Είναι δυνατό να αποκτήσει κάποιος όλες τις αρετές, αν όμως δεν έχει ταπείνωση και υπομονή, είναι ανωφελείς. Ο Φαρισαίος είχε όλες τις αρετές: νήστευε, προσευχόταν, έδινε ελεημοσύνες, δεν έκλεβε, δεν αδικούσε, δεν μοίχευε, όπως οι πολλοί των ανθρώπων, επειδή όμως δεν είχε ταπείνωση κατακρίθηκε. Ο Τελώνης είχε πολλές αμαρτίες, αλλά επειδή είχε ταπείνωση, η οποία τον οδήγησε σε μετάνοια, δικαιώθηκε, σώθηκε.
Ας ακούσουμε τι λέει ο Κύριος για την ταπείνωση: «Μάθετε απ’ εμού, ότι πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία και ευρήσετε ανάπαυσιν ταις ψυχαίς υμών». Να μάθουμε να γίνουμε ταπεινοί όπως ο Κύριος, για να βρούμε ανάπαυση στις ψυχές μας. «Αμήν, αμήν λέγω υμίν, εάν μη στραφήτε και γένησθε ως τα παιδία, ου μη εισέλθητε εις την βασιλείαν των ουρανών… όστις ουν ταπεινώσει εαυτόν ως το παιδίον τούτο, ούτος εστίν ο μείζων εν τη βασιλεία των ουρανών» (Ματθ. 11:30, 18:3). «Εν τη υπομονή υμών κτήσασθε τας ψυχάς υμών» (Λουκ. 21:19)· «ο δε υπομείνας εις τέλος ούτος σωθήσεται» (Ματθ. 24:13).
Η ταπείνωση είναι ταμείο όλων των αρετών. Η ταπείνωση γεννά την υπακοή. Ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός «εταπείνωσεν εαυτόν, γενόμενος υπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δε σταυρού, διο και ο Θεός αυτόν υπερύψωσε και εχαρίσατο αυτώ όνομα το υπέρ παν όνομα» (Φιλιπ. 2:8). Ο ταπεινός άνθρωπος μιμείται τον Χριστό, γι’ αυτό και ο σοφός Ισαάκ ο Σύρος ονομάζει την ταπείνωση «στολή της θεότητος», διότι ο Υιός και Λόγος του Θεού αυτήν ντύθηκε και με αυτήν μίλησε σ’ εμάς τους ανθρώπους.
Ο ίδιος ο Παντοδύναμος Θεός, ο Βασιλεύς των βασιλευόντων και Κύριος των κυριευόντων, ο οποίος λέει: «Επί τίνα επιβλέψω ει μη επί τον πράον και ταπεινόν τη καρδία», επέβλεψε επί την ταπείνωσιν της δούλης Του Παρθένου Μαρίας και την κατέστησε Θεοτόκο, Μητέρα Θεού και κατά χάρη πνευματική μητέρα μας και προστάτιδα όλων των χριστιανών.
Επέβλεψε στην ταπείνωση των Προφητών, Αποστόλων, Μαρτύρων, Οσίων και πάντων των Αγίων και τους κατέστησε δοχεία χωρητικά της χάρης του Αγίου Πνεύματος, υιούς Του και θεούς κατά χάρη, αγίους, θαυματουργούς, πλήρεις ουρανίων χαρισμάτων.
Επέβλεψε και στην ταπείνωση του παπα-Νικόλα Πλανά και τον κατέστησε αγνό, πράο, άκακο, αόργητο, αμνησίκακο, υπομονητικό, μακρόθυμο, φιλάδελφο, φιλόθεο.
Οι θεοφόροι Πατέρες μας προτρέποντάς μας να αποκτήσουμε την υψοποιό και ουρανομίμητη αρετή της ταπείνωσης κηρύττουν την αξία και τους καρπούς της.
Ο αββάς Ισαάκ, όπως είπαμε, ονομάζει την ταπείνωση «στολή της θεότητας».
Ο μέγας Αντώνιος διδάσκει ότι μόνο με την ταπείνωση θα μπορέσουμε να φυλαχθούμε από τις παγίδες του εχθρού και να σωθούμε.
Ο αββάς Ησαΐας λέει ότι η ταπείνωση καταργεί όλα τα πάθη.
Ο αββάς Μωυσής λέει: «Έλα, αδελφέ, στην ταπείνωση, όπου υπάρχει ισχύς, όπου υπάρχει χαρά, όπου υπάρχει υπομονή, μακροθυμία, όπου υπάρχει φιλαδελφία, κατάνυξη, όπου υπάρχει αγάπη· διότι όποιος έχει ταπείνωση, είναι πλήρης όλων των εντολών του Θεού».
Και ο θείος Δαμασκηνός λέει: «Η ταπείνωση γεννά την πραότητα, η πραότητα γεννά τη διάκριση, η διάκριση την προόραση, η προόραση ανεβάζει τον άνθρωπο στην τέλεια αγάπη του Θεού και του πλησίον».
Παραλείπω να αναφέρω τους λοιπούς αγίους Πατέρες για όσα καλά, αναγκαία, συμφέροντα και ψυχωφελή λέγουν για την αγία ταπείνωση, την οποία ο άγιος πατέρας Νικόλαος Πλανάς απέκτησε και ντύθηκε και γι’ αυτό δεν τον είδα ποτέ να οργισθεί, να θυμώσει, να βρίσει, να κατηγορήσει, να καταλαλήσει, να κατακρίνει· δεν τον είδα ποτέ σκυθρωπό, μελαγχολικό, περίλυπο, κατηφή· πάντοτε τον έβλεπα γελαστό, ιλαρό, χαρωπό.
Και τι να πω για τη μεγάλη του υπομονή! Απορία και θαυμασμό μού προξενεί όταν αναλογισθώ ότι ο παπα-Νικόλας επί 15 περίπου ώρες στεκόταν άυπνος και όρθιος, αν και υπέφερε από τα πόδια του και είχε και άλλες ασθένειες. Στεκόταν όλη την αγρυπνία 10-11 ώρες και κατά τα ξημερώματα μετέβαινε στην ενορία του και συνέχιζε τον Όρθρο και την Λειτουργία, άλλες 4-5 ώρες. Δεν θα ήταν δυνατόν να στέκεται τόσες ώρες, αν δεν είχε υπομονή μεγάλη. Αλλά και όσο μεγάλη υπομονή αν είχε, πάλι δεν θα άντεχε.
Τον παπα-Νικόλα τον βαστούσε κάποια άλλη, παράδοξη δύναμη: η δύναμη του Θεού, η χάρη του Αγίου Πνεύματος, «η τα ασθενή θεραπεύουσα και τα ελλείποντα αναπληρούσα», η οποία κάνει τα αδύνατα δυνατά. Αρμόζει να πει κανείς ότι μέσα στον π. Νικόλαο δεν ζούσε ο Νικόλαος, αλλά το Πνεύμα Κυρίου που αναπαύεται στις καρδιές των πράων.
Ο π. Νικόλαος ουδέποτε ταράχθηκε, ουδέποτε θύμωσε, όλους τους αγαπούσε, για όλους προσευχόταν. Είχε την νοερά προσευχή, το χαροποιό πένθος, το αστείρευτο δάκρυ, τα οποία τον κατέστησαν πράο και κληρονόμο της γης των πράων, της Βασιλείας των Ουρανών.
Ας μιμηθούμε κι εμείς, αγαπητοί, κατά το δυνατόν, την ταπείνωση του αγίου παπα-Νικόλα, για να επιβλέψει και σε μας ο Κύριος και να μας υψώσει. Ας μιμηθούμε την πραότητά του, για να αναπαυθεί και στις δικές μας καρδιές το Πνεύμα του Κυρίου· ας μιμηθούμε την υπομονή του, ώστε με την υπομονή μας να σώσουμε τις ψυχές μας, και έτσι να κληρονομήσουμε την ουράνια και αιώνια Βασιλεία του Θεού. Ης γένοιτο πάντας επιτυχείν, ελέει και οικτιρμοίς, χάριτι και φιλανθρωπία του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, και δια πρεσβειών της Παναχράντου Μητρός Αυτού και πάντων των Αγίων. Αμήν.
Από τον επίλογο του βιβλίου “Ο άγιος παπα-Νικόλας Πλανάς”, Εκδόσεις «Αστήρ», Αθήναι. Αναδημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Ορθ. Φιλόθεος Μαρτυρία”, Εκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη, σελ. 12