Ναυπάκτου Ιερόθεος: Οι συναντήσεις μου με τον άγιο Παίσιο
Ο άγιος Παίσιος ήταν πασίγνωστος όταν κυρίως ασκήτευε στο Άγιον Όρος τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Τον αποκάλυψε ο Θεός, ενώ αυτός προσπαθούσε να κρυφτή και να αποφεύγη την επικοινωνία του με τους ανθρώπους.
Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου
Χιλιάδες άνθρωποι έχουν να διηγηθούν κάτι από την συνάντηση που είχαν μαζί του. Είχε ένα καταπληκτικό χάρισμα να βλέπη τους λογισμούς των ανθρώπων και το εκπληκτικότερο να τους αλλάζει με έναν λόγο του, μια έξυπνη πράξη του, ένα ευλογημένο χιούμορ. Και ο άνθρωπος που τον συναντούσε αισθανόταν σαν να του έκανε μια «πνευματική εγχείρηση» και του έβγαζε ή του διόρθωνε τον λογισμό που τον ταλαιπωρούσε.
Μέ αξίωσε ο Θεός να τον γνωρίσω και να τον συναντώ συχνά ίσως 2-3 φορές κάθε χρόνο, με την ευλογία του Γέροντός μου αγίου Καλλινίκου, Μητροπολίτου Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας. Κάθε συνάντηση μαζί του ήταν μια έκπληξη. Έβλεπα έναν ασκητή του «Γεροντικού» του 4ου αιώνος μ.Χ., έναν «πνευματικό γιατρό», έναν «αββά» της ερήμου. Ήταν κυριολεκτικά «διαφανής», «δοχείο του Αγίου Πνεύματος». Πέρα από την θεία Χάρη που τον πλούτιζε, ήταν και ευφυής άνθρωπος και γεμάτος αγάπη στον Θεό και τους ανθρώπους.
Αν θα ήθελα να συνοψίσω την άποψή μου για τον άγιο Παίσιο θα έλεγα ότι μιλούσε για το «χαλασμένο» και υγιές μυαλό (τους κακούς και καλούς λογισμούς), για το «μηχανάκι της καρδιάς» (νοερά προσευχή), για τις «καραμέλλες» που δίνει ο Θεός στον άνθρωπο για να ψάξη να βρη «το Ζαχαροπλαστείο», για τον «πνευματικό νόμο», το οποίο βλέπουμε να ισχύη στην ζωή μας, για την «αρχοντική αγάπη» του πνευματικού και το «φιλότιμο» του υποτακτικού, για τις «παλληκαριές» που πρέπει να κάνουμε στην ζωή μας, για «την θεία παρηγοριά» και «την ανήσυχη ανησυχία», για «την θεία αφηρημάδα», για το «ξεσκούριασμα των πνευματικών καλωδίων», ώστε να δεχθή ο άνθρωπος «το πνευματικό ρεύμα του θείου φωτισμού», για «την ομορφιά της ψυχής», για «την πνευματική ευαισθησία», για τον νού που είναι «το αναρχικό, άτακτο, αδέσποτο παιδί», για την «καρδιά που είναι μουσικοσυνθέτης», «όταν ο νούς» πηγαίνει στους ανθρώπους που υποφέρουν, τότε «κεντιέται η καρδιά από τον πόνο και η ευχή γίνεται καρδιακή» κ.α.
Ο άγιος Παίσιος ήταν ένας θεούμενος και ευφυής άνθρωπος. Έβλεπε «διορατικά» με τον πνευματικό αξονικό τομογράφο του το μυαλό και την καρδιά του ανθρώπου και θεράπευε τους λογισμούς του με μια «πνευματική μεταμόσχευση». Ο ίδιος ήταν ένα σύγχρονο ζωντανό «Γεροντικό».
Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Ηγούμενο της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου Αρχιμ. Εφραίμ που είχε την έμπνευση να ετοιμασθή και να προβληθή αυτή η τηλεοπτική σειρά «Άγιος Παίσιος, από τα Φάρασα στον ουρανό», που όχι μόνον παρουσιάζει την θαυμαστή ζωή του και το έργο του, αλλά προσφέρει τον θεραπευτικό τρόπο ζωής που έχει η Ορθόδοξη Εκκλησία.
Φυσικά, απευθύνουμε πολλές ευχαριστίες στον σεναριογράφο κ. Γιώργο Τσιάκκα, τον σκηνοθέτη και προ παντός τους εκπληκτικούς ηθοποιούς που ζωντανεύουν σε όλους μας, και σε αυτούς που δεν είχαν συναντήσει αυτόν τον ευλογημένο άνθρωπο, τον άγιο Παίσιο, ο οποίος μας έδειξε τι σημαίνει «πνευματική λιακάδα».
Ο άγιος Παίσιος σε δύσκολες περιόδους της ζωής μου υπήρξε αληθινός «Προφήτης», «Βλέπων», που με τον λόγο του, την αγάπη του και την προσευχή του με βοήθησε αποτελεσματικά μέχρι λεπτομερειών. Μια φορά του έστειλα επιστολή και του ζητούσα την συμβουλή του και εκείνος αντί να μου απαντήση ήλθε στην Έδεσσα, κάθησε μια ολόκληρη ημέρα για να με βοηθήση.
Ιδίως μετά την κοίμηση του Γέροντός μου αγίου Καλλινίκου, υπήρξε πραγματικός προστάτης μου και σε αυτόν οφείλω την εξέλιξή μου στην Εκκλησία. Τότε που «ορφάνευσα» αποδείχθηκε διακριτικός και φωτισμένος Γέροντας!
Η πολλή αγάπη μου προς το αγιασμένο πρόσωπό του με οδήγησε να υποβάλω αίτηση στον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο για την αγιοκατάταξή του, μόλις δέκα χρόνια μετά την κοίμησή του, το 2004, και ο Πατριάρχης με διαβεβαίωσε με επιστολή του ότι αυτό θα γίνη στον κατάλληλο καιρό, όπως και έγινε.
Έγραψα δύο βιβλία για τον άγιο Παίσιο, με τίτλους «Ο άγιος Παίσιος ο Αγιορείτης ως εμπειρικός θεολόγος» (2016) και «ο άγιος Παίσιος ο Αγιορείτης αυτοβιογραφούμενος» (2018), που τα εξέδωσε η Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου (Πελαγίας) της Ιεράς Μητροπόλεως Θηβών, Λεβαδείας και Αυλίδος, η Αδελφότητα της οποίας Ιεράς Μονής οφείλει πολλά στον Άγιο Παίσιο, δηλαδή την ίδια την συγκρότηση και την ύπαρξή της.
Στην συνέχεια θα δημοσιεύσω δύο κεφάλαια από το πρώτο βιβλίο, ήτοι «Περιστατικά από την επικοινωνία μου με τον π. Παίσιο» και «Η συνάντησή μου με τον π. Παίσιο το έτος 1977», πριν 48 χρόνια.
1. Περιστατικά από την επικοινωνία μου με τον π. Παίσιο
Με τον π. Παίσιο είχα αρκετή επικοινωνία. Δεν συγκρατώ, με λεπτομέρειες, πολλά από τα λόγια του, αλλά όμως παραμένουν στην μνήμη μου μερικά περιστατικά και κυρίως η αγία του ύπαρξη. Μέσα μου σχηματίσθηκε η εικόνα ενός οσίου ασκητού-αναχωρητού του 4ου μ.Χ. αιώνος. Δεν προσπαθούσα να διαφυλάξω φράσεις του, γιατί είχε μείνει μέσα στην καρδιά μου ολόκληρη η ύπαρξή του, οπότε για μένα ο π. Παίσιος ήταν άγιος, πέρα από όσα έκανε και έλεγε.
Πολλές φορές, όταν τον συναντούσα, αρκούμουν στο να τον βλέπω, να τον αισθάνομαι και να τον αφήνω να εκφράζεται ελεύθερα, να μου λέγη ο,τι έβγαινε από την καρδιά του. Συνήθως δεν κρατούσα σημειώσεις, γιατί τον θεωρούσα σαν ένα ανοικτό βιβλίο, που σιγά-σιγά έμπαινε μέσα στην καρδιά μου. Ένα βιβλίο χωρίς πολλά γράμματα, χωρίς υποσημειώσεις. Αυτή είναι η αίσθηση που έχω έως σήμερα. Γνώρισα έναν ευλογημένο άνθρωπο, έναν διάφανο άνθρωπο, έναν άνθρωπο του Θεού. Αισθάνθηκα την ποιότητα της πνευματικής ζωής που εκφράζεται ως πνευματική ενέργεια και πνευματική σχέση.
Θα καταγράψω, όμως, μερικά χαρακτηριστικά περιστατικά που έμειναν πολύ δυνατά χαραγμένα στην μνήμη μου.
* * *
Άκουγα για τον π. Παίσιο από τα φοιτητικά μου χρόνια, διότι γεννήθηκα και μεγάλωσα στα Γιάννενα και υπήρχαν άνθρωποι που τον γνώριζαν και μιλούσαν για αυτόν.
Το 1967 με την ενθρόνιση του Μητροπολίτου Δρυινουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης κυρού Σεβαστιανού, τον ακολούθησα στην Κόνιτσα και έμεινα ένα διάστημα μαζί του, διότι ήταν ο πνευματικός μου πατέρας στα Γιάννενα. Στην Κόνιτσα γνώρισα τον αδελφό του π. Παισίου, τον Λουκά Εζνεπίδη, πολύ σεμνό και ευκατάνυκτο άνθρωπο, ο οποίος μιλούσε με πολύ ενθουσιασμό για τον αδελφό του και έλεγε ότι ο π. Παίσιος, πέρα από την σεμνότητά του, ήταν και πολύ τολμηρός. Και ο π. Παίσιος μου έλεγε ότι ο Λουκάς ήταν καλύτερος από αυτόν, αλλά άτολμος για μεγάλες «παλληκαριές».
Τότε επισκέφθηκα την Ιερά Μονή Στομίου στην Κόνιτσα, όπου πριν λίγα χρόνια ζούσε ο π. Παίσιος. Οι κάτοικοι μιλούσαν με πολύ ενθουσιασμό γι’ αυτόν, διηγούνταν πολλές ιστορίες για την ευλάβειά του, κυρίως για την συντροφιά του με τις αρκούδες. Όλα αυτά τα είδα γραμμένα στο βιβλίο του ιερομονάχου Ισαάκ με τίτλο Βίος Γέροντος Παισίου του Αγιορείτου.
Αργότερα, όταν έγινα Κληρικός στην Έδεσσα και επισκεπτόμουν το σπίτι μου στα Γιάννενα, ερχόταν να με συναντήση η κ. Καίτη Πατέρα, από την Κόνιτσα, πολύ γνωστή του π. Παισίου και φίλη της μητέρας μου. Μου έλεγε πολλά για την στενή επικοινωνία που είχε με τον π. Παίσιο, πολλές ιστορίες από την ζωή του και όλα αυτά μου άναβαν την επιθυμία να τον γνωρίσω.
* * *
Η πρώτη έμμεση γνωριμία μου με τον π. Παίσιο έγινε το 1974, όταν επισκέφθηκα την Καλύβη του, τον Τίμιο Σταυρό, κοντά στην Ιερά Μονή Σταυρονικήτα και ήλθα σε επαφή με την παρουσία της απουσίας του! Δηλαδή, προγραμμάτισα ένα προσκύνημα στο Άγιον Όρος με παιδιά του Κατηχητικού Σχολείου Εδέσσης.
Όταν επισκεφθήκαμε την Καλύβη, την βρήκαμε κλειστή. Έξω από την πόρτα του φράκτη είδαμε την γνωστή επιγραφή με την οποία μας προέτρεπε να γράψουμε τα ονόματά μας και θα προσευχόταν για μας και θα μας ωφελούσε περισσότερο από ο,τι με τις «πολυλογίες» του, απολαύσαμε το λουκούμι που μας είχε αφήσει, και κυρίως για ώρα πολλή συζητήσαμε πάνω σε μια φράση που ήταν γραμμένη με κιμωλία σε ένα βραχάκι. Έγραφε περίπου τα εξής, όπως διασώζονται στην μνήμη μου: «Με συγχωρείτε που απουσιάζω, αλλ’ υπάγω ίνα ημερέψω και ύστερα να επιστρέψω στον ζωολογικό μου κήπο». Καταλήξαμε με την συζήτηση ότι εννοούσε ότι οι περισσότεροι που τον επισκέπτονταν το έκαναν από περιέργεια, όπως το κάνουν οι επισκέπτες ενός ζωολογικού κήπου. Πιθανόν να υπήρχε και η έννοια της αυτομεμψίας, που είναι η μεγάλη αρετή των αγίων. Από όλο το προσκύνημά μας στο Άγιον Όρος, αυτό μας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση.
Η πρώτη προσωπική συνάντηση μαζί του έγινε στην Ιερά Μονή Σταυρονικήτα. Τον συναντήσαμε με τον νυν Μητροπολίτη Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας Ιωήλ και του ζητήσαμε να μας δώση συμβουλές για την ποιμαντική μας διακονία στον κόσμο, αφού βρισκόμασταν στην αρχή της ιερατικής μας ζωής.
Μας οδήγησε στο Κοιμητήριο της Ιεράς Μονής, δίπλα σε έναν ανοικτό τάφο, που είχε ετοιμάσει ένας μοναχός της Μονής για τον εαυτό του, και εκεί άρχισε να μας διδάσκη για το πως πρέπει να εργαζόμαστε στην Εκκλησία. Δεν ενθυμούμαι πολλές από τις συμβουλές του. Αλλά μου έκανε εντύπωση η ιλαρότητα της μορφής του, η πραότητά του, η ταπείνωσή του -δεν μας κοιτούσε στα μάτια- και η αγάπη του για τους ανθρώπους.
Ένας λόγος μου έμεινε ιδιαιτέρως στην μνήμη μου. Σχολίαζε έναν ειλικρινή, αλλά σκληρό λόγο που είχε πη σε κάποια γυναίκα ο Νίκος Πεντζίκης, ο γνωστός πεζογράφος και λογοτέχνης της Θεσσαλονίκης. Έλεγε: «Ο ευλογημένος δεν γνωρίζει ότι ένα κομμάτι χρυσό έχει πολύ μεγάλη αξία, αλλά με αυτό σκοτώνουμε άνθρωπο. Ενώ το βαμβάκι δεν έχει μεγάλη αξία, αλλά καθαρίζει τις πληγές». Εννοούσε ότι δεν φθάνει να λέμε λόγους αληθινούς και ειλικρινείς, αλλά και ο τρόπος του ελέγχου πρέπει να είναι κατάλληλος.
* * *
Σε μια άλλη επίσκεψή μου στο Άγιον Όρος τον συνάντησα στην Ιερά Μονή Σταυρονικήτα. Είχαν κτυπήσει οι καμπάνες για την αγρυπνία. Κατέβαινα από το κελλί μου, από τις εσωτερικές σκάλες της Μονής, και πήγαινα στο Καθολικό για την αγρυπνία. Ενώ βαδίζαμε στους διαδρόμους της Μονής, υπήρχε μια λάμπα πετρελαίου η οποία φώτιζε πολύ. Ο π. Παίσιος είπε: «Να την ταπεινώσουμε λίγο», και κατέβασε το φιτίλι. Μου έκανε εντύπωση και η φράση και το ήθος της φράσεως. Έδειχνε άνθρωπο ταπεινό.
Στην αγρυπνία αυτή κατά την εορτή των αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου έγινε και η κουρά ενός μοναχού. Έβλεπα τον π. Παίσιο να κάθεται στο στασίδι του ταπεινά και ευλαβικά, προσευχόμενος όλη την νύκτα. Θα μου μείνη αξέχαστη η σκηνή που τον παρακάλεσαν να ψάλη τον ψαλμό «εξομολογείσθε τω Κυρίω…» (Ψαλμ. ρλε΄). Ακόμη ηχεί στ’ αυτιά μου ο τρόπος της ψαλμωδίας, σε ήχο τέταρτο, όπως τον έψαλαν στα Φάρασα, και τον έψαλε με την λεπτή και κατανυκτική φωνή του, μια φωνή που δεν έβγαινε από το στόμα του, αλλά από την καρδιά του. Ιδιαιτέρως τότε μια απόλυτη σιωπή και κατανυκτική ατμόσφαιρα επικράτησε στο Καθολικό της Ιεράς Μονής.
* * *
Κάποια φορά τον επισκέφθηκα στην Καλύβη του Τιμίου Σταυρού και τον βρήκα να ετοιμάζεται για να επισκεφθή την Ιερά Μονή Σταυρονικήτα για αγρυπνία. Με πήρε μαζί του και στο δρόμο συζητούσαμε διάφορα θέματα πνευματικής ζωής. Τον ρώτησα για την σχέση που υπάρχει μεταξύ Θεού και κτίσεως. Αφού μου είπε μερικά πράγματα, πήγε στην άκρη του μονοπατιού, έπιασε με το χέρι του τρυφερά και μαλακά ένα πράσινο φύλλο από ένα φυτό και χωρίς να το κόψη έσκυψε και το ασπάσθηκε. Μου είπε: «Ασπαζόμαστε το ράσο του αγίου Νεκταρίου που ανήκε στον Άγιο και έχει ενέργεια από αυτόν. Πολύ περισσότερο πρέπει να ασπαζόμαστε τα φυλλαράκια και την κτίση που μέσα της έχει την ενέργεια του Θεού».
Με έναν απλό τρόπο μου έδειξε την θεολογία «των λόγων των όντων», της ουσιοποιού και ζωοποιού ενεργείας του Θεού που υπάρχει σε όλη την κτίση.
* * *
Σε δύσκολες περιόδους της ζωής μου πάντοτε επισκεπτόμουν τον π. Παίσιο για να ζητήσω τις φωτισμένες συμβουλές του. Στο θέμα αυτό με παρότρυνε και ο Γέροντάς μου Μητροπολίτης Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας κυρός Καλλίνικος. Μου έλεγε: «Πήγαινε, παιδί μου, στον π. Παίσιο για να σου πη και εκείνος την άποψή του». Και όταν επέστρεφα από το Άγιον Όρος με ρωτούσε για να βοηθηθή και εκείνος. Ο δε π. Παίσιος σεβόταν υπερβολικά τον άγιο Καλλίνικο. Όταν τον συνάντησε για πρώτη φορά είπε ότι δεν είχε δη άλλον Δεσπότη σαν τον Καλλίνικο. Αυτό δείχνει την πνευματική σχέση μεταξύ ενός αγίου Επισκόπου και ενός αγίου Μοναχού. Ενθυμούμαι ότι ο π. Παίσιος έστειλε ένα πνευματικό του παιδί στον αείμνηστο Καλλίνικο για να πάρη την γνώμη του για ένα σοβαρό θέμα και ο Επίσκοπος Καλλίνικος τον συμβούλευσε ουσιαστικά αυτό που ήθελε ο π. Παίσιος και τον βοήθησε.
Δεν τον ρωτούσα για θεολογικά, κοινωνικά, πολιτικά, εκκλησιαστικά και επιστημονικά θέματα, αλλά πάντοτε τον ρωτούσα για θέματα πνευματικής ζωής που είχαν σχέση με τον εαυτό μου και την ποιμαντική μου διακονία. Ούτε τον ρωτούσα από περιέργεια. Σεβόμουν τον χρόνο του και την ζωή που ζούσε. Και εκείνος πάντοτε μου μιλούσε με απλότητα και με παραδείγματα. Ήταν πολύ πνευματικός άνθρωπος, έμπειρος στην πνευματική ζωή, είχε διάκριση, αλλά και πολύ μεγάλη ταπείνωση. Πολλά από όσα μου είχε πη τα είδα γραμμένα και στο βιβλίο Βίος Γέροντος Παίσίου του Αγιορείτου, γι’ αυτό επιβεβαιώνω την γνησιότητα του βιβλίου αυτού.
Κάποια φορά μου μίλησε για το ότι δεν πρέπει να κατακρίνουμε τους ανθρώπους, αλλά να τους αγαπάμε. Και μου διηγήθηκε το περιστατικό το οποίο, όπως είπε, το έλεγε μόνον σε μερικούς πνευματικούς ανθρώπους που δεν θα τον παρεξηγούσαν, δηλαδή το περιστατικό περί «της μαρτυρικής αντιμετώπισης πειρασμού», όπου γίνεται λόγος για το ότι προκειμένου να αντιμετωπίση τον σαρκικό πειρασμό, έκοψε επτά κομμάτια κρέας
Σεβόταν τον Γέροντά μου Μητροπολίτη Εδέσσης Καλλίνικο. Όταν κάποια φορά επισκέφθηκα τον π. Παίσιο και του είπα για τις συκοφαντίες που έγραφαν εναντίον του, αμέσως είδα να κυλούν δάκρυα από τα μάτια του και μου είπε: «Όσοι αδικούνται αγαπιούνται πολύ από τον Θεό. Αυτοί είναι παιδιά του Θεού. Αλλοίμονο όμως για τους πνευματικούς ανθρώπους, οι οποίοι δεν λαμβάνουν μέρος και δεν τον υποστηρίζουν. Θα το βρούν μπροστά τους κατά την Ημέρα της Κρίσεως». Αγαπούσε πολύ αυτούς που συκοφαντούνταν και αδικούνταν, αλλά υπέμεναν την αδικία.
* * *
Σε μια επίσκεψή μου στο Άγιον Όρος (τον Νοέμβριο του 1979) τον αναζητούσα επισταμένως για να συζητήσω μαζί του ένα θέμα. Έμαθα ότι βρισκόταν στην Ιερά Μονή του Οσίου Γρηγορίου, γιατί είχε κληθή από τον Ηγούμενο Αρχιμ. Γεώργιο για να δη τους μοναχούς της Ιεράς Μονής. Πήγα, λοιπόν, στην Ιερά Μονή Οσίου Γρηγορίου και σε κάποιο διάλειμμα του είπα ότι ήθελα να τον δω. Μου είπε: «Δεν θα σε δω εδώ στην Μονή, αλλά αύριο θα πάμε στην Ιερά Μονή Σιμωνόπετρας και εκεί θα βρούμε κάποιο χρόνο για να τα πούμε». Για μένα ήταν μια ευκαιρία να είμαι κοντά του περισσότερες ημέρες.
Ύστερα από δύο ημέρες ανεβήκαμε μαζί στην Ιερά Μονή Σιμωνόπετρας. Το βράδυ εκείνο συνέβη το περιστατικό με τα «ταγκαλάκια» που περιγράφεται στο βιβλίο Βίος Γέροντος Παίσίου του Αγιορείτου, σύμφωνα με το οποίο οι δαίμονες την νύχτα κτυπούσαν την πόρτα του κελλιού του, άκουγε φωνές από έξω κλπ. Το διηγείτο την άλλη μέρα με πολύ χιούμορ και χάρη. Αλλά ούτε εκεί βρήκε ευκαιρία να με δη. Μου είπε: «Θα σε πάρω μαζί μου στην Παναγούδα».
Μετά από δύο μέρες είχα την ευλογία και την χαρά να βαδίσω μαζί του και μαζί με μερικούς άλλους, όπως τον αείμνηστο π. Ισαάκ, περίπου για τέσσερεις ώρες, από την Ιερά Μονή Σιμωνόπετρας μέχρι την Καλύβη του στην Παναγούδα. Στον δρόμο συνεχώς επαναλάμβανε, με τον δικό του τρόπο, το «δόξα σοι ο Θεός». Με έβαλε να καθίσω επάνω στο ζώο, παρά τις αντιρρήσεις μου, και εκείνος βάδιζε με τα πόδια. Έκανα για λίγο υπακοή, αλλά αμέσως κατέβηκα. Όταν συναντούσαμε κάποιο κελλί, κτυπούσε την πόρτα, φώναζε με την λεπτή και διακριτική φωνή του τον Γέροντα του κελλιού, συζητούσε μαζί του με πολλή καλωσύνη. Επίσης ήταν πολύ διδακτικός μαζί μας.
Όταν φθάσαμε στην Παναγούδα, είχε βραδιάσει και με κράτησε στην Καλύβη του να κοιμηθώ. Παρέθεσε στην τράπεζα το γλυκό που του είχαν δώσει από την Ιερά Μονή Σιμωνόπετρας. Εκείνος δεν έφαγε από αυτό, αλλά έφαγε ένα κρεμμύδι με λίγο ψωμί. Βεβαίως, ήμουν πάρα πολύ συνεσταλμένος, γιατί είχα γνώση που βρισκόμουν. Μετά από την προσευχή, μου υπέδειξε ένα ξύλινο κρεββάτι, όπου θα κοιμόμουν το βράδυ, στο «σαλόνι» του, κατά την έκφρασή του. Μου είπε: «Να κοιμηθής εδώ, πάρε και αυτές τις κουβέρτες και το πρωί στις τρεις η ώρα θα σε ξυπνήσω για να προσευχηθούμε ο καθένας στο κελλί του με το κομποσχοίνι».
Συναισθανόμενος ότι στον ίδιο χώρο βρίσκεται ο όσιος Παίσιος, δεν μπορούσα να κοιμηθώ, γιατί αισθανόμουν ότι με έβλεπε με το διορατικό χάρισμά του. Ξάπλωσα στο κρεββάτι, προσπαθώντας να κάνω όλη την νύκτα την ευχή, με συγκεντρωμένο τον νού, γιατί έλεγα στον εαυτό μου ότι με παρακολουθεί ο π. Παίσιος. Όλη την νύχτα άκουγα τα βήματα του π. Παισίου στο κελλί του και έξω από αυτό. Τις περισσότερες φορές τον αισθανόμουν σαν να έκανε μετάνοιες και άλλες φορές σαν να βάδιζε. Στις τρεις η ώρα, χωρίς να κοιμηθώ καθόλου και χωρίς να καταλάβω πως πέρασε η ώρα, άκουσα την λεπτή φωνούλα του που με καλούσε να σηκωθώ για να κάνω κομποσχοίνι στο κελλί μου. Πράγματι συνέχισα την ευχή, την οποία έκανα μέχρι τότε, με δυνατότερη ένταση.
Το πρωί, όταν τον ρώτησα για τις κινήσεις του, τα βήματά του κλπ., μου είπε ότι τον ενόχλησε το στομάχι του. Πιθανόν ήθελε να κρύψη την άσκησή του.
Αισθάνθηκα εκείνες τις ημέρες και ιδιαίτερα εκείνο το βράδυ αυτό που γράφει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης για τους δύο Μαθητές (Ανδρέα και Πέτρο) που ρώτησαν τον Χριστό: «Διδάσκαλε, που μένεις;». Και Εκείνος τους είπε: «έρχεσθε και ίδετε». Και όπως γράφει ο Ευαγγελιστής: «ήλθον ούν και είδον που μένει, και παρ’ αυτώ έμειναν την ημέραν εκείνην· ώρα ην ως δεκάτη» (Ιω. α΄, 38-39). Κατά τους ερμηνευτές, το ότι έμειναν στην οικία μαζί με τον Χριστό, σημαίνει ότι βρίσκονταν μέσα στην θεωρία όλη την ημέρα εκείνη. Γι’ αυτό θυμόντουσαν έντονα το περιστατικό.
Τηρουμένων των αναλογιών, έμειναν βαθειά χαραγμένες και στην δική μου μνήμη της καρδιάς εκείνες οι ημέρες και εκείνο το βράδυ, που έμεινα στο σπίτι ενός αγίου ανθρώπου και αισθάνθηκα την ενέργειά του. Ήταν 19 Νοεμβρίου 1979.
Κάποτε επισκέφθηκα τον π. Παίσιο με έναν φοιτητή της θεολογίας που βρισκόταν σε μια ηλικία κρίσιμη. Τον ρώτησε για τις σπουδές του. Ο φοιτητής με αφέλεια του είπε για μια φοιτητική εργασία που έκανε σχετικά με την δημιουργία του ανθρώπου. Σε κάποια στιγμή είπε στον π. Παίσιο: «Ο Θεός κάποτε δεν ήξερε τι να κάνη και έπλασε τον Αδάμ και την Εύα, για να περάση την ώρα Του». Τότε είδα τον π. Παίσιο αστραπιαία να σηκώνη το χέρι του και να του δίνη ένα γερό χαστούκι. Ο φοιτητής τα έχασε, ζαλίστηκε, έμεινε για λίγο με γουρλωμένα τα μάτια για να συνειδητοποιήση τι έγινε, και μετά άρχισε να κλαίη με αναφιλητά σαν μικρό παιδί.
Ο π. Παίσιος τον κοίταζε, δεν έλεγε τίποτε και τον άφησε να κλάψη. Μετά από πολύ κλάμα του είπε: «Έλα εδώ, βρε χαμένε και μπανταλέ», δηλαδή ανόητε. Τον πήρε από το χέρι, όπως η μάνα το μικρό παιδί, τον πήγε στον νιπτήρα και του είπε: «Πλύνε το πρόσωπό σου». Ύστερα του έδωσε μια πετσέτα για να σκουπίση το πρόσωπό του από τα δάκρυα, και τον έφερε στην προηγούμενη θέση, οπότε και άρχισε με ιλαρότητα, με τρυφερότητα και με πολλή αγάπη να του υποδεικνύη το λάθος του και να του λέγη ότι δεν πρέπει να μιλάμε με απρέπεια για τον Θεό και το έργο Του. Μάλιστα του έγραψε μια χαριτωμένη αφιέρωση σε ένα βιβλίο του και του το έδωσε. Περιττό δε να πω ότι εγώ παρακολουθούσα όλη αυτή την σκηνή άφωνος και εκστατικός.
Όταν τον επισκεπτόμουν, μετά από τις συμβουλές που του ζητούσα για θέματα προσωπικής μου ζωής, τον ρωτούσα και για θέματα που αντιμετώπιζα με τα πνευματικά μου παιδιά. Του είπα για κάποιο παιδί που ήταν πολύ ζωηρός και αντιδραστικός και του ζήτησα την γνώμη του για το πως να τον αντιμετωπίζω. Μου απάντησε αφοπλιστικά: «Να κάνης ο,τι κάνει ο αγωγιάτης με το ζώο. Να κρατάς γερά τα γκέμια και να στέκεσαι μακρυά για να μη τρως τις κλωτσιές του».
Μια περίοδο της ζωής μου είχα έντονη επιθυμία να μονάσω σε Ιερά Μονή πλησίον της πόλεως Εδέσσης, με μια μικρή αδελφότητα νέων μοναχών, και του ζητούσα την γνώμη του με γράμμα. Δεν μου έγραψε. Όταν πληροφορήθηκα ότι βρισκόταν εκείνο τον καιρό στην Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στην Σουρωτή, τηλεφώνησα για να τον επισκεφθώ. Η μοναχή που σήκωσε το τηλέφωνο μου είπε: «Ξεκίνησε να έλθη στην Έδεσσα». Ξαφνιάσθηκα.
Πράγματι, ύστερα από λίγο είδα τον π. Παίσιο στην Έδεσσα. Ήλθε στην Ιερά Μητρόπολη και έκανε εδαφιαία μετάνοια μπροστά στον μακαριστό Μητροπολίτη Εδέσσης Καλλίνικο. Στην συνέχεια επισκεφθήκαμε τον «χώρο» της Ιεράς Μονής όπου είχα επιθυμία να μεταβώ. Όλη την ημέρα ήμασταν μαζί. Ήταν πολύ διδακτικός και οι συμβουλές του με βοήθησαν πολύ. Τελικά δεν πραγματοποιήθηκε η επιθυμία εκείνη, για κάποια εύλογη αιτία.
Μετά την κοίμηση του μακαριστού Γέροντός μου Καλλινίκου υπήρχαν προβλήματα από τον νέο Μητροπολίτη. Επειδή τις δύσκολες στιγμές της ζωής μου ρωτούσα τον π. Παίσιο, γι’ αυτό και την περίοδο εκείνη πολλές φορές ήλθα σε επικοινωνία μαζί του, είτε προφορικώς είτε γραπτώς. Οι συμβουλές που μου έδωσε ήταν πολύ σημαντικές. Στα γράμματα τα οποία του απέστειλα δεν μου απαντούσε, αλλά καταλάβαινα την προσευχή του. Γιατί, όταν μια φορά του απέστειλα ένα γράμμα, με το οποίο του ζητούσα αγωνιωδώς την βοήθειά του, χωρίς να μου απαντήση γραπτώς, ύστερα από μερικές ημέρες, ήλθε η λύτρωση από την δύσκολη εκείνη κατάσταση. Τότε έγιναν πολλά και συνταρακτικά γεγονότα, έφυγα από την Έδεσσα προς την Λιβαδειά και την Αθήνα πολύ ξαφνικά και αποφασιστικά, και άρχισαν να λύωνται όλα τα θέματα, οπότε το θεώρησα ως μια απάντηση της προσευχής του Γέροντα.
Ενθυμούμαι με συγκίνηση ένα συγκεκριμένο παράδειγμα: Έπρεπε οπωσδήποτε να λάβω την συμβουλή του για ένα πολύ σημαντικό θέμα που αντιμετώπιζα. Πήγα στην Καλύβη του στην Παναγούδα και κτύπησα το καμπανάκι, παραμένοντας για μια ώρα σχεδόν έξω από την πόρτα του φράκτη. Αλλά «ουκ ην φωνή ουκ ην ακρόασις». Ήξερα, όμως, ότι εκείνο τον καιρό ο Γέροντας έφευγε το πρωί από το κελλί του και επέστρεφε το βράδυ. Έγραψα, λοιπόν, ένα σημείωμα, το άφησα στον ειδικό «χώρο» που υπήρχε για τον σκοπό αυτό και τον πληροφορούσα ότι θα τον επισκεπτόμουν την άλλη ημέρα το πρωί στις 8 η ώρα.
Πράγματι, την επομένη ημέρα κατέβαινα το δρομάκι από την διασταύρωση του δρόμου Σταυρονικήτα – Καρυές προς την Παναγούδα. Σε κάποια στιγμή, πριν φθάσω στην Παναγούδα, άκουσα από το βουναλάκι μια φωνή: «Έεε! Έεε! π. Ιερόθεε εδώ είμαι, έλα από το δρομάκι που είναι μπροστά σου και θα με βρης». Στην αρχή δεν κατάλαβα ποιος με φώναζε, ύστερα όμως συνειδητοποίησα ότι ήταν ο π. Παίσιος. Πήρα το δρομάκι και ανηφόρησα. Εκείνος με έβλεπε και με καθοδηγούσε προς την κατεύθυνση που έπρεπε να πάρω. Ανεβαίνοντας ψηλά τον είδα να κάθεται σε κάποιο ξέφωτο. Κάθισα δίπλα του, του ανέφερα το πρόβλημά μου, για πολλή ώρα μου έδινε συμβουλές και λύσεις πολύ σημαντικές.
Αυτή ήταν η τελευταία συνάντηση που είχα με τον π. Παίσιο και ήταν πολύ ουσιαστική. Η συμβουλή του ήταν τόσο διακριτική και σοφή, που την θαύμασε και ο π. Σωφρόνιος του Essex.
Γενικά, έδινε απαντήσεις φωτισμένες, χωρίς να τις επιβάλλη σε αυτόν που ρωτούσε και χωρίς να αναιρή τις συμβουλές άλλων πνευματικών πατέρων. Επρόκειτο για διάκριση υψηλών πνευματικών προδιαγραφών.
Η μορφή του π. Παισίου και η επικοινωνία μαζί του, μαζί και με μερικούς άλλους θεουμένους πατέρες που με αξίωσε ο Θεός να γνωρίσω στην ζωή μου, ήταν και είναι μια πολύ σημαντική παρουσία στην ζωή μου. Ήταν ένας φωτισμένος από τον Θεό άνθρωπος, ένας ασκητής-αναχωρητής του 4ου αιώνος που έζησε στον δικό μας αιώνα. Ταυτόχρονα, όμως, ήταν ένας πατέρας και αδελφός, με διάκριση, σύνεση και χιούμορ. Έλεγε υψηλές αλήθειες με πολύ έξυπνο και χαριτωμένο τρόπο και έλεγε απλά παραδείγματα με πολύ βαθύ περιεχόμενο. Δεν έκανε ούτε τον δάσκαλο ούτε τον μοναχό, ενώ ήταν και αληθινός δάσκαλος και πραγματικός μοναχός, ένας αληθινός άνθρωπος, άνθρωπος του Θεού, που δίδασκε με την προσευχή, την σιωπή, το χιούμορ, την αγάπη, την αυτομεμψία και την διακριτική και έξυπνη συμβουλή.
Όταν επαναφέρω στην μνήμη μου την αγιασμένη αυτή μορφή συγκινούμαι, δακρύζω και προσεύχομαι.
Να έχουμε τις άγιες ευχές του.
2. Η συνάντησή μου με τον π. Παίσιο το έτος 1977
Τον Ιούνιο του έτους 1977 επισκέφθηκα για πολλοστή φορά το Άγιον Όρος, με την ευλογία του Γέροντός μου, μακαριστού Μητροπολίτου Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας κυρού Καλλινίκου, ο οποίος παρακολουθούσε με αγάπη και διάκριση όλη αυτήν την πορεία και αναζήτησή μου. Αυτήν την φορά αναζητούσα να μάθω περισσότερα για την ευχή, την νοερά ησυχία και την θέα του ακτίστου Φωτός, από αγιορείτες Πατέρες που τα ζούσαν εμπειρικά.
Πρώτος σταθμός ο Γέροντας Παίσιος που τότε εγκαταβίωνε στην Καλύβη του Τιμίου Σταυρού πλησίον της Ιεράς Μονής Σταυρονικήτα. Τον γνώριζα από παλαιότερα χρόνια, όταν τον ρωτούσα για θέματα πνευματικής διακονίας, αλλά τώρα, επηρεασμένος από όσα είχα διαβάσει για την νηπτική εργασία και την νοερά προσευχή και είχα ζήσει για λίγο στην Ιερά Μονή του Essex, ήμουν αποφασισμένος να τον ερωτήσω για τα θέματα αυτά.
Η συζήτηση μαζί του ήταν μια μυσταγωγία. Έχω κρατήσει σημειώσεις από την συνομιλία αυτή, τις οποίες έγραψα μόλις βγήκα από το κελλί του, καθισμένος σε ένα μικρό βραχάκι, πορευόμενος προς την Ιερά Μονή Σταυρονικήτα.
Στην αρχή μου μίλησε για την αρχοντική αγάπη του Θεού προς τους ανθρώπους και προς όλη την κτίση. Μάλιστα μου είπε ότι «ο Θεός είναι άρχοντας ακόμη και στον διάβολο, αλλά εκείνος δεν μπορεί να το καταλάβη. Τελικά, ο Θεός στριμώχνει τον διάβολο».
Τον ρώτησα για την ουσία της μοναχικής ζωής. Μου είπε ότι «ο μοναχός δεν έχει δικαιώματα, γιατί αυτά ανήκουν στον Θεό». Μετά μου είπε ότι πρέπει να αναπτύξουμε την εσωτερική ζωή και να μη στεκόμαστε στην επιφάνεια. Αναφέρθηκε ειδικότερα στο να ζούμε την δικαιοσύνη του Θεού: «Δεν φθάνει μόνον η καθαρότητα του σώματος, αλλά και η βίωση της δικαιοσύνης. Ο δίκαιος, αλλά και όσοι αδικούνται είναι πραγματικά παιδιά του Θεού». Ο Μοναχισμός έχει κέντρο τον Θεό και την σχέση μαζί Του. Είπε: «Αν πάω σε ένα στρατόπεδο και τους πω τι είναι ο μοναχισμός, τότε όλοι θα θέλουν να γίνουν μοναχοί. Αλλά, εάν έρθουν εδώ στο Άγιον Όρος, στην αρχή θα τους ενθουσιάσουν οι πολυέλαιοι που ψάλλονται στον Ναό, έπειτα όμως θα θεωρούν ως καλύτερα τα μπουζούκια. Έτσι, στην καρδιά βρίσκεται η ουσία του Μοναχισμού. Έχουμε ευθύνη για την νέα γενιά να τους διδάξουμε τον αληθινό Μοναχισμό». Επειδή γνώριζε την αξία της υπακοής είπε: «Ο κάθε Γέροντας θα δώση λόγο στον Θεό ανάλογα με την υπακοή που του κάνουν τα πνευματικά του παιδιά». Φυσικά, η υπακοή δεν είναι μια τυραννική επιβολή του Γέροντα στους υποτακτικούς του, αλλά πρέπει να γίνεται με ελευθερία, γι’ αυτό τόνισε: «Οι μοναχοί, όταν έχουν Γέροντα που τους δίνει ελευθερία, έχουν μεγάλη ευθύνη». Ανέφερε και το ότι μερικοί μοναχοί δεν ενδιαφέρονται για την πνευματική τους προκοπή, αλλά επιδίδονται σε κτίσματα. Όμως, «οι μοναχοί δεν πρέπει να κτίζουν πολλά, αλλά απλώς να διορθώνουν τα υπάρχοντα για τις ανάγκες τους». Είπε: «Σήμερα έχουμε κελλιά και κοιλιά»!
Ο λόγος, κατά φυσικό τρόπο, στράφηκε στην νοερά προσευχή που είναι η ουσία της μοναχικής ζωής. Διατύπωσε την διδασκαλία ότι η προσευχή βγαίνει ως πηγή από καρδιά η οποία αγαπά τον Θεό ή πονάει. «Ευχή δεν είναι να εύχεται κανείς απλώς, ούτε μόνον να έχουμε καθαρό νού και να μην δεχόμαστε λογισμούς, αλλά κυρίως να αρχίση να λειτουργή η καρδιά». Να αισθάνεται κανείς να λειτουργή αυτό το «μηχανάκι». Όμως, «άλλο είναι η καρδιά και άλλο το θέλημα».
Για το τι είναι η καρδιά, μου ανέφερε ένα χαριτωμένο περιστατικό, σύμφωνα με το οποίο ένας Άγγλος, χωρίς να ξέρη ελληνικά και κυρίως από περιέργεια, τον επισκέφθηκε για να τον ρωτήση για το τι είναι η καρδιά για την οποία γράφουν οι Πατέρες της Εκκλησίας. Ο π. Παίσιος, βλέποντας ότι δεν είχε πραγματικές αναζητήσεις, του είπε: «Με τα αγγλικά που ξέρω εγώ και τα ελληνικά που ξέρεις εσύ δεν μπορούμε να βρούμε ούτε το μέρος της σαρκικής καρδιάς»!
Τον ρώτησα για την διάκριση μεταξύ νού και λογικής. Μου το εξήγησε με ένα απλό παράδειγμα: «Η λογική ομοιάζει σαν τον μούστο και το κρασί, ενώ ο καθαρός νούς σαν το αποσταγμένο τσίπουρο». Τον ρώτησα για τον πονοκέφαλο που έρχεται από την προσπάθεια αυτοσυγκέντρωσης για την ευχή. Μου είπε ότι, όταν κανείς προσπαθή να συγκεντρωθή στην ευχή και έρχεται πονοκέφαλος, τότε «αυτός ο πονοκέφαλος στην προσευχή δείχνει το φιλότιμο, οπότε ο Θεός βλέπει την προσπάθεια του φιλότιμου παιδιού και το ευλογεί. Του λέει “μη κουράζεσαι, στο δίνω αυτό που ζητάς”». Επίσης, είπε ότι πρέπει κανείς να ξέρη ότι, «όταν οι άλλοι γογγύζουν δίκαια εναντίον μας, αυτό δεν βοηθάει στην προσευχή».
Μου είπε πολλά και σοφά λόγια για την πνευματική ζωή, διότι η προσευχή αναπτύσσεται στο εύκρατο κλίμα της εκκλησιαστικής πνευματικής ζωής. Για παράδειγμα είπε: «Η αριθμητική του Θεού είναι διαφορετική από την αριθμητική των ανθρώπων. Το 4 για τον Θεό είναι άριστα, ενώ το 9 δεν είναι άριστα». Και στην ερώτησή μου πως εξηγείται αυτό, είπε: «Όταν κανείς παίρνη 2 χαρίσματα από τον Θεό και τα διπλασιάζη (4) παίρνει άριστα, ενώ εκείνος που έλαβε 5 χαρίσματα και αντί να τα διπλασιάση (10) τα έκανε 9 δεν πήρε το άριστα». Επίσης, μου είπε ότι μερικές φορές «οι λογισμοί απιστίας προέρχονται από υπερβολική άσκηση», καθώς επίσης «όπου χρησιμοποιεί κανείς την φαντασία μπορεί να πέση και σε αίρεση και να βλάψη όλη την Εκκλησία».
Τον ρώτησα για την κατά Χριστό σαλότητα. Μου ανέφερε την περίπτωση του π. Ευθυμίου που ζούσε στην περιοχή της Μεγίστης Λαύρας, τον οποίο εκτιμούσε και θαύμαζε πολύ και ήταν σε «υψηλό επίπεδο πνευματικής ζωής», ότι, όταν πήγε στην Μονή της Μεγίστης Λαύρας, προκειμένου να κρύψη την «αρετή του» προφασίσθηκε με φωνές και διαμαρτυρίες ότι το φαγητό που του έβαλαν δεν ήταν καλό, για να μη φάγη, και επίσης πετούσε τα καθαρά σεντόνια από το κρεββάτι, έως ότου τον έβαλαν σε ένα υποδεέστερο δωμάτιο. Και συμπλήρωσε με χιούμορ: «Σήμερα αφού είμαστε σαλοί (στα μυαλά), γιατί να γίνουμε (κατά Χριστόν) σαλοί;».
Για να με βοηθήση πνευματικά σε σχετικές ερωτήσεις που του έκανα μου είπε πολλά περιστατικά από την μοναχική του ζωή στην Ιερά Μονή Στομίου Κονίτσης, πως ο διάβολος ήθελε να τον γκρεμίση, την συνάντησή του με τις αρκούδες, το πως αντιμετώπισε τον πειρασμό του σώματος, αλλά και διάφορες ιστορίες από την άσκησή του στο Σινά, τα οποία έχουν καταγραφή σε βιβλίο που έγραψε ο αείμνηστος Ιερομόναχος Ισαάκ για τον π. Παίσιο.
* * *
Να έχουμε τις πρεσβείες του αγίου Παισίου που ήταν ένας μοναχός με «φιλότιμο» και «αρχοντική αγάπη», που έφθασε σε παροξυσμό αγάπης για να πη:
«Αυτό που λέει η καρδιά μου είναι να πάρω ένα μαχαίρι να την κόψω κομματάκια, να την μοιράσω στον κόσμο, και ύστερα να πεθάνω»!!
Οι άνθρωποι που κατάλαβαν αυτήν την καρδιακή του αγάπη του την ανταπέδωσαν!!
Συνεδριάζει αύριο το Κυβερνητικό Συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής
Οι τελευταίες πληροφορίες στην υπόθεση της 46χρονης Όλγας
Χαλκιδική: Στον εισαγγελέα ο 62χρονος που παρέσυρε και σκότωσε 33χρονο, τραυματίζοντας και μια γυναίκα – Απολογείται και ο 26χρονος που διαπληκτίστηκε με το θύμα
Ν. Πλακιάς: «Θα με βρουν απέναντι όσοι επιχειρούν να εκμεταλλευτούν την υπόθεση»
Διαρρήκτες σε σπίτι παρουσιαστή – Τραυματίστηκε αστυνομικός
Ψυχολόγος ΕΛΑΣ: Έχουμε υπερπροστατευμένα παιδιά στον πραγματικό κόσμο και υπόπροστατευμένα στον διαδικτυακό – Πρέπει να υπάρχει αληθινή και ποιοτική επικοινωνία με τους γονείς
Αιτωλοακαρνανία: Με κλειστό φορτηγό οι ληστές μετέφεραν τις κλεμμένες μοτοσικλέτες
Θάνατος 3χρονου Άγγελου: Στο κάδρο των ερευνών και ο βιολογικός πατέρας – Τι λέει η συνήγορός του
Ζ. Κωνσταντοπούλου: «Ο κ. Μητσοτάκης σηκώθηκε και έφυγε από τη Βουλή όταν του είπα πως έχει προσωπική ευθύνη για τα Τέμπη – Είναι ο αρχιερέας της συγκάλυψης»
Κλειστό το κέντρο της Αθήνας για τον ποδηλατικό γύρο – Ξεκινά από Μαραθώνα και καταλήγει στο Σύνταγμα
