Στη βιβλιοθήκη του Βατικανού υπάρχει χειρόγραφο του Τριωδίου, το οποίο περιέχει κανόνες των αδελφών Θεόδωρου και Ιωσήφ Στουδίτη. Αξιόλογοι επίσης ποιητές του είδους υπήρξαν ο Ανδρέας Κρήτης, ο Κασσίας κ.ά. Η πρώτη έκδοση του Τριωδίου έγινε στη Βενετία το 1522, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα εικονογραφημένα Τριώδια.
Ποιος ο ποιητής Κοσμάς ο Μαϊουμά;
Ο Κοσμάς ο επονομαζόμενος και Μελωδός, μοναχός, ποιητής, Μαϊουμά, Ξένος, Ικέτης, Ιεροσολυμίτης, Αγιοπολίτης ή Ασύγκριτος ήταν μοναχός που έζησε τον 8ο αιώνα. Ήταν δάσκαλος του Ιωάννη Δαμασκηνού, διαπρεπής επίσκοπος και ασματογράφος της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Καταγόταν από την Καλαβρία της Κάτω Ιταλίας. Γεννήθηκε περί το 685. Σε μικρή ηλικία έμεινε ορφανός και υιοθετήθηκε και ανατράφηκε στην Κωνσταντινούπολη από τον Σέργιο Μανσούρ, τον πατέρα του Ιωάννη Δαμασκηνού, ο οποίος ήταν «υπουργός» οικονομικών του χαλίφη τωνΑράβων. Διαπαιδαγωγήθηκε από τον λόγιο Καλαβρό μοναχό Κοσμά Ξένο ή Ικέτη. Μαζί με τον Ιωάννη Δαμασκηνό εγκαταβίωσε από το 726 στην περιώνυμη μονή του Αγίου Σάββα των Ιεροσολύμων, μελετώντας μαζί του στην πλούσια βιβλιοθήκη της Μονής. Γυρνώντας στην πατρίδα του έγινε μοναχός και κατόπιν χειροτονήθηκε ιερέας. Πηγαίνοντας στα Ιεροσόλυμα, συνελήφθη αιχμάλωτος και μεταφέρθηκε στη Δαμασκό της Συρίας. Εκεί τον συνάντησε ο πατέρας του Ιωάννη του Δαμασκηνού, Σέργιος, ο οποίος είχε κάποιο πολιτικό αξίωμα στο κράτος των Σαρακηνών. Μαθαίνοντας ότι ο αιχμάλωτος από την Καλαβρία ήταν άνθρωπος μορφωμένος και με ήθος, προσπάθησε και κατάφερε να τον πάρει στην υπηρεσία του. Του ανέθεσε να διδάξει τον γιο του Ιωάννη τον Δαμασκηνό και τον θετό γιο του, Κοσμά τον Μελωδό, αργότερα επίσκοπο Μαϊουμά. Συμπαραστάθηκε δε αυτόν στον αγώνα του κατά των εικονομάχων. Το 743 (κατ’ άλλη άποψη το 735) εξελέγη επίσκοπος Μαϊουμά της Φοινίκης (επίνειο της Γάζας, η αρχαία Ανθηδών). Εκεί πέθανε περί το 740 ή 750-752. Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 14 Οκτωβρίου.
Ο Κοσμάς συνέθεσε πλήθος θαυμάσιων ύμνων, το σύνολο σχεδόν των οποίων ενσωματώθηκε στα λειτουργικά βιβλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας και ψέλνονται μέχρι σήμερα. Κάποιοι μελετητές θεωρούν ότι μερικοί από του ύμνους αυτούς είναι δημιουργήματα του δασκάλου του, Κοσμά του Ξένου, και εσφαλμένα αποδίδονται σε αυτόν. Μερικοί από τους γνωστότερους ύμνους που συνέθεσε είναι:
–Χριστὸς γεννᾶται δοξάσατε, Χριστούγεννα
–Βυθοῦ ἀνεκάλυψε πυθμένα, Θεοφάνεια
–Κύματι θαλάσσης, Μεγάλο Σάββατο
Από μορφολογικής άποψης, ο Κοσμάς χρησιμοποιεί στους κανόνες του διάφορες ακροστιχίδες, ενώ τους έχει συνθέσει μόνο στους 7 ήχους (εκτός του πλάγιου α΄). Χρησιμοποιεί ως πηγές του της Αγία Γραφή και την πατερική παράδοση, ενώ το ύφος του προσομοιάζει με αυτό του Ιωάννη Δαμασκηνού, αλλά με ιδιαίτερη προτίμηση σε αρχαϊκούς γλωσσικούς τύπους.
Πηγή: Σακκέτος Άγγελος