Ιερά Μονή Πελαγίας Ακραιφναίου
Με την πάροδο του χρόνου οι Πατέρες απεβίωσαν και η Μονή έμεινε εγκαταλελειμμένη από το 1940-1968. Το 1968 στην ερειπωμένη πλέον Ιερά Μονή εγκαταστάθηκε ολομόναχη η Γερόντισσα Μακρίνα (+2004) η οποία εργάσθηκε πολύ και έκανε σημαντικές για την εποχή της μετατροπές και ανακαινίσεις στα κτίρια της Μονής. Σχετικά με την ονομασία της Μονής ποικίλλουν οι απόψεις.
Η Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου-Πελαγίας βρίσκεται στο Πτώον όρος σε υψόμετρο 560μ. και σε απόσταση ενός περίπου χιλιομέτρου από τα ερείπια του ιερού του Πτώου Απόλλωνος (4ος αι. π.Χ.). Από στοιχεία που έχουν διασωθεί φαίνεται ότι κτίσθηκε και συγκροτήθηκε ως Μονή τον 12ο μ.Χ. αι. Το Καθολικό, αφιερωμένο στο Γενέθλιο της Θεοτόκου, ανοικοδομήθηκε το 1906 εκ βάθρων επί Ηγουμενίας Αβερκίου Καρύδη (1868-1913). Επίσης την εποχή εκείνη ανακαινίσθηκαν το Ηγουμενείο και άλλοι χώροι.
Με την πάροδο του χρόνου οι Πατέρες απεβίωσαν και η Μονή έμεινε εγκαταλελειμμένη από το 1940-1968. Το 1968 στην ερειπωμένη πλέον Ιερά Μονή εγκαταστάθηκε ολομόναχη η Γερόντισσα Μακρίνα (+2004) η οποία εργάσθηκε πολύ και έκανε σημαντικές για την εποχή της μετατροπές και ανακαινίσεις στα κτίρια της Μονής. Σχετικά με την ονομασία της Μονής ποικίλλουν οι απόψεις. Μια άποψη είναι ότι οφείλεται σε κάποια Ρωμαία Πελαγία που κατά την παράδοση μόνασε εδώ.
Δεύτερη, ότι στο λεκανοπέδιο υπήρχε λίμνη και εμφανίσθηκε η Παναγία στους Ποιμένες ζητώντας να ανασύρουν την εικόνα Της από τα νερά, το πέλαγος, οπότε είναι η Παναγία, η Πελαγία.
Τρίτη, για να τονισθή το πέλαγος της αγάπης, των θαυμάτων, των χαρίτων και των δωρεών της Παναγίας μας προς το ανθρώπινο γένος.
Τέταρτη, για να διακρίνεται από τα πολλά Μοναστήρια της βοιωτικής γης που είναι αφιερωμένα στην Μητέρα του Θεού.
Η Ιερά Μονή εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.
