Μέσα στήν ἰδιαίτερη μέριμνά της γιά τοὺς κεκοιμημένους ἡ Ἁγία Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας ἔχει καθορίσει ξεχωριστὴ ἡμέρα τῆς ἑβδομάδος γι’ αὐτούς. Ὅπως ἡ Κυριακὴ εἶναι ἡ ἡμέρα τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου, ἕνα ἐβδομαδιαῖο Πάσχα, ἔτσι τὸ Σάββατο εἶναι ἡ ἡμέρα τῶν κεκοιμημένων, γιά νά τοὺς μνημονεύουμε καὶ νά ἔχουμε κοινωνία μαζὶ τους. Σὲ κάθε προσευχὴ καὶ ἰδιαίτερα στίς προσευχὲς τοῦ Σαββάτου ὁ πιστὸς μνημονεύει τοὺς οἰκείους, συγγενεῖς καὶ προσφιλεῖς, ἀκόμη καὶ τοὺς ἐχθροὺς του πού ἔφυγαν ἀπὸ τὸν κόσμο αὐτό, ἀλλὰ ζητᾶ καί τίς προσευχὲς τῆς Ἐκκλησίας γι’ αὐτούς. Σὲ ἐτήσια βάσῃ ἡ Ἐκκλησια ἔχει καθορίσει δύο Σάββατα, τὰ ὁποῖα ἀφιερώνει στούς κεκοιμημένους της. Εἶναι τὰ μεγάλα Ψυχοσάββατα∙ τὸ ἕνα πρὶν ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τῆς Ἀπόκρεω καὶ τὸ ἄλλο πρὶν ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τῆς Πεντηκοστῆς.
Τὸ Ψυχοσάββατο πρὶν ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τῆς Ἀπόκρεω ἔχει τὸ ἑξῆς νόημα: Ἡ ἑπομένη ἡμέρα εἶναι ἀφιερωμένη στή Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου, ἐκείνη τή φοβερὴ ἡμέρᾳ κατὰ τὴν ὁποία ὅλοι θὰ σταθοῦμε μπροστὰ στό θρόνο τοῦ μεγάλου Κριτή. Γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ μὲ τὸ Μνημόσυνο τῶν κεκοιμημένων ζητοῦμε ἀπὸ τὸν Κύριο νά γίνει ἵλεως καὶ νά δείξει τή συμπάθεια καὶ τή μακροθυμίᾳ Του, ὄχι μόνο σὲ μᾶς ἀλλὰ καὶ στούς προαπελθόντας ἀδελφούς, καὶ ὅλους μαζὶ νά μᾶς κατατάξει μεταξὺ τῶν υἱῶν τῆς Ἐπουρανίας Βασιλείας Του. Μὲ τὸ δεύτερο Ψυχοσάββατο διατρανώνεται ἡ πίστη μας γιά τὴν καθολικότητα τῆς Ἐκκλησίας, τῆς ὁποίας τὴν ἴδρυση καὶ τὰ γενέθλια (ἐπὶ γῆς) γιορτάζουμε κατὰ τὴν Πεντηκοστή. Μέσα στή μία Ἐκκλησία περιλαμβάνεται ἡ στρατευομένη ἐδῶ στή γῆ καὶ ἡ θριαμβεύουσα στούς οὐρανούς. Κατὰ τὰ δύο μεγάλα Ψυχοσάββατα ἡ Ἐκκλησία μᾶς καλεῖ σὲ μία παγκόσμια ἀναμνήσῃ «πάντων τῶν ἀπ’ αἰῶνος κοιμηθεντων εὐσεβῶς ἐπ’ ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς αἰωνίου».
Ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία τό Ψυχοσάββατο μνημονεύει:
Ὅλους ἐκείνους πού ὑπέστησαν «ἄωρον θάνατον», σὲ ξένη γῆ καὶ χώρα, σὲ στεριὰ καὶ σὲ θάλασσα.
Ἐκείνους πού πέθαναν ἀπὸ λοιμικὴ ἀσθένεια, σὲ πολέμους, σὲ παγετούς, σὲ σεισμοὺς καὶ θεομηνίες.
Ὅσους κάηκαν ἤ χάθηκαν.
Ἐκείνους πού ἦταν φτωχοὶ καὶ ἄποροι καὶ δέν φρόντισε κανεὶς νά τοὺς τιμήσει μὲ τίς ἀνάλογες Ἀκολουθίες καὶ τὰ Μνημόσυνα.
Ὁ Θεὸς δέν περιορίζεται ἀπὸ τόπο καὶ χρόνο. Γι’ Αὐτὸν εἶναι γνωστὰ καὶ συνεχῶς παρόντα ὄχι μόνο ὅσα ἐμεῖς ἀντιλαμβανόμαστε στό παρόν, ἀλλὰ καὶ τὰ παρελθόντα καὶ τὰ μέλλοντα. Τὸ διατυπώνει λυρικότατα μία προσευχὴ τῆς Ἀκολουθίας τῆς θείας Μεταλήψεως, ποὺ ἀποδίδεται στόν ἅγιο Συμεὼν τὸν νέο θεολόγο:
«Ἐπὶ τὸ βιβλίον δὲ σου καὶ τὰ μήπω πεπραγμένα γεγραμμένα σοὶ τυγχάνει». Ὡς αἰώνιος καὶ πανταχοῦ παρὼν ὁ πανάγαθος Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστὸς ἀγκαλιάζει μὲ τήν θείᾳ Του πρόνοια τὸ ἄπειρο σύμπαν καὶ τοὺς ἀτέρμονες αἰῶνες. Ὅλους τοὺς ἀνθρώπους πού ἔζησαν, ζοῦν καὶ θὰ ζήσουν τοὺς νοιάζεται ἡ ἀγάπη Του∙ «ἡ γὰρ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ συνέχει ἡμᾶς» (Β’ Κο 5,14).
Μὲ αὐτὴν τὴν πίστη ἀναθέτουμε στήν ἀγάπη καὶ στήν ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ «ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους», τοὺς ζωντανοὺς ἀλλὰ καὶ τοὺς κεκοιμημένους μας.
Ὁ Ὅσιος Παίσιος ἔλεγε γιά τὰ μνημόσυνα (ἀπὸ τὸν Δ’ τόμο, Οἰκογενειακὴ Ζωή, Λόγοι τοῦ π.Παισίου, Ἐκδόσεις Ἠσυχαστήριο Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, Σουρωτή, Θεσσαλονίκη).
– Γέροντα, οἱ ὑπόδικοι νεκροὶ (πλὴν τῶν Ἁγίων) μποροῦν νά προσεύχονται;
– Ἔρχονται σὲ συναισθήσῃ καὶ ζητοῦν βοήθεια, ἀλλὰ δέν μποροῦν νά βοηθήσουν τὸν ἑαυτὸ τους. Ὅσοι βρίσκονται στόν Ἅδη μόνο ἕνα πρᾶγμα θὰ ἤθελαν ἀπὸ τὸν Χριστό: νά ζήσουν πέντε λεπτὰ γιά νά μετανοήσουν. Ἐμεῖς πού ζοῦμε, ἔχουμε περιθώρια μετανοίας, ἐνῶ οἱ καημένοι οἱ κεκοιμημένοι δέν μποροῦν πιὰ μόνοι τους νά καλυτερεύσουν τὴν θέση τους, ἀλλὰ περιμένουν ἀπὸ ἐμᾶς βοήθεια. Γι’ αὐτὸ ἔχουμε χρέος νά τοὺς βοηθοῦμε μὲ τὴν προσευχὴ μας. Ὅπως ἀνακουφίζουμε τοὺς φυλακισμένους μὲ ἀναψυκτικὰ κλπ ποὺ τοὺς πηγαίνουμε, ἔτσι καὶ τοὺς νεκροὺς τοὺς ἀνακουφίζουμε μὲ τίς προσευχὲς καί τίς ἐλεημοσύνες πού κάνουμε γιά τήν ψυχή τους. Οἱ προσευχὲς τῶν ζώντων γιά τοὺς κεκοιμημένους καὶ τὰ μνημόσυνα εἶναι ἡ τελευταία εὐκαιρια πού δίνει ὁ Θεὸς στούς κεκοιμημένους νά βοηθηθοῦν, μέχρι νά γίνει ἡ τελικὴ Κρίσῃ. Μετὰ τὴν δίκη δέν θὰ ὑπάρχει δυνατότητα νά βοηθηθοῦν….
Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ Ἐκκλησία μας ἔχει τὰ κόλλυβα, τὰ μνημόσυνα. Τὰ μνημόσυνα εἶναι ὁ καλύτερος δικηγόρος γιά τὶς ψυχὲς τῶν κεκοιμημένων. Ἔχουν τήν δυνατότητα καὶ ἀπὸ τὴν κολάσῃ νά βγάλουν τήν ψυχή. Κι ἐσεῖς σὲ κάθε Θεία Λειτουργία νά διαβάζετε κόλλυβα γιά τοὺς κεκοιμημένους. Ἔχει νόημα τὸ σιτάρι:Σπείρετε ἐν φθορᾷ, ἐγείρεται ἐν ἀφθαρσίᾳ (Ἀ’ Κορινθ, κεφ 15, ἐδ 42) (δηλαδὴ συμβολίζει τὸ θάνατο καὶ τὴν ἀνάστάση τοῦ ἀνθρώπου), λέει ἡ Γραφή.
Μητρόπολη Κηφισίας