Με αφορμή μια επέτειο
Παρότι κάποιοι αγνόησαν / αδιαφόρησαν/ σιώπησαν φοβισμένοι ο τότε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Δαμασκηνός (1941-1949) διαμαρτυρήθηκε έντονα και οι επιστολές του αποτελούν μνημείο ηρωισμού και θάρρους. Αξίζει να σημειωθεί πως κανένας άλλος θρησκευτικός ηγέτης στην Ευρώπη δεν έδειξε ανάλογη συμπεριφορά.
εκτάριου Στελλάκη
23 Μαρτίου 1943: Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών ηγείται της αντί-στασης στη δίωξη κι εξόντωση των Ελλήνων Εβραίων
«Από όλη την κατεχόμενη Ευρώπη, Βόρεια Αφρική και Δυτική Ασία καθώς και από τις χώρες μέλη του Άξονα ή συμπαθούσες αυτού μόνον ένας Προκαθήμενος Χριστιανικής Εκκλησίας ύψωσε το φοβερό ηθικό του ανάστημα και με απαράμιλλο θάρρος απευθύνθηκε στον κατακτητή και ζήτησε, χωρίς περιστροφές, να σταματήσουν οι εκτοπισμοί Εβραίων Ελλήνων. Αυτός ήταν ο Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Δαμασκηνός, ο οποίος, δικαίως, ήταν από τους πρώτους μη Εβραίους Έλληνες ο οποίος ανακηρύχθηκε ως Δίκαιος των Εθνών.» (Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος (2015): Διδάσκοντας για το Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα).
Αρκούν τα λόγια αυτά για να σκύψουμε σε μια (αδικαιολογήτως) άγνωστη στους πολλούς στιγμή της σύγχρονης εκκλησιαστικής μας ιστορίας και να διδαχτούμε τόσο από την ηρωική στάση του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού, των συνεργατών του κι όσων υπερ-ασπίστηκαν τους αλλόθρησκους αδελφούς τους βάζοντας τη ζωή τους σε κίνδυνο όσο κι από την δειλία αυτών που προτίμησαν τη σιγουριά της σιωπής, δηλαδή την συνενοχή. Και οι μεν και οι δε θα ακούσουν το φοβερό ««Ἐφ’ ὅσον εποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοί εποιήσατε»….
Το 1441 η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης αριθμούσε 52.000 ανθρώπους, που ήταν το ένα έκτο του συνολικού πληθυσμού της πόλης και το ένα πέμπτο της οικονομίας της. Υπήρχαν 16 συναγωγές και 20 δημοτικά σχολεία. Τον Μάρτιο του 1943 δεκαεννέα αποστολές με τρένα μεταφέρουν τη συντριπτική πλειοψηφία της εβραϊκής κοινότητας στο στο διαβόητο στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης Άουσβιτς, όπου οι περισσότεροι στέλνονται αμέσως μετά την άφιξη τους στους θαλάμους αερίων και αποτεφρώνονται στα ειδικά κρεματόρια. Το 95% της ιστορικής εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης, που αποκαλούνταν “η Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων” και “Μητέρα του Ισραήλ”, αφανίζεται.
Παρότι κάποιοι αγνόησαν / αδιαφόρησαν/ σιώπησαν φοβισμένοι ο τότε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Δαμασκηνός (1941-1949) διαμαρτυρήθηκε έντονα και οι επιστολές του αποτελούν μνημείο ηρωισμού και θάρρους. Αξίζει να σημειωθεί πως κανένας άλλος θρησκευτικός ηγέτης στην Ευρώπη δεν έδειξε ανάλογη συμπεριφορά.
Ας δούμε αναλυτικά τα γεγονότα, όπως περιγράφονται στην ιστοσελίδα του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος (https://www.jewishmuseum.gr/archiepiskopos-athinon-kai-pasis-ellados/#RL): 15 Μαρτίου 1943. Ο Ασέρ Ρ. Μωυσής πληροφορείται για την έναρξη των εκτοπίσεων στη Θεσσαλονίκη και τηλεφωνεί στον Δαμασκηνό « (…καθ’ ἣν ἀκριβῶς στιγμὴν ἐπρόκειτο νὰ ὑποστῆ ἐντὸς τῆς οἰκίας του ἐγχείρησιν εἰς τὸν λάρυγγα. Ὁ Μακαριώτατος ἀνέβαλε τὴν ἐγχείρησιν καὶ μᾶς ἐδέχθη (…) Κατόπιν τηλεφωνικῆς ἐπαφῆς του (…) ἐκλείσαμε ραντεβοῦ μετὰ τοῦ πρωθυπουργοῦ Λογοθετοπούλου (…) Τὴν ἑπομένην [16 Μαρτίου 1943], ἐπεσκέφθην τὸν Λογοθετόπουλον (…) Τοῦ ἐζήτησα ὅπως ἡ Ἑλληνικὴ Κυβέρνησις ἐναντιωθῆ εἰς τοὺς ἐκτοπισμούς (…) Ὁ Λογοθετόπουλος ἀπήντησεν ὅτι μέχρι τῆς στιγμῆς ἐκείνης οὐδὲν ἐγνώριζε ἐπὶ τοῦ θέματος. Ἐπεκοινώνησε τηλεφωνικῶς μετὰ τοῦ τότε γενικοῦ διοικητοῦ Μακεδονίας Σιμωνίδη, ἐνῶ ἡ ἀποστολὴ εἶχεν ἀναχωρήσει ἐν τῶ μεταξύ».
Στις 23 Μαρτίου 1943 ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Δαμασκηνός και 28 εκπρόσωποι ιδρυμάτων και οργανώσεων αποστέλλουν στον «πρωθυπουργό» διάβημα, που αποτελεί «μνημείο θάρρους και εθνικής περηφάνειας» καθώς και για «μοναδικό στα χρονικά ολοκλήρου της κατεχομένης Ευρώπης. Το κείμενο της επιστολής δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα της Αποστολικής Διακονίας: https://apostoliki-diakonia.gr/gr_main/catehism/theologia_zoi/themata.asp?cat=afier&NF=1&contents=contents_Katoxi.asp&main=katoxi&file=6.htm
Ας ερευνήσουμε κι ας μάθουμε περισσότερα για τη δράση του Αρχιεπισκόπου, τους Χριστιανούς που συμ-παραστάθηκαν στους Εβραίους κι αυτούς που παρέμειναν σιωπηλοί κι αδιάφοροι. Κι ας είναι αυτή η γνώση δίδαγμα για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε εμείς, οι Χριστιανοί, σήμερα.
Πηγή: Ησυχαστήριο Αγίας Τριάδος
