γλυκύτεροί εστε».
Σαφώς επηρεασμένος από αυτή τη θεολογική τοποθέτηση του ιερού Χρυσοστόμου, ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος συμβουλεύει στη Φιλοκαλία: «Βλέπε μη πρότερον ποιμαίνειν επιχειρήσης, πριν αν τον καλόν σε ποιμένα φίλον γνήσιον κτήσασθαι». Από τη δική του πλευρά, ο όσιος Ορσίσιος στον Ευεργετινό σαφώς αναφέρει ότι τότε μόνο η εξουσία είναι σωστή και αποτελεί διακονία προς τον πλησίον, όταν αυτός που την ασκεί είναι άνθρωπος ήθους∙ διαφορετικά, άνθρωπος χωρίς ήθος, οποιαδήποτε εξουσία και να ασκεί, είτε πνευματική, είτε κοσμική, και ο ίδιος καταστρέφεται και σε τίποτε δεν ωφελεί τους γύρω του. Λέει για αυτό ο νηπτικός αυτός πατέρας της Ανατολής: «Όπως το πλιθάρι το ωμό και υγρό, αν τοποθετηθεί ως θεμέλιο σε ένα φράγμα, δεν θα αντέξει την υγρασία ούτε μια μέρα, έτσι και ο άνθρωπος που έχει την υγρότητα του εμπαθούς και ενήδονου βίου, που κατέχεται από το σαρκικό και φίλαυτο φρόνημα, καταστρέφεται και διαλύεται όταν πάρει εξουσία, καταστρέφει δε και διαλύει. Όπως επίσης και το αντίθετο, όταν έχει πυρωθεί, δηλαδή όταν έχει αποβάλει το σαρκικό φρόνημα, τότε δεν διαλύεται, ούτε υψηλοφρονεί, διότι έχει την ταπεινώση, και υπό αυτή την έννοια η εξουσία του είναι επωφελής».
Τέλος, ο Μέγας Βασίλειος από τη δική του πλευρά, θεωρώντας και αυτός την εξουσία ως διακονία προς τον λαό και κακίζοντας τους τυράννους που έπαιρναν την εξουσία διά της βίας και εκμεταλλεύονταν τον λαό, επισημαίνει: «Και ως προς αυτό διαφέρει ο τύραννος από τον βασιλιά, στο ότι δηλαδή ο πρώτος κοιτάζει το δικό του συμφέρον, ενώ ο δεύτερος το συμφέρον των αρχομένων, δηλαδή του λαού».
Πηγή: Ησυχαστήριο Αγίας Τριάδος
