Γράφει ο καθηγητής Χρήστος Γερ. Σιάσος
Κάθε χρόνο, στις 7 Σεπτεμβρίου, πραγματοποιούνται με τη δέουσα εκκλησιαστική λαμπρότητα λατρευτικές εκδηλώσεις στο ιστορικό νησάκι του Βασιλαδιού στο Μεσολόγγι προς τιμή του Αγίου Σώζοντος (Αη Σώστης).
Το νησάκι βρίσκεται δυτικά της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου στη συμβολή με τον Πατραϊκό κόλπο και το Ιόνιο πέλαγος. Την οργάνωση των εκδηλώσεων αναλαμβάνει ο Σύλλογος «Φίλοι της Λιμνοθάλασσας» σε συνεργασία με τον Μητροπολιτικό Ιερό Ναό Αγίου Σπυρίδωνος Μεσολογγίου και την Ιερά Μητρόπολη Αιτωλίας και Ακαρνανίας. Στις εκδηλώσεις αυτές, με το πέρας της Θείας Λειτουργίας, προσφέρονται εκλεκτοί μεσολογγίτικοι θαλασσινοί μεζέδες, παραδοσιακά γλυκά, ρεβανί και αλευρίσιος χαλβάς κουταλιού.
Την παραμονή της εορτής τελείται ο Εσπερινός και ανήμερα η Θεία Λειτουργία. Οι προσκυνητές που θελουν να παρακολουθήσουν τον Εσπερινό και τη Θεία Λειτουργία μεταφέρονται με τις γαΐτες (βαρκες χωρίς καρίνα) και πριάρια, προσφορά των ψαράδων της περιοχής που τους παραλαμβάνουν από το νησί της Τουρλίδας.
Μάρτυρας του 3ου μ.Χ. αιώνα ο τιμώμενος από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 7 Σεπτεμβρίου, ο λαοφιλής στους ναυτικούς και στους νησιώτες Άγιος Σώζων. Γεννήθηκε στη Λυκαονία της Μικράς Ασίας αλλά ζούσε στην Κιλικία και πριν γίνει Χριστιανός ονομαζόταν Ταράσιος. Το επάγγελμά του ήταν βοσκός. Η πραότητα και η γλυκύτητα του βοσκού Σώζων τον οδήγησαν να γίνει πνευματικός ποιμένας ανθρώπων. Την εποχή εκείνη ηγεμόνας της Κιλικίας ήταν ο Μαξιμιανός ο οποίος επισκέφτηκε την πόλη για να προσφέρει θυσίες και τιμές στο χρυσό είδωλο λατρείας, της θεάς Αρτέμιδος.
Ο Σώζων φθάνοντας και αυτός στην πόλη ζήτησε Χριστιανικό ναό για να προσευχηθεί. Οι Χριστιανοί ήταν κρυμμένοι στα σπίτια τους εξαιτίας των διωγμών. Ο Σώζων θυμωμένος από το γεγονός, μπήκε στον ειδωλολατρικό ναό της Αρτέμιδος και έκοψε το δεξί χρυσό χέρι της θεάς. Στη συνέχεια πήγε στην πόλη το πούλησε και μοίρασε τα χρήματα που εισέπραξε στους πτωχούς κατοίκους της πόλης. Οι φύλακες, μόλις έμαθαν για την κλοπή, συνέλαβαν πολλούς πολίτες. Όταν ο Σώζων πληροφορήθηκε τις συλλήψεις των αθώων πολιτών παρουσιάστηκε στους φύλακες και ομολόγησε την κλοπή. Αμέσως οδηγήθηκε στον ηγεμόνα Μαξιμιανό στον οποίο απολογήθηκε λέγοντας, ότι δεν διέπραξε κανένα αμάρτημα.
Ο ηγεμόνας θύμωσε με τα λεγόμενά του και του ζήτησε να προσφέρει θυσία στους θεούς. Ο Σώζων αρνήθηκε να προσφέρει θυσία στους θεούς. Τότε ο Μαξιμιανός έδωσε εντολή να υποβληθεί σε φρικτά βασανιστήρια προκαλώντας πληγές στο σώμα του, ακλόνητος όμως στην πίστη του έλεγε στους βασανιστές του ότι, ένας είναι ο αληθινός Θεός και ο Ιησούς Χριστός είναι η σωτηρία όλων των ανθρώπων. Αμέσως ο Μαξιμιανός διέταξε τη θανάτωση του με τη διάλυση των μελών του σώματός του, όπου κάποια στιγμή ο Σώζων ξεψύχησε. Η ημέρα που ο Άγιος Σώζων παρέδωσε την ψυχή του ήταν 7 Σεπτεμβρίου του έτους 288 μ.Χ. που είναι και η ημέρα εορτασμού της μνήμης του. Οι Χριστιανοί διευκολύνθηκαν στο να περισυλλέξουν τα ιερά λείψανα του Αγίου και τα ενταφίασαν με κάθε λαμπρότητα.
Ο Άγιος Σώζων τιμάται ιδιαίτερα από τους ναυτικούς και του νησιώτες τον οποίο αποκαλούν Άγιο Σώστη και με τις θαλασσοταραχές λένε, «Άγιε μας Σώστη, σώσε μας». Είναι πολιούχος και προστάτης του ακριτικού νησιού της Λήμνου. Η παράδοση του νησιού μας λέει ότι ο Άγιος υπέδειξε σε κάποιον κάτοικο βοσκό τη θέση που βρίσκεται η θαυματουργή εικόνα του, κοντά σε ένα πηγάδι και στο σημείο εκείνο οι κάτοικοι έχτισαν προς τιμή του Αγίου εκκλησία.
Ο Αη Σώστης προστάτης της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου.
Ο Αη Σώστης είναι και προστάτης της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου. Οι κάτοικοι της περιοχής έκτισαν το 1860 το ιστορικό εκκλησάκι, στο Βασιλάδι, προς τιμή του Αγίου. Το Βασιλάδι, έχει μεγάλη ιστορική σημασία για την περιοχή της Κλείσοβας-Μεσολογγίου. Εκεί το 1770 με τα Ορλωφικά ο πειρατικός στόλος των Δουλτινιωνών ναυμάχησε με το στόλο του Μεσολογγίου και τον νίκησε. Ήταν, μπορούμε να πούμε, βαρύ πλήγμα για το Μεσολόγγι την εποχή εκείνη.
Για πρώτη φορά το νησάκι οχυρώθηκε από τον Αλή Πασά το 1805. Πολλές φορές οι Τούρκοι προσπάθησαν να το καταλάβουν για να μπουν στο Μεσολόγγι. Όμως την εποχή της επανάστασης του 1821 το Βασιλάδι δοξάστηκε.
Στο νησάκι αυτό οι Μεσολογγίτες υποδέχτηκαν με δόξες και τιμές στις 4 Ιανουαρίου του 1824 το Λόρδο Βύρωνα. Στον Αη Σώστη έγινε η μεγάλη μάχη μεταξύ του Τουρκικού και του Μεσολογγίτικου στόλου με ναύαρχο τον Ανδρέα Μιαούλη. Η μάχη της ιστορικής μικρονησίδας στη λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου στις 25 Μαρτίου 1826 υπήρξε μεγάλη ηρωική πράξη των «Ελεύθερων Πολιορκημένων» λίγο πριν από την έξοδο στις 10 Απριλίου 1826. Η μεγάλη καταστροφή των πολυάριθμων ορδών των Τουρκοαιγυπτίων υπό τον Κιουταχή και Ιμπραήμ από μια δράκα ηρώων Μεσολογγιτών γράφτηκε με χρυσά γράμματα στην Παγκόσμια Ιστορία των Λαών και στη συνέχεια ακολούθησε η Έξοδος των Ελεύθερων Πολιορκημένων.
Ο Εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς γράφει για τη μάχη της Κλείσοβας, «Το ενδοξότερο μνημείο της νέας μας Ιστορίας». Ο Νικόλαος Κασομούλης έγραψε, « Η φρουρά όλη έτρεχεν και εφιλούσεν τους σωθέντες συναδέλφους των εις την Κλείσοβαν… επήγα και μόνος μου, αφού τους εφίλησα επαρατήρησα και είδα γύρωθεν επτά σωρούς φονευμένους και στιβαγμένους ένας επάνω στον άλλον…».
Ο εχθρός διέθετε πολλές δυνάμεις και οι Μεσολογγίτες ενίσχυσαν τις δυνάμεις των με το «επίλεκτο» σώμα των Γελεκτζήδων που αποτελούταν από αμούστακα Μεσολογγιτόπουλα 17 και 18 χρόνων και όλοι μαζί ρίχτηκαν στη μάχη. Ο ιστορικός και Πρωθυπουργός, Μεσολογγίτης Σπυρίδων Τρικούπης έγραψε για τη μάχη της Κλείσοβας, «…Ήρως αυτόχρημα ανεδείχθη πας πολεμιστής της Κλείσοβας…».
Η μάχη της Κλείσοβας συμπίπτει με την Εθνικής μας εορτή της 25ης Μαρτίου όπου και γίνονται οι πρέπουσες τιμές. Οφείλουμε να γιορτάζουμε για να θυμούμαστε αγωνιστές που πολέμησαν, πείνασαν και πέθαναν για του Χριστού την Πίστη την Αγία και της Πατρίδος την Ελευθερία. Το Βασιλάδι, ο Αη Σώστης υπήρξε το φρούριο του Μεσολογγίου.
Στο νησάκι του Αγίου ο προσκυνητής θα εντυπωσιαστεί από τον πέτρινο κυλινδρικό φάρο ύψος 12 μέτρα που κατασκευάστηκε το 1859, υπάρχει μέχρι σήμερα. Επίσης υπάρχει το κτίσμα του παλιού Τελωνείου όπου ο ιστορικός μας λέει ότι εκεί υπήρξε την εποχή εκείνη μεγάλο ναυτικό κέντρο που εξυπηρετούσε όλη την Ελλάδα.
Το Απολυτίκιο του Αγίου
Τον αληθή και θεοφόρον Μάρτυρα, και αθλητήν της ευσεβείας δόκιμον, συνελθόντες ανυμνήσωμεν, μεγαλοφώνως πάντες σήμερον, Σώζοντα τον θείον μύστην της χάριτος, ιάσεων δοτήρα πλουσιώτατον. πρεσβεύει γαρ τω Θεώ υπέρ πάντων ημών.
