Ιερά Μονή Παναγίας Ζιδανίου Κοζάνης
Είναι χαρακτηριστική η βοήθεια των μοναχών στη μεταφορά όπλων και πολεμοφοδίων από τη Θεσσαλία στη Μακεδονία, με την «Σπαρτίνα» (τροχαλία), στις δύο όχθες του Αλιάκμωνα. Η εικόνα της Παναγίας διασώζεται ξανά και το 1903 τοποθετείται σε νέα μονή που συστήθηκε σε διπλανό μέρος του χωριού.
Στα Καμβούνια όρη, πολύ κοντά στο χωριό Μικρόβαλτο και δίπλα ακριβώς από το εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο αμιάντου, βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας της Ζιδανιώτισσας.
Σημαντικότατο κειμήλιο της μονής είναι η εικόνα της Παναγίας, της Ελεούσας της Παντάνασσας.
Είναι ένα θαύμα, η διαχρονική διάσωση της εικόνας από τους πιστούς. Η ιστορία της εικόνας ξεκινά πολύ πριν το 16ο αιώνα, στη δυτική είσοδο των Σερβίων (θέση Βρύσες), όπου υπήρχε βυζαντινός ναός προς τιμήν της.
Οι Σερβιώτες την τιμούσαν με θρησκευτική πανήγυρη στις 23 Αυγούστου (Εννιάμερα), η οποία μεταφέρθηκε αργότερα στην – μέχρι και σήμερα – Γενέθλιο ημέρα της Θεοτόκου.
Πιθανότατα να ανήκε στη Βυζαντινή Σταυροπηγιακή γυναικεία μονή των Αγίων Θεοδώρων (12ος αιώνας) του Κάστρου Σερβίων.
Όταν γκρεμίζεται και καταστρέφεται ο μοναστηριακός ναός της Παναγίας στα Σέρβια, η εικόνα διαφεύγει, σύμφωνα με την παράδοση, το 1541, στα πυκνά δάση του χωριού Ζιδάνι, φυλασσόμενη σε εξωκκλήσι, στη θέση «Συκιές».
Εκεί θα αναπτυχθεί στη συνέχεια και θα οργανωθεί το μοναστήρι. Την εικόνα επιμελείται και φιλοτεχνεί με ασήμι ο Καλαρύτης τεχνίτης Θεόδωρος.
Είναι χαρακτηριστική η βοήθεια των μοναχών στη μεταφορά όπλων και πολεμοφοδίων από τη Θεσσαλία στη Μακεδονία, με την «Σπαρτίνα» (τροχαλία), στις δύο όχθες του Αλιάκμωνα. Η εικόνα της Παναγίας διασώζεται ξανά και το 1903 τοποθετείται σε νέα μονή που συστήθηκε σε διπλανό μέρος του χωριού.
Έκτοτε, γίνεται λιτάνευση της εικόνας της Ζιδανιώτισσας στους δρόμους της πόλης και Θεία Λειτουργία στον πολιούχο ναό, το απόγευμα της Κυριακής του Θωμά.
Το 2002 μετατρέπεται σε γυναικεία μονή.
