Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων: Περί το Πάσχα
Αλλά ποῦ εἶναι ἡ πέτρα πού ἔχει τό προστέγασμα; ῎Αραγε στά μέσα τῆς πόλεως βρίσκεται ἤ στά τείχη καί στά ἐξωτερικά περιτειχίσματα τῆς πόλεως; Καί σέ ποιό μέρος ἀπό τά δύο, στά ἀρχαῖα τείχη ἤ στό προτείχισμα πού ἔγινε ἀργότερα; Λέει λοιπόν στό ῏Ασμα: «Στό προστέγασμα τῆς πέτρας πού ἐφάπτεται στό προτείχισμα» (῏Ασμα 2, 14).
Είναι καιρός να ευφρανθείς ‘Ιερουσαλήμ και να πανηγυρίσετε όλοι όσοι αγαπάτε τον ‘Ιησού (‘Ησ. 66, 10), διότι αναστήθηκε! Χαρείτε όλοι, όσοι προηγουμένως είχατε πένθος όταν ακούσατε όσα παράνομα και εγκληματικά τόλμησαν να πράξουν οι ‘Ιουδαίοι. Διότι Αυτός που εκείνοι ατίμασαν αλαζονικά εδώ δα, αναστήθηκε!
Και όπως το να ακούει κανείς για τη Σταύρωση είναι κάπως λυπηρό, έτσι η καλή αγγελία της ‘Αναστάσεως ας ευφραίνει τους παρόντες. Το πένθος ας γίνει ευφροσύνη και ο θρήνος ας μεταστραφεί σε χαρά. Και ας γεμίσει το στόμα μας χαρά και αγαλλίαση, γιατί ‘Εκείνος, μετά την ‘Ανάστασή Του, μας είπε.«Να χαίρεσθε» (Ματθ. 28, 9). Διότι διεπίστωσα τη λύπη που είχαν τις προηγούμενες ημέρες όσοι αγαπούν τον ‘Ιησού. ‘Επειδή όσα λέγονταν είχαν τέλος το θάνατο και την Ταφή και δεν ακούστηκε η καλή αγγελία της ‘Αναστάσεως, η καρδιά τους περίμενε με ιερή αγωνία να ακούσει εκείνο που ποθούσαν. ‘Αναστήθηκε λοιπόν ο νεκρός, ο «ελεύθερος ανάμεσα στους νεκρούς»¹ (πρβλ. Ψαλμ. 87, 5) και ελευθερωτής των νεκρών. ‘Εκείνος που με υπομονή δέχτηκε να φορέσει το ατιμωτικό ακάνθινο στεφάνι, Αυτός, αφού αναστήθηκε, φόρεσε το διάδημα της νίκης κατά του θανάτου.
Αλλά όπως ακριβώς παραθέσαμε τις μαρτυρίες περί του Σταυρού, έτσι και τώρα, έλα να επιβεβαιώσουμε και να παρουσιάσουμε τις αποδείξεις περί της ‘Αναστάσεως. Διότι ο ‘Απόστολος που διαβάσαμε λέει: «ενταφιάστηκε και αναστήθηκε την τρίτη ημέρα, σύμφωνα με τις Γραφές» (Α´ Κορ. 15, 4). Και εφόσον ο ‘Απόστολος μας παραπέμπει στις μαρτυρίες των Γραφών, είναι καλό για μας να γνωρίσουμε την ελπίδα της σωτηρίας μας και να μάθουμε πρώτα, αν οι θείες Γραφές μας λένε ποιος είναι ο καιρός που έγινε η ‘Ανάστασή Του. ῎Αραγε έγινε το καλοκαίρι ή το φθινόπωρο ή μετά το χειμώνα και σε ποιο τόπο έγινε η ‘Ανάστασή Του και ποιο είναι το όνομα του τόπου που διακηρύχτηκε από τους λαμπρούς Προφήτες ως τόπος της ‘Αναστάσεώς
Του; Και αν οι γυναίκες, που τον ζητούσαν και δεν τον εύρισκαν, όταν τον βρήκαν πάλι, χάρηκαν. ῞Ωστε όταν διαβάζεται το άγιο Ευαγγέλιο, να μη θεωρούνται ότι είναι μύθοι ή επικά πολύλογα και φανταστικά αφηγήματα αυτά που μας εξιστορεί.
Οτι λοιπόν ενταφιάστηκε ο Σωτήρας το ακούσατε σαφώς στην προηγούμενη διάλεξη που ο προφήτης ‘Ησαΐας έλεγε.«Θα επικρατήσει ειρήνη στην ταφή Του» (‘Ησ. 57, 2). Διότι με την ταφή Του έφερε ειρήνη ανάμεσα στον ουρανό και στη γη, οδηγώντας τους αμαρτωλούς στο Θεό. Και ότι «ο δίκαιος πάρθηκε από τα χέρια των αδίκων» (‘Ησ. 57, 1). «Θα επικρατήσει ειρήνη στην ταφή Του και θα παραδοθούν οι πονηροί ως αντάλλαγμα για το θάνατό Του» (‘Ησ. 53, 9). ‘Επίσης η προφητεία του ‘Ιακώβ που μας λέει: «῎Επεσε και κοιμήθηκε όπως κοιμάται το λιοντάρι και το λιονταρόπουλό του, ποιος θα τον ξυπνήσει;» (Γεν. 49, 9). Είναι και το παραπλήσιο χωρίο που υπάρχει στο βιβλίο των ‘Αριθμών: «Κατακλίθηκε και αναπαύθηκε, όπως το λιοντάρι και το λιονταρόπουλό του» (‘Αριθ. 24, 9). ‘Αλλά και ο Ψαλμός το λέει και το έχετε ακούσει πολλές φορές.«Και επέτρεψες να καταπέσω στο χώμα του τάφου και του θανάτου» (Ψαλμ. 21, 16). Για τον τόπο ήδη το επισημάναμε μ’ αυτό που λέει: «Κοιτάξτε προς την πέτρα που λατομήσατε» (‘Ησ. 51, 1). Τώρα στη συνέχεια, ας παρουσιάσουμε τις μαρτυρίες γι’ αυτή την ‘Ανάστασή Του.
Λέει λοιπόν πρώτα-πρώτα στον ενδέκατο Ψαλμό.«’Εξαιτίας της κακοπάθειας των φτωχών και των στεναγμών των στερημένων και καταπιεζομένων, θα αναστηθώ τώρα, λέει ο Κύριος» (Ψαλμ. 11, 16). ‘Αλλά αυτό το χωρίο για μερικούς είναι αμφίβολο, επειδή πολλές φορές ο Κύριος ξεσηκώνεται, για να λάβει εκδίκηση από τους εχθρούς.
῎Ελα όμως στο δέκατο πέμπτο Ψαλμό που λέει σαφώς: «Φύλαξέ με, Κύριε, διότι σε Σένα στήριξα τις ελπίδες μου» (Ψαλμ. 15, 1). Και μετά από αυτά.«Δεν θα συναθροίσω ποτέ λατρευτικές συνάξεις από ανθρώπους μολυσμένους με αίμα αδικοχυμένο, ούτε θα θυμηθώ και ούτε θα αναφέρω με τα χείλη μου τα ονόματά τους» (Ψαλμ. 15, 4),
διότι εμένα με αρνήθηκαν και θεώρησαν βασιλιά τους τον Καίσαρα. Και συνεχίζει: «῎Εβλεπα τον Κύριο πάντοτε μπροστά μου, πραγματικά ήταν στα δεξιά μου, για να με προστατεύει για να μην κλονιστώ» (Ψαλμ. 15, 8). Και λίγο παρακάτω: «’Ακόμη και τη νύχτα με παιδαγωγούσαν οι νυγμοί της συνειδήσεώς μου» (Ψαλμ. 15, 7). Μετά δε από αυτά σαφέστατα λέει: «Δεν θα εγκαταλείψεις την ψυχή μου στον άδη, ούτε θα επιτρέψεις σ’ αυτόν που σου είναι αφοσιωμένος να δοκιμάσει τη φθορά και την αποσύνθεση» (Ψαλμ. 15, 10). Δεν είπε, ούτε θα επιτρέψεις σ’ αυτόν που σου είναι αφοσιωμένος να δοκιμάσει θάνατο, γιατί τότε δεν θα πέθαινε, αλλά τι είπε; Τη φθορά και την αποσύνθεση δεν βλέπω. ῞Οσο για το θάνατο, δεν θα παραμείνω κάτω από την εξουσία του για πολύ. «Με έκανες να γνωρίσω δρόμους ζωής μέσα στον τάφο» (Ψαλμ. 15, 11). Και να, που σαφώς κηρύττεται ότι μετά το θάνατο έρχεται η ζωή.
῎Ελα και στον εικοστό ένατο Ψαλμό: «Θα σε δοξάσω, Κύριε, διότι με προστάτευσες και δεν έπεσα, ώστε να ευφρανθούν οι εχθροί μου, βλέποντας την καταστροφή μου» (Ψαλμ. 29, 2). Τι είναι αυτό που σου έκανε ο Κύριος; ‘Από τους εχθρούς γλύτωσες ή απαλλάχτηκες από τις μέλλουσες τιμωρίες; Αυτός ο ίδιος ο Ψαλμός σαφέστατα αναφέρει πιο κάτω: «Κύριε, έβγαλες από τον άδη την ψυχή μου» (Ψαλμ. 29, 4). Προηγουμένως είπε «δεν θα εγκαταλείψεις στον άδη την ψυχή μου», με προφητική ενόραση, και εδώ αναφέρει αυτό που πρόκειται να γίνει, σαν να έχει ήδη γίνει: «῞Οτι έβγαλες την ψυχή μου από τον άδη και με έσωσες, για να μην είμαι ανάμεσα στους νεκρούς που κατεβαίνουν στο λάκκο του τάφου» (Ψαλμ. 29, 4). Πότε θα γίνει αυτό το γεγονός; «Το εσπέρας θα διανυκτερεύσει μαζί μας ο κλαυθμός και το πρωί η χαρά και η αγαλλίαση» (Ψαλμ. 29, 6). Και πραγματικά. ‘Αργά το βράδυ οι μαθητές είχαν θλίψη και πένθος και το πρωί ήρθε η χαρά και η ευφροσύνη της ‘Αναστάσεως.
Θέλεις να μάθεις και τον τόπο; Λέει λοιπόν στο ῏Ασμα: «Κατέβηκα στον κήπο που είναι οι καρυδιές» (῏Ασμα 6, 11). ῏Ηταν κήπος και εκεί όπου σταυρώθηκε. Τώρα βέβαια μπορεί να καλλωπίστηκε
πάρα πολύ με τις βασιλικές επιχορηγήσεις και δωρεές, αλλά ήταν κήπος πριν και ακόμη και τώρα παραμένουν τόσα στοιχεία χαρακτηριστικά που το φανερώνουν. «Κήπος περιφραγμένος, πηγή σφραγισμένη» (῏Ασμα 4, 12) από τους ‘Ιουδαίους, οι οποίοι έλεγαν.«Θυμηθήκαμε ότι ‘Εκείνος ο πλάνος είπε, ενώ ζούσε ακόμη, ότι μετά από τρεις ημέρες θα αναστηθώ, δώσε λοιπόν διαταγή να ασφαλίσουν τον τάφο» (Ματθ. 27, 63-64) και τα περαιτέρω. «Και οι ‘Ιουδαίοι πήγαν και ασφάλισαν τον τάφο, δηλαδή σφράγισαν την ταφόπετρα και έβαλαν φρουρά» (Ματθ. 27, 66). Καλά είπε γι’ αυτούς κάποιος, απευθυνόμενος προς τον ‘Ιησού: «Και Συ Κύριε, θα τους αφήσεις ν’ αναπαύονται στη σιγουριά τους» (‘Ιώβ 7, 18). «Ποια είναι τώρα η πηγή η σφραγισμένη; ῎Η ποιος είναι εκείνος που ερμηνεύεται πηγή φρέατος με ζωντανό νερό;» (πρβλ. ῏Ασμα 4, 15). Αυτός είναι ο Σωτήρας, για τον ‘Οποίο έχει γραφεί:«῞Οτι σε Σένα υπάρχει ανεξάντλητη πηγή ζωής» (Ψαλμ. 35, 10).
Αλλά τι λέει ο προφήτης Σοφονίας, σαν να μιλάει ο ῎Ιδιος ο Κύριος στους Μαθητές Του; «’Ετοιμαστείτε λοιπόν, ορθρίζετε διότι καταστράφηκαν και τα τελευταία υπολείμματά τους». Και είναι φανερό ότι εννοεί τους ‘Ιουδαίους, οι οποίοι δεν έχουν να επιδείξουν κανένα καρπό —κανένα έργο— που να φανερώνει ότι επιθυμούν τη σωτηρία τους. Δεν έχουν να επιδείξουν ούτε καν κάποιους μικρούς και ασήμαντους καρπούς που θα μπορούσαν να θεωρηθούν απομεινάρια —καμπανάρια— από τον τρύγο του αμπελιού, εφόσον ξεριζώνεται ολοκληρωτικά το αμπέλι τους (η φυλή τους βγαίνει οριστικά έξω από το χώρο της σωτηρίας).
Και συνεχίζει στο ίδιο κείμενο του Προφήτη και λέει.«Γι’ αυτό υπόμεινέ με, λέει ο Κύριος, μέχρι την ημέρα που θα αναστηθώ στο Μαρτύριο» (Σοφον. 3, 8). Βλέπεις ότι ο Προφήτης προγνώριζε ότι και ο τόπος της ‘Αναστάσεως θα επονομαστεί Μαρτύριο; Για ποιο λόγο λοιπόν, κατά τις υπόλοιπες ‘Εκκλησίες, να μην καλείται και ο τόπος αυτός του Γολγοθά και της ‘Αναστάσεως «’Εκκλησία» αλλά Μαρτύριο; ῎Ισως όμως να ονομάζεται έτσι γιατί και ο Προφήτης έτσι το ονόμασε όταν είπε.«Μέχρι την ημέρα που θα αναστηθώ στο Μαρτύριο» (Σοφον. 3, 8). Βλέπεις ότι ο Προφήτης προγνώριζε ότι και ο τόπος της ‘Αναστάσεως θα επονομαστεί Μαρτύριο; Για ποιο λόγο λοιπόν, κατά τις υπόλοιπες ‘Εκκλησίες, να μην καλείται και ο τόπος αυτός του Γολγοθά και της ‘Αναστάσεως «’Εκκλησία» αλλά Μαρτύριο; ῎Ισως όμως να ονομάζεται έτσι γιατί και ο Προφήτης έτσι το ονόμασε όταν είπε.«Μέχρι την ημέρα που θα αναστηθώ στο Μαρτύριο» (Σοφον. 3, 8).
Και ποιος είναι άραγε αυτός που θα αναστηθεί και ποιο ξεχωριστό και θαυμαστό γνώρισμα θα μαρτυρεί την ‘Ανάστασή Του; Σαφώς στη συνέχεια, λίγο παρακάτω, ο Προφήτης λέει:«Τότε θα μεταβάλω τις γλώσσες των λαών και θα τις ενοποιήσω» (Σοφον. 3, 9). Και το λέει αυτό, επειδή μετά την ‘Ανάσταση, με την κάθοδο του ‘Αγίου Πνεύματος, δόθηκε στους Μαθητές το χάρισμα των γλωσσών, (πρβλ. Πραξ. 2, 4), «ώστε να υπηρετούν όλοι το ῎Ονομα του Κυρίου κάτω από ένα ζυγό ενωμένοι με την ίδια πίστη και την ίδια λατρεία» (Σοφον. 3, 9). Και ποιο άλλο ιστορικό γεγονός, κατά τον ίδιο Προφήτη, θα φανερώνει ότι όλοι οι λαοί θα υπηρετούν το ῎Ονομα του Κυρίου κάτω από ένα ζυγό; «’Από τους πιο απόμακρους ποταμούς της Αιθιοπίας οι λαοί θα μου προσφέρουν θυσίες» (Σοφον. 3, 10). Γνωρίζεις αυτό που αναφέρεται στις Πράξεις, τότε που ήλθε ο ευνούχος ο Αιθίοπας από τα πιο απόμακρα ποτάμια της Αιθιοπίας (πρβλ. Πραξ. 8, 27). ῞Οταν λοιπόν, και την ώρα της ‘Ανάστασης και του τόπου το ιδίωμα και τα σημεία μετά την ‘Ανάσταση, μας αναφέρουν οι Γραφές, βεβαιώσου για την ‘Ανάσταση και κανένας να μη σε κλονίσει από το να ομολογείς ότι ο Χριστός ήταν νεκρός και αναστήθηκε.
῎Εχεις όμως και άλλη μαρτυρία στον ογδοηκοστό έβδομο Ψαλμό, όπου ο Χριστός λέει με τα λόγια των Προφητών. Διότι αυτός ο ῎Ιδιος που τότε μιλούσε, μετά, όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου, ήρθε στη γη. «Κύριε, Συ που είσαι ο Θεός και Σωτήρας μου, φώναξα προς ‘Εσένα ικετευτικά ολόκληρη την ημέρα και κατά τη διάρκεια της νύχτας» (Ψαλμ. 87, 2). Και μετά από λίγο λέει:«Κατάντησα σαν ένας άνθρωπος αβοήθητος, ελεύθερος ανάμεσα στους νεκρούς» ἄνθρωπος ἀβοήθητος. Διότι σταυρώθηκε ὄχι ἀπό ἀδυναμία, ἀλλά μέ τή θέλησή Του. Καί ὁ θάνατος δέν προῆλθε ἀπό ἀκούσια ἀσθένειά Του. «Συγκαταριθμήθηκα μέ τούς νεκρούς πού κατεβαίνουν στό λάκκο τοῦ τάφου» (Ψαλμ. 87, 5). Καί ποιό εἶναι ἐκεῖνο τό σημεῖο, πού θά μποροῦσε αὐθεντικά νά μᾶς βεβαιώσει ὅτι ὅλα αὐτά ἀναφέρονται στόν Κύριο; Εἶναι τό «ἀπομάκρυνες τούς γνωστούς μου ἀπό κοντά μου» (Ψαλμ. 87, 9), διότι φύγανε μακριά οἱ Μαθητές τήν ὥρα τοῦ Πάθους. «Μήπως θά ἐπιτελέσεις τά θαύματά σου στούς νεκρούς;» (Ψαλμ. 87, 11). ῎Επειτα λίγο παρακάτω: «Γι᾿ αὐτό καί ἐγώ, Κύριε, φώναξα ἱκετευτικά πρός ἐσένα καί τό πρωί ἡ προσευχή μου θά σέ προφθάσει» (Ψαλμ. 87, 14). Βλέπεις πῶς μᾶς φανερώνουν οἱ Προφῆτες τόν ἁρμόδιο καιρό, πού ἦρθε τό πλήρωμα τοῦ χρόνου καί γιά τό Πάθος καί γιά τήν ᾿Ανάσταση τοῦ Κυρίου;
Καί ἀπό ποῦ ἀναστήθηκε ὁ Σωτήρας; Λέει στό ῏Ασμα ᾿Ασμάτων:«Σήκω, ἡ ἀγαπητή μου, καί ἔλα» (῏Ασμα 2, 10). Καί στά ἑπόμενα:«Στή στέγη τῆς πέτρας» (῏Ασμα 2, 14). «Στέγη τῆς πέτρας» ἐννοεῖ αὐτό τό βαθούλωμα, πού ἔμοιαζε σάν προστέγασμα καί ὑπῆρχε τότε μπροστά στή θύρα τοῦ σωτηρίου μνήματος, λαξευμένο πάνω στήν ἴδια τήν πέτρα, καθώς συνηθίζουν ἐδῶ νά κάνουν μπροστά στά μνήματα. Τώρα δέν φαίνεται, ἐπειδή ἀφαιρέθηκε αὐτό τό προστέγασμα, γιά νά ἔχουμε τήν παρούσα καλαισθησία. Διότι, πρίν νά τό ἐξωραΐσει ἡ καλή διάθεση τοῦ βασιλιᾶ αὐτό τό μνῆμα, ὑπῆρχε προστέγασμα μπροστά στήν πέτρα.
᾿Αλλά ποῦ εἶναι ἡ πέτρα πού ἔχει τό προστέγασμα; ῎Αραγε στά μέσα τῆς πόλεως βρίσκεται ἤ στά τείχη καί στά ἐξωτερικά περιτειχίσματα τῆς πόλεως; Καί σέ ποιό μέρος ἀπό τά δύο, στά ἀρχαῖα τείχη ἤ στό προτείχισμα πού ἔγινε ἀργότερα; Λέει λοιπόν στό ῏Ασμα: «Στό προστέγασμα τῆς πέτρας πού ἐφάπτεται στό προτείχισμα» (῏Ασμα 2, 14).
