Ο άνθρωπος αυτός, σχεδόν αγράμματος, πήγε στο Άγιον Όρος αμέσως μετά την εκπλήρωση των στρατιωτικών του υποχρεώσεων, και τότε, από την αρχή ακόμη, αξιώθηκε να δει τον Ζώντα Κύριο. Αλλά προτού κριθεί άξιος της θέας αυτής, πέρασε μία περίπου ώρα βλέποντας (βιώνοντας) καθαρά την αιώνια απώλειά του. Η κατάσταση αυτή είναι τόσο φοβερή, πουν φοβόταν ακόμη και να ομιλεί γι’ αυτήν…
Συντετριμμένος μετέβη στον ναό – διακονούσε την εποχή εκείνη στον μύλο του μοναστηριού, όπου υπήρχε ναΐσκος – και αμέσως μόλις πρόφερε την προσευχή: «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού…», είδε τον Ζώντα Χριστό. Η όραση δεν διήρκεσε παρά μόνον όσο ο χρόνος μιας αστραπής, ασήμαντος, αλλά εν συνεχεία ολόκληρη η ζωή του ήταν σημαδεμένη από το γεγονός αυτό, το οποίο θέλουμε να εξετάσουμε από μια θεολογική άποψη.
Γιατί φέρω εκ νέου το αγαπητό μας θέμα… τον Σιλουανό; Διότι αυτός έλαβε σε μια στιγμή την πιο υψηλή μορφή θεολογίας, όχι ως πολυμάθεια, αλλά ως κατάσταση. Πώς μπορούμε εμείς να γίνουμε δεκτικοί, όπως ο Σιλουανός, εκείνου που προέρχεται από το Άγιον Πνεύμα ως γνώση του Θεού της αληθείας;
Οφείλουμε προ πάντων να φυλαγόμαστε από κάθε αρνητικό λογισμό εναντίον του πλησίον μας μέσα στον στενό κύκλο της μοναχικής μας αδελφότητας. Κάθε πρόσωπο το αντιλαμβάνεται αυτό με διαφορετικό τρόπο.
Εάν έχοντας την κατάσταση της αδιάλειπτης προσευχής ανοίγουμε την καρδιά μας για τον καθένα μας, και εάν ζούμε ως αδελφοί είκοσι πρόσωπα – έχοντας υπόψιν ότι ο καθένας μας είναι, ας πούμε, ο αντιπρόσωπος μιας ομάδας ομοίων προσώπων, ομοίων χαρακτήρων… ας δεχθούμε ότι καθένας μας φέρει μέσα του ένα εκατομμύριο ή δέκα εκατομμύρια ανθρωπίνων όντων ομοίων προς τον εαυτό του στους κόλπους της ανθρωπότητας, αποτελουμένης από δισεκατομμύρια ανθρώπων – τότε θα είμαστε στο εξής ικανοί να ζήσουμε με όλα αυτά τα εκατομμύρια των ανθρωπίνων όντων.
Τι σημαίνει «να ζήσουμε μ’ αυτούς»; Σημαίνει να τους φέρνουμε στην προσευχή μας ως όντα αγαπητά σ’ εμάς. Και πού οδηγεί αυτό; Στην κοινωνία της συνειδήσεώς μας με τον Χριστό, ο οποίος είναι Θεός άναρχος και Θεός υποστατικός: τότε Αυτός κοινωνεί σ’ εμάς την ζωή Του.
Εξέφρασα την ιδέα ότι ο όσιος Σιλουανός έγινε θεολόγος όχι με την σχολική έννοια του όρου – με διπλώματα ενός σεμιναρίου, μιας ακαδημίας ή κάτι παρομοίου – αλλά με την έννοια την οποία μπορούμε να αισθανθούμε διαβάζοντας το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο. Την κατάσταση του ανθρώπου που ζει δια του Θεού και εν τω Θεώ.
Ποια είναι λοιπόν η φυσική αυτή κατάσταση, η όμοια με τον Θεό, δηλαδή τον Χριστό; Γιατί ο Σταυρός είναι το σύμβολο της Πίστεώς μας; Διότι αναβαίνοντας στον Γολγοθά για να σταυρωθεί από αγάπη για τον κόσμο, εξαιτίας της αμαρτίας του κόσμου, ο Χριστός δεν έφερε εν Εαυτώ ούτε τον ιουδαϊκό λαό – όπως θα το ήθελαν οι Εβραίοι –, ούτε τους Ρωμαίους, ούτε τους Έλληνες, ούτε τους Σκύθες, ούτε οποιονδήποτε άλλον, αλλά όλη την ανθρωπότητα· και αυτή ονομάζεται ο όλος Αδάμ.
Και η προσευχή για τον όλο Αδάμ εκφράζεται δια των λόγων του οσίου Σιλουανού (η προσευχή αυτή του εδόθη κατά την στιγμή της οράσεως του Χριστού): «Κύριε, δώσε σ’ όλο τον κόσμο να σε γνωρίσει εν Πνεύματι Αγίω».
Σε κάθε περίσταση, που ο όσιος Σιλουανός ήταν αντιμέτωπος με τα ανθρώπινα ελαττώματα, σκεπτόταν ότι όλη η ανθρωπότητα ήταν μολυσμένη από την νόσο που ο Απόστολος Παύλος ονομάζει «ο νόμος της αμαρτίας». Και κάθε φορά που ερχόταν αντιμέτωπος με αυτήν – παραβάσεις, αμηχανίες, διωγμοί, ακολασίες και άλλα πράγματα του είδους αυτού – σκεπτόταν πάντοτε ότι αυτό συμβαίνει διότι οι άνθρωποι δεν εγνώρισαν τον Θεό εν Πνεύματι Αγίω. Εάν Τον είχαν γνωρίσει εν Πνεύματι Αγίω, τότε προφανώς η ανθρωπότητα θα ζούσε μια άλλη ζωή: θα ήταν η απερίγραπτη αρμονία της αιώνιας αγάπης.
Η επιστήμη αυτή αρχίζει από κάτι πολύ απλό: την υπομονητική στάση απέναντι σε κάθε άνθρωπο. Η πείρα έδειξε ότι ακόμη και στον γάμο, στον οποίο βασιλεύει η πιο βαθειά ανθρώπινη αγάπη, είναι αδύνατο να περνούν τα πάντα χωρίς συγκρούσεις. Αλλά εν τω θείω Είναι, οι συγκρούσεις είναι αδιανόητες.
Από το περιοδικό “Ο ΟΣΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ”, Έκδ. Ι. Μ. Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους, τ. 19 (1994), άρθρο: «Καταξίωσον, Κύριε, εν τη ημέρα ταύτη αναμαρτήτους φυλαχθήναι ημάς», σελ. 26, 29 (αποσπάσματα).