Πάσχα στην Πάτμο – Στο νησί της Αποκάλυψης
Το επιβλητικό μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη, είναι η πρώτη εικόνα που αντικρίζει ο επισκέπτης που φτάνει στο λιμάνι της Πάτμου. Το νησί της Αποκάλυψης, τις Άγιες ημέρες του Πάσχα έχει την τιμητική του. Θεωρείται ένας από τους ιδανικότερους προορισμούς, για να βιώσει κάποιος όλα αυτά τα συναισθήματα που προσφέρει η κατάνυξη των ημερών.
«Το Πάσχα είναι μια ξεχωριστή εμπειρία, στην Πάτμο» αναφέρει στην εφημερίδα Ορθόδοξη Αλήθεια» ο Δήμαρχος του νησιού κ. Γρηγόριος Στόικος εξηγώντας πως «από την Κυριακή των Βαΐων, ο στολισμός των εκκλησιών και η θρησκευτικές παραδόσεις, εντάσσουν τον επισκέπτη στο πασχαλινό κλίμα. Ολόκληρη η Μεγάλη Εβδομάδα είναι μοναδική στην Πάτμο, ιδιαίτερα για όσους συμμετέχουν στις ιερές λειτουργίες στο Σπήλαιο της Αποκάλυψης ή στο Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου».
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι κάθε χρόνο επισκέπτονται το νησί εκατοντάδς πιστοί, για να ζήσουν μαζί με τους ντόπιους τη μοναδική εμπειρία της Σταύρωσης και της Αναστάσεως. Αρκετοί, μάλιστα, φτάνουν από νωρίς στο νησί για να συμμετάσχουν σε όλες τις ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας. Την Κυριακή των Βαΐων, στις εκκλησίες του νησιού, όπως εξάλλου σε όλους τους ορθόδοξους ναούς, μοιράζονται στους πιστούς δημιουργήματα από βάγια τα οποία είναι σαν κεντήματα που άλλοτε έχουν σχήμα σταυρού και άλλοτε ψαριού. Την Μεγάλη Τετάρτη οι ντόπιοι και οι επισκέπτες του νησιού προσέρχονται στις ενορίες τους, ώστε να τους «αλείψει» ο ιερέας με το λειτουργημένο και αγιασμένο λάδι προς ίαση ψυχής και σώματος και φτάνουμε στην Μεγάλη Πέμπτη, όπου εκεί ο πιστός αντικρίζει κάτι μοναδικό, την αναπαράσταση της τελετής του Νιπτήρος.
Περιγράφοντας τα παραδοσιακά έθιμα στο νησί ο Δήμαρχος τονίζει πως «αυτό που κάνει το Πάσχα στην Πάτμο ξεχωριστό, είναι η τελετή του Νιπτήρα, το πρωί της Μ. Πέμπτης στην πλατεία του Δημαρχείου, το οποίο αποτελεί την αναπαράσταση του Μυστικού Δείπνου: Ο Ηγούμενος, όπως ακριβώς ο Ιησούς, πλένει τα πόδια δώδεκα μοναχών που κάθονται γύρω από τη μεγάλη εξέδρα, όπως οι μαθητές στο Μυστικό Δείπνο. Έπειτα κατευθύνεται προς τον τόπο της προσευχής, θυμίζοντας στους πιστούς την μετάβαση του Ιησού στον κήπο της Γεσθημανής, όπου παραδόθηκε από τον Ιούδα στους Ρωμαίους στρατιώτες. Τη Μεγάλη Παρασκευή, στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, γίνεται η αναπαράσταση της αποκαθήλωσης και το βράδυ της ίδιας ημέρας οι επιτάφιοι από τις εκκλησίες του νησιού περνούν μέσα από τα καλντερίμια και συναντιούνται στις κεντρικές πλατείες της Χώρας και της Σκάλας. Η Ανάσταση γιορτάζεται βέβαια με ιδιαίτερη λαμπρότητα σε όλες τις ενορίες του νησιού.
Επίσης την Κυριακή του Πάσχα αργά το απόγευμα ο Δήμος Πάτμου πραγματοποιεί εκδήλωση στην κεντρική πλατεία του οικισμού Σκάλας με μουσική, χορό, μεζέδες, γλυκά και αναψυκτικά, για τους επισκέπτες και τους κατοίκους του νησιού. Την Τρίτη του Πάσχα γίνεται αγιασμός και στη συνέχεια λιτάνευση και περιφορά των ιερών λειψάνων και ιερών εικόνων της Ι. Μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου από τον ηγούμενο και τους μοναχούς στις τρεις κεντρικές πλατείες του οικισμού Χώρας και στη συνέχεια οι ιερείς περιφέρουν τις εικόνες , ο καθένας στα σπίτια της ενορίας του τα οποία και αγιάζουν». Με φιλόξενη διάθεση ο Δήμαρχος καλεί κάθε πιστό να επισκεφθεί το νησί τις Άγιες ημέρες του Πάσχα και να βιώσει την απόλυτη κατάνυξη των ημερών. «Καλωσορίζουμε λοιπόν τον κάθε επισκέπτη στο φιλόξενο νησί μας, ώστε να ανακαλύψει τις ομορφιές του και να ζήσει μαζί μας μοναδικές αξέχαστες στιγμές» καταλήγει ο Δήμαρχος κ. Γρηγόριος Στόικος.
ΜΝΗΜΕΙΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟ ΙΕΡΟ ΝΗΣΙ
«Η Πάτμος είναι ένα νησί με παγκόσμιο ενδιαφέρον, όχι μόνο για την θρησκευτική του ιστορία, αλλά και για τις ομορφιές της φύσης, τις παραλίες, τα γραφικά σοκάκια που προκαλούν κάθε ταξιδιώτη να τα ανακαλύψει» αναφέρει στην εφημερίδα «Ορθόδοξη Αλήθεια» ο πρόεδρος των Ξενοδόχων Πάτμου κ. Δημήτριος Γρύλλης. «Είναι γνωστή ως το Νησί της Αποκάλυψης, ως το «Ιερό Νησί», καθώς στο νησί μας έγραψε ο Ευαγγελιστής Ιωάννης την Αποκάλυψη, ωστόσο αποτελεί και έναν ιδανικό προορισμό για τους φυσιολάτρες με τα πανέμορφα καλντερίμια που σε προσκαλούν να τα περπατήσεις» συμπληρώνει ο κ Γρύλλης.
Μάλιστα, λόγω της άγριας γεωμορφολογίας της, χρησιμοποιήθηκε από τους Ρωμαίους ως τόπος εξορίας. Έτσι βρέθηκε εκεί τον 1ο μ.Χ.αι. ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, εξορισμένος από τον αυτοκράτορα Δομιτιανό. Ο κ. Γρύλλης υπογραμμίζει πως «η Χώρα της Πάτμου, το Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και το σπήλαιο της Αποκάλυψης έχουν ανακηρυχθεί Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO από το 1999 και η Πάτμος «Ιερό Νησί» από τη Βουλή των Ελλήνων το 1981. Ανήκει, επίσης, στο ευρωπαϊκό δίκτυο COESIMA (Coopération Européenne des Sites Majeurs d’Accueil, το οποίο ιδρύθηκε στο πλαίσιο της κοινοτικής πρωτοβουλίας INTERREG III South με σκοπό να συνδέσει τα επτά σπουδαιότερα προσκυνήματα της Ευρώπης. Σε αυτό συμμετείχαν επτά μεγάλοι ευρωπαϊκοί θρησκευτικοί προορισμοί: Lourdes (Γαλλία), Loreto (Ιταλία), Czestochowa (Πολωνία), Fatima (Πορτογαλία), Altötting (Γερμανία), Santiago de Compostela (Ισπανία) και η Πάτμος».
Το Ιερό Σπήλαιο της Αποκάλυψης, μέσα στο οποίο ο Ευαγγελιστής Ιωάννης άκουσε τη φωνή του Θεού και έγραψε την Αποκάλυψη, -ορθότερη άποψη το 95- αποτελεί σήμερα λατρευτικό χώρο ανοιχτό στο κοινό.
Διαμορφωμένο σε χώρο λατρείας τον 11ο αι. από τον μετέπειτα Όσιο, μοναχό Χριστόδουλο το Λατρηνό, αποπνέει μια έντονα μυστικιστική ατμόσφαιρα. Η Μονή χτισμένη σε διάταξη κάστρου στην καρδιά του νησιού, στη Χώρα, ιδρύθηκε το 1088 από το μοναχό Χριστόδουλο το Λατρηνό και αποτέλεσε πνευματικό και θρησκευτικό κέντρο του χριστιανισμού, ενώ μετά το 16ο αι. η έντονη πνευματική και οικονομική δραστηριότητά της επεκτάθηκε και στο υπόλοιπο νησί. «Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδος, εδώ τελούνται με ιερή κατάνυξη οι θείες λειτουργίες για τα Πάθη του Ιησού, την Ανάστασή Του, το τελετουργικό έθιμο του Νιπτήρα, καθώς και η ξεχωριστή Λειτουργία της Αγάπης» υπογραμμίζει ο κ. Γρύλλης.
Σήμερα, η Μονή αποτελείται από κτίσματα διαφορετικών ιστορικών περιόδων, τα οποία διαρθρώνονται περιμετρικά της οχυρωματικής της διάταξης και περιλαμβάνουν δέκα παρεκκλήσια και 99 κελιά. Ανάμεσα τους ξεχωρίζει η ομώνυμη βιβλιοθήκη, η οποία περιλαμβάνει 890 χειρόγραφους κώδικες και 13.000 έγγραφα που αφορούν την ιστορία της Μονής. Γύρω από την Ιερά Μονή του Άγιου Ιωάννη του Θεολόγου, αναπτύσσεται ο μεσαιωνικός οικισμός της Χώρας, πρωτεύουσας της Πάτμου, με τα μικρά λευκά σπίτια του, ενώ τα δίπατα αρχοντικά δεσπόζουν περήφανα.
«Περπατήστε στα καλντερίμια και αναζητήστε τα κρυμμένα εστιατόρια, καφέ και εμπορικά μαγαζιά, αλλά κυρίως τους παραδοσιακούς φούρνους» μας προτρέπει ο πρόεδρος των Ξενοδόχων Πάτμου και μας καλεί να δοκιμάσουμε «τυρόπιτες Πάτμου, σχινόψωμο και πουγκιά με μέλι και ξηρούς καρπούς. Θα τα λατρέψετε. Η Σκάλα, το λιμάνι της Πάτμου, είναι ο μεγαλύτερος οικισμός του νησιού. Εδώ, ανάμεσα στα ιταλικά διοικητικά κτήρια, θα βρείτε πολλά καταλύματα και ταβέρνες με φρέσκο ψάρι. Μόλις στα 5 χιλιόμετρα από τη Σκάλα βρίσκεται το παραθαλάσσιο χωριό του Γροίκου, με την ομώνυμη παραλία. Δεν είναι τυχαίο ότι ο κόλπος του Γροίκου ανήκει στους ομορφότερους κόλπους του κόσμου (Τhe most beautiful bays in the world 2011). Πιείτε καφέ στην πολύβουη πλατεία και απολαύστε μια δροσιστική βουτιά, αφού άλλωστε, εφέτος το Πάσχα είναι αρκετά αργά και ο καιρός θα το επιτρέπει».
Για να φτάσει ο επισκέπτης στο νησί της Πάτμου, μπορεί να πάρει το πλοίο από τον Πειραιά, αλλά και από τα γειτονικά νησιά της Σάμου, της Λέρου και της Κω. «Τα μέλη της Ένωση Ξενοδόχων Πάτμου, φροντίζουν συνεχώς, ώστε οι επισκέπτες του νησιού να αισθάνονται ότι έχουν έρθει στο σπίτι τους» αναφέρει ο κ. Γρύλλης και συμπληρώνει πως «καλό είναι όσοι αποφασίσουν να έρθουν στην Πάτμο για την μεγάλη εορτή της Ορθοδοξίας, το Πάσχα, να εξασφαλίσουν εγκαίρως τη διαμονή τους, διότι τις τελευταίες μέρες θα δυσκολευτούν αρκετά, αφού η πληρότητα στα ξενοδοχεία φτάνει πολλές φορές και το 100%». Εξηγεί, επίσης, ότι «υπάρχουν ξενοδοχεία, ξενώνες, ενοικιαζόμενα δωμάτια, επιπλωμένα διαμερίσματα και studios, διαφόρων κατηγοριών και τύπων, σε όλες τις περιοχές του νησιού καλύπτοντας τις όποιες ανάγκες των επισκεπτών. Σίγουρα αξίζει να επισκεφθεί κάποιος την Πάτμο έστω και για μία και μοναδική φορά στη ζωή του, αν και δεν μπορώ να σας εγγυηθώ ότι δεν θα επιστρέψει» καταλήγει ο κ. Γρύλλης.
ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ ΕΘΙΜΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΝ
«Πώς θα μπορούσε να βιώσει κανείς την απόλυτη κατάνυξη του Πάσχα εάν δεν επισκεφθεί τούτο τον ευλογημένο τόπο και δεν πατήσει με τα πόδια του τα άγια χώματα από τα οποία πέρασε ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, ο «Ηγαπημένος Μαθητής του Κυρίου» αναφέρει στην Ορθόδοξη Αλήθεια η κ. Ελένη Δ. Μαυρογάλου Πρόεδρος Τουριστικής Επιτροπής Προβολής και Ανάπτυξης του Δήμου Πάτμου και μας περιγράφει κάποια έθιμα του νησιού.
«Το τελετουργικό και τα έθιμα του Πάσχα πλούσια και ποικίλα για όλους του επισκέπτες του νησιού μας με αποκορύφωμα τη Μ. Πέμπτη όπου τελείται ο Ιερός Νιπτήρας στην πλατεία του Δημαρχείου στη Χώρα της Πάτμου. Μια κορυφαία στιγμή κατάνυξης που κάθε επισκέπτης του νησιού μας πρέπει να παρακολουθήσει. Όπως και η Περιφορά των Επιταφίων τη Μ. Παρασκευή στη Σκάλα της Πάτμου, αλλά και στη Χώρα, όπου νοικοκυρές ραίνουν την πομπή και όσους την ακολουθούν με το πατινιώτικο ανθόνερο, ενώ την Κυριακή του Πάσχα στον Εσπερινό της Αγάπης στη Μονή του Αγ. Ιωάννη του Θεολόγου γίνεται η δεύτερη ανάσταση κατά την οποία το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο διαβάζεται σε επτά γλώσσες. Το ίδιο απόγευμα στην πλατεία της Σκάλας ο Δήμος και οι πολιτιστικοί Σύλλογοι του νησιού προσφέρουν στους επισκέπτες ένα πλούσιο τραπέζι με πασχαλιάτικα εδέσματα, αυγά, πατινιώτικες τυρόπιτες και γλυκά, κρασί και ένα εντυπωσιακό θέαμα με τοπικούς χορούς, οι οποίοι χορεύονται από νέους και νέες του νησιού ντυμένους με την πατμιακή φορεσιά».
«Η Πάτμος και οι φιλόξενοι κάτοικοί της είμαστε πάντα εδώ για να υποδεχθούμε τον κόσμο και να τον μυήσουμε σε ένα ατελείωτο ταξίδι εθίμων, παραδόσεων, απόλυτης κατάνυξης, θείας χάριτος και να προσφέρουμε απλόχερα αξέχαστες στιγμές στο πανέμορφο νησί μας» υπογράμμισε η κ. Μαυρογάλου.
ΠΟΥΓΚΙ – ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΚΕΡΑΣΜΑ ΤΗΣ ΠΑΤΜΟΥ
Ένα από τα πιο διάσημα γλυκίσματα των Δωδεκανήσων είναι το πουγκί Πάτμου. Ένα κέρασμα τόσο δημοφιλές που δε λείπει από μεγάλες γιορτές, γάμους ή βαπτίσεις. Διαβάστε περισσότερα εδώ
του Μάκη Αδαμόπουλου για την εφημερίδα Ορθόδοξη Αλήθεια
φωτογραφίες: eurokinissi και Ζωή Γαμπιεράκη
