Το ζήτημα της «θεοδικίας» στην Παλαιά Διαθήκη
Του Δρος Θεολογίας, Αρχιμ. Ιακώβου Κανάκη, στην «Κιβωτό της Ορθοδοξίας»
Τα κείμενα της Βίβλου είναι θεόπνευστα γι’ αυτό και μεταξύ των άλλων αντέχουν στον χρόνο και είναι τόσο επίκαιρα σε κάθε εποχή. Παρουσιάζονται μέσα στα βιβλία που την αποτελούν πολλά ζητήματα που χαρακτηρίζονται «σημεία αντιλεγόμενα». Μεταξύ των θεμάτων αυτών είναι το ζήτημα της θεοδικίας. «Γιατί πάσχουν οι δίκαιοι και ευημερούν οι άδικοι;». Αυτό είναι το διαχρονικά δύσκολο ζήτημα που τίθεται. Αυτό το δύσκολο ερώτημα λοιπόν ζητάει απάντηση.
Η Παλαιά Διαθήκη προσπαθεί να απαντήσει μέσα από πρόσωπα που πρωταγωνιστούν στα ιερά κείμενά της. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ο Ιώβ και ο Τωβίτ. Για τον δεύτερο θα γίνει σύντομη αναφορά.
Το ομώνυμο βιβλίο «Τωβίτ» ή «Τωβείθ» περιγράφει τις δοκιμασίες των αιχμαλώτων Ιουδαίων, όπως και τον θαυμαστό τρόπο με τον οποίο ο Θεός τους προστατεύει. Πιο συγκεκριμένα, ο Ισραηλίτης Τωβίτ, ο οποίος βρισκόταν αιχμάλωτος, έκανε ένα σπουδαίο και θεάρεστο έργο. Συμπαραστεκόταν στους συμπατριώτες του και μάλιστα έθαβε τους νεκρούς, με κίνδυνο την ζωή του, εξαιτίας της απαγόρευσης του βασιλιά Σενναχηρίμ (705-681π.Χ.). Οι δυσμενείς συνθήκες τον ανάγκασαν για να διασωθεί, να απομακρυνθεί, με την βοήθεια του συγγενούς του Αχιαχάρου. Όταν γέρασε και πλέον δεν έβλεπε, έστειλε τον υιό του τον Τωβία στους Ράγους της Μηδίας για να του φέρει κάποια χρήματα που είχε εμπιστευθεί σε κάποιον Γαβαήλ. Ο υιός του πήγε και έκανε το θέλημά του αυτό και γύρισε πίσω με σύζυγό του τη Σάρρα. Ο Τωβίας, πλήρης ημερών, είδε να καταστρέφεται η Νινευή, όπως το είχε προφητεύσει ο Τωβίτ.
Σε αυτό το βιβλίο συναντάμε το σημαντικό ζήτημα της θεοδικίας. Γίνεται ξεκάθαρο ότι οι θλίψεις των δίκαιων ανθρώπων, όταν γίνονται από αυτούς δεκτές ως πράξεις εκπαίδευσης, προσφέρουν σε αυτούς μεγάλο πνευματικό όφελος.
Όπως συμβαίνει με τον Τωβίτ, παρομοίως συναντάμε τον βίο του Ιώβ. Και σε αυτόν τον «Ανατολίτη» έχουμε περιστατικά που αποδεικνύεται ότι ο Θεός εκπαιδεύει τον άνθρωπό του. Τα όποια άσχημα, που επιτρέπει ο Θεός να συμβούν, έχουν παιδαγωγικό χαρακτήρα. Ο Θεός επιτρέπει να συμβούν περιστατικά που τελικά τον αφυπνίζουν πνευματικά. Ο άνθρωπος είναι αδύναμος, ανήμπορος να καταλάβει γιατί συμβαίνουν τα γεγονότα δίπλα του. Μπορεί μόνο να υποθέτει, χωρίς να γνωρίζει με βεβαιότητα τις βαθύτερες αιτίες. Είναι ένα μυστήριο η ζωή του καθενός, η πορεία του μέσα στο χρόνο. Είναι αδύνατο για τον άνθρωπο να δει την έκταση και το εύρος του τρόπου με τον οποίο ο Θεός κυβερνά τον κόσμο. Πάντως, νοιάζεται για το κάθε πλάσμα του και δίνει ευκαιρίες για σχέσεις κοινωνίας μαζί του. Στις απορίες του Ιώβ, ο Θεός απαντά ότι οι ανθρώπινες δυνατότητες είναι περιορισμένες. Δεν μπορείς μόνο μέσα από την λογική να κατανοήσεις τα γενόμενα. Όσο όμως ανεβαίνεις πνευματικά, τόσο εισέρχεσαι στον γνόφο των μυστηρίων Του. Γίνεται σαφές ότιο άνθρωπος έχει όρια και ότι ο Θεός είναι πάνω από αυτά. Ο άνθρωπος χρειάζεται να γνωρίζει τα όριά του και να αναγνωρίζει την Παντοδυναμία του Θεού.
Το ζήτημα της θεοδικίας απασχόλησε και απασχολεί κάθε άνθρωπο σε κάθε εποχή και ειδικά αυτόν που βασανίζεται. Και στην αρχαιότητα ακόμα, οι σοφοί πρόγονοί μας προσέγγισαν το ζήτημα. Έτσι, όπως διαβάζουμε: «Για τους Στωϊκούς φιλοσόφους, και ιδιαίτερα για τον Πλούταρχο στο έργο του ‘’Περί στωικών εναντιωμάτων’’, τονίζεται πως ‘’τίποτα δεν είναι κακό εκτός από την ηθική αδυναμία’’. Οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι είναι προτιμότερο να είναι κακός και ακολούθως να έχει τη δυνατότητα να γίνει ενάρετος, παρά να μην έχει αυτή τη δυνατότητα. Ακόμα ο Χρύσιππος διατύπωσε πως το κακό είναι το αποτέλεσμα της ανθρώπινης ηθικής αδυναμίας και χωρίς το κακό δεν θα υπήρχε το καλό…Η θεϊκή παρέμβαση με τη μορφή της πρόνοιας εξαλείφει τις επιπτώσεις των φυσικών κακών». Αυτές οι απόψεις, όπως και αρκετές άλλες, δείχνουν την ανάγκη του ανθρώπου να ερμηνεύσει το κακό και να τοποθετηθεί πάνω σε αυτό. Η χριστιανική μας Πίστη, όπως το αναφέραμε, δίνει την προσέγγιση που ακουμπά την ψυχή μας, όταν με αγαθή διάθεση προσεγγίζουμε το θέμα. Είναι μια σταθερή βάση που μπορεί να κατευθύνει ορθά την ζωή μας, όταν πραγματικά πιστέψουμε και εμπιστευθούμε το Θεό.
Πηγή: Κιβωτός της Ορθοδοξίας
