Για μας και για τη σωτηρία μας είναι πολύ χρήσιμο να γνωρίζουμε τη σωστή θέση της Παναγίας μέσα σ’ αυτό, τη θέση που μας αποκαλύπτει η εκκλησιαστική μας Παράδοση. Γίνεται δε περισότερο απαραίτητη η γνώση αυτή, εξαιτίας των αιρετικών παρεκκλίσεων. Οι αιρετικοί δεν γνωρίζουν ούτε ποια είναι πράγματι η Παναγία, ούτε ποια είναι η σωστή της θέση σε σχέση με την Εκκλησία.
Το μεγάλο κακό που προξενούν οι αιρετικοί είναι η παραμόρφωση του εκκλησιαστικού Σώματος. Φαντασθείτε ένα ανθρώπινο σώμα, στο οποίο επεμβαίνει κάποιος και αλλάζει τη θέση των μελών του. Παίρνει το κεφάλι και το τοποθετεί στη θέση που είναι το στομάχι. Αλλάζει τη θέση των χεριών με εκείνη των ποδιών και αντίστοιχα. Βάζει τις αρτηρίες στη θέση των νεύρων. Τοποθετεί τους πνεύμονες στη θέση των νεφρών και ούτω καθεξής. Ή ακόμη μεγεθύνει κάποια όργανα του σώματος και σμικρύνει άλλα. Φαντασθείτε ένα ανθρώπινο σώμα στο οποίο το ένα μάτι καταλαμβάνει ολόκληρο το πρόσωπο. Επίσης ένα ανθρώπινο σώμα με πόδια όπως οι οδοντογλυφίδες. Τότε το σώμα παύει να είναι πραγματικό σώμα και αδυνατεί να λειτουργήση.
Αυτό ακριβώς κάνουν οι αιρετικοί. Κατά παρόμοιο τρόπο παραμορφώνουν το εκκλησιαστικό σώμα. Ειδικά δε για την Παναγία, οι αιρετικοί συνηθίζουν είτε να την υπερτιμούν, όπως συμβαίνει με τους παπικούς, είτε να την υποτιμούν, όπως συμβαίνει με τους προτεστάντες. Κι αυτό συμβαίνει, διότι η πνευματική τους όραση είναι αρρωστημένη.
Σε αντίθεση με την αίρεση, η Ορθόδοξη Πίστη είναι η καθαρή και κρυστάλλινη πνευματική όραση, με την οποία μπορούμε να δούμε το κάθε τι στην φυσική του θέση και στις πραγματικές του διαστάσεις. Με την Ορθόδοξη Πίστη γνωρίζουμε την Παναγία όπως ακριβώς είναι, και στη θέση που την έχει θέσει ο Θεός.
Στην Ορθόδοξη θεολογία υπάρχουν δύο όροι, τους οποίους οι αιρετικοί απεχθάνονται, αλλά η Εκκλησία τους χρησιμοποιεί επί αιώνες τώρα χωρίς φόβο και πάθος, για να εκφράση την ακριβή θέση της Παναγίας μέσα στο Σχέδιο τής θείας Οικονομίας. Είναι οι όροι “Αειπάρθενος” και “Θεοτόκος”. Η Παναγία είναι αυτή που αξιώθηκε να συμμετάσχη ενεργά στην ενανθρώπηση του Θεού. Αποτελεί μέγιστο θαύμα το ότι γέννησε τον ίδιο τον Θεό και γι αυτό ονομάζεται Θεοτόκος. Αποτελεί επίσης ανερμήνευτο θαύμα το ότι παρέμεινε παρθένος τόσο κατά τη γέννηση, όσο και μετά τη γέννηση του Χριστού, ώστε να ονομάζεται αειπάρθενος.
Η μεγάλη αξία της Παναγίας βρίσκεται σε δύο κυρίως σημεία. Το ένα έχει σχέση με τη δική της συνέργεια στο απολυτρωτικό έργο του Θεού για τον άνθρωπο, και το άλλο με την αξία που παίρνει από την κατοίκηση του Θεανθρώπου μέσα της.
Ως προς το πρώτο σημείο η Παναγία ελεύθερα και με τη θέλησή της δέχθηκε να εμπλέξη τον εαυτό της ενεργά στον αγώνα, που ανέλαβε ο Θεός εναντίον του κακού, του κοσμοκράτος του αιώνος τούτου, για τη σωτηρία του ανθρωπίνου γένους. Η απόφασή της αυτή δεν ήταν καθόλου εύκολη. Έπρεπε να είναι έτοιμη τουλάχιστον να αντιμετωπίση μία παράδοξη και επικίνδυνη εγκυμοσύνη, που την εποχή εκείνη μπορούσε να την κάνη κοινωνικά απόβλητη. Μας είναι γνωστοί από την ευαγγελική διήγηση οι αμφίβολοι λογισμοί του σώφρονος Ιωσήφ, μόλις πληροφορήθηκε ότι η Μαριάμ ήταν έγκυος. Η Παναγία γνωρίζει τις δυσκολίες που έχει η ανάληψη της ευθύνης. Όμως σκέπτεται και ενεργεί ταπεινά. Ούτε αρνείται την πρόσκληση, ούτε ξιπάζεται από την τιμή. Διατηρεί τη συναίσθηση της πραγματικότητος ότι είναι η δούλη του Κυρίου, σκύβει ταπεινά, στηρίζεται στην παντοδυναμία του Θεού, πιστεύει στο θαύμα και λέγει ελεύθερα το πολυπόθητο “ναι”, που είναι απαραίτητο για την έναρξη του αγώνα για την απελευθέρωση του ανθρωπίνου γένους.
Το δεύτερο σημείο, όπου φαίνεται η ανυπέρβλητη αξία της Παναγίας, είναι το γεγονός ότι αυτή αξιώθηκε να δανείση την ανθρώπινη φύση στον Υιό και Λόγο του Θεού. Είναι αυτή που παρέμεινε συνδεδεμένη με τον Θεάνθρωπο όσο κανείς άλλος από τους ανθρώπους. Τον κυοφόρησε, τον κράτησε στην αγκαλιά της, τον πήρε από το χέρι, τον ακολούθησε στις περιοδείες του, ήταν μαζί του κάτω από τον σταυρό και μετά την ανάστασή του. Βρίσκεται μαζί του μετά τον θάνατό της. Αυτή την αλήθεια την εκφράζει η Εκκλησία τόσο με τους ύμνους της, όσο και με τις εικόνες της.
Αρχιμ. Αυγουστίνος Μύρου