Του Δημητρίου Λυκούδη, θεολόγου
Υπήρξε μια αστείρευτη πηγή γνώσης, ένα άνθος μυρίπνοο που καλλιεργήθηκε και άνθησε μέσα στα δύσκολα χρόνια της Βασιλεύουσας όπου, μεταξύ των αιρέσεων και των αιρετικών παραφυάδων, επικρατούσε και φθόνος μεταξύ των χριστιανών. Φθόνος απέναντι σε κάθε άξιο τέκνο της Μητέρας Εκκλησίας, που εδαπάνησε ευατόν υπέρ της σωτηρίας και διδασκαλίας του ποιμνίου της.
Ο Άγιος Πρόκλος, ακολουθώντας τα βήματα του διδασκάλου του, Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου, γεύθηκε το φθόνο των λοιπών αρχιερέων και ιερέων της εποχής και ταλαιπωρήθηκε όσο λίγοι. Ακόμη και όταν έγινε Επίσκοπος Κυζίκου, και πάλι οι συκοφάντες δεν τον άφησαν σε ησυχία, δεν τον άφησαν να περάσει μια ήσυχη και ξεκούραστη ημέρα επί της γης.
Έως ότου, τον εκθρόνισαν. Και εκεί εφάνη το μεγαλείο του ανδρός! Δεν επεδίωξε το ανθρώπινο δίκαιο, δεν εκυνήγησε το ορθοδίκαιον από τους ανθρώπους, αλλά αφέθηκε στη Θεία Πρόνοια και συνέχισε το αρχιερατικό και ιεραποστολικό του έργο.
Και ο Ουρανός δεν τον ελησμόνησε. Μετά την κοίμηση του Πατριάρχη Μαξιμιανού, επί αυτοκράτορος Θεοδοσίου του Β’, ο Άγιος Πρόκλος ανέβηκε στον πατριαρχικό θώκο της Κων/λεως και, ως άλλος Χρυσόστομος, οδήγησε με φρόνηση και σύνεση το πηδάλιο της Εκκλησίας.
Στα δώσεκα χρόνια της πατριαρχείας του, μεταξύ άλλων, φρόντισε να γίνει η ανακομιδή των ιερών λειψάνων του διδασκάλου του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου από τα Κόμανα στην Πόλη.
Μάλιστα, ο ίδιος καθιέρωσε να ψάλλεται ο τρισάγιος ύμνος στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας (ψαλλόταν και τότε αλλά ασύντακτα και χωρίς χρονοθέτηση), στο χρονικό σημείο που ψάλλεται και σήμερα, λίγο πριν την ανάγνωση του Αποστολικού και Ευαγγελικού Αναγνώσματος.
Αυτός ήταν ο αδάμαντας της ηθικής και μύστης της θείας χάριτος, Πρόκλος ο Πατριάρχης της Κων/λης. Και, ψάχνοντας στον κανόνα του Όρθρου, που εψάλλη σήμερα στους ναούς μας, δεν εβρήκα πλέον χαρακτηριστικό τροπάριο ικανό να αποδώσει εντός ολίγων λέξεων ένα μέρος του πνευματικού μεγαλείου του ανδρός, ωσάν αυτό που ακολούθως παραθέτω:
Πράξει τε και λόγω αληθεί, των νοερών Αρχαγγέλων γενόμενος,
σύμμορφος θεόληπτε και συν αυτοίς, τω θρόνω παριστάμενος,
της σεπτής Τριάδος, Πρόκλε δυσώπει σωθήναι ημάς.
(Κανόνας του Όρθρου, α’ ωδή, Ήχος α’).
Η μνήμη του Αγίου τιμάται σήμερα, 20 Νοεμβρίου.
