Αντιμετώπιση του πόνου
Του Αρχιμ. Νεκτάριου Πόκκια, Ηγούμενου της Ι. Μ. Θάρρι Ρόδου
Κάθε άνθρωπος σ’ αυτή τη ζωή είναι σίγουρο ότι έχει πονέσει. Από την αρχή της ζωής μας μέχρι να φύγουμε από αυτόν εδώ τον κόσμο, πονάμε και σωματικά, αλλά και ψυχικά πολλές φορές. Ο πόνος δεν κάνει διακρίσεις. Μπαίνει και στην καλύβα του φτωχού και στο ανάκτορο του πλουσίου. Απλά αλλάζει η ένταση και η αντιμετώπισή του.
Σε άλλον έρχεται αμέσως, σε άλλον σταδιακά. Άλλον τον μαλακώνει, άλλον τον κάνει πιο σκληρό. Άλλος εκνευρίζεται και γογγύζει, άλλος αγωνίζεται και δοξολογεί. Ποικίλες είναι οι αντιδράσεις που τελικά εξαρτώνται από την ψυχική μας διάθεση αλλά και από την εσωτερική καλλιέργεια που έχουμε, ώστε να μπορούμε να ενατενίσουμε τον πόνο.
Πονάμε καθολικά και σε όλα τα επίπεδα. Όταν θέλουμε να κάνουμε οικογένεια, όταν θέλουμε να βρούμε δουλειά, όταν έχουμε οράματα, αλλά και όταν αναζητούμε την αλήθεια, όταν ψάχνουμε για την πραγματική μας ελευθερία, όλα αυτά περνούν μέσα από το καμίνι του πόνου. Είναι σίγουρο ότι όταν ο πόνος μοιράζεται, αυτόματα μετριάζεται. Υπάρχουν όμως και άνθρωποι που πονούν χωρίς να το δείχνουν. Είναι κρυφοί, σαν τα υπόγεια θαλάσσια ρεύματα που συνήθως κρύβονται κάτω από μια γαλήνη επιφανειακή.
Η ορθόδοξή μας πίστη δεν φοβάται τον πόνο. Ξέροντας τις ρίζες του, που είναι η παρακοή των πρωτοπλάστων, προσπαθεί να τον αντιμετωπίσει κατάματα, με πρακτικές που τον μεταμορφώνουν. Ο πόνος κρίνει την πνευματικότητά μας, δηλαδή κατά πόσο έχουμε εμπιστοσύνη στο Θεό και στο μακροπρόθεσμο σχέδιο του. Σοφοί γεροντάδες λένε ότι ο πόνος παραχωρείται από τον Θεό παιδαγωγικά. Μπορεί να ξεκινήσει ως αβάστακτος και σκληρός και στη πορεία να μεταμορφωθεί, μέσα από τον προσωπικό μας αγώνα, σε λυτρωτικό και σωτήριο. Άλλωστε, όλοι οι Άγιοι ήταν πονεμένοι. Ο πόνος, τους έκανε αγωνιστικότερους και αγιότερους.
Ο Χριστός δεν ήλθε στη γη για να καταργήσει τον πόνο, αλλά για να τον μεταστοιχειώσει. Να τον κάνει εφαλτήριο πνευματικών αγώνων που θα ωριμάσουν πνευματικά κάθε αγωνιζόμενο πιστό. Κάθε ψυχή έχει ανάγκη τον πόνο για να καλλιεργηθεί. Ο πόνος ξεπερνά την λογική. Μόνο στη σφαίρα της πίστεως μπορείς να τον αντιμετωπίσεις σωστά. Βέβαια ποτέ ο πόνος δεν είναι σκοπός της ζωής μας. Η φράση του Αποστόλου Παύλου: «χαίρω ἐν τοις παθήμασί μου» δικαιολογείται όχι ως στωϊκή απάθεια, αλλά ως προσπάθεια υπέρβασης και μεταμόρφωσης του πόνου. Αυτό βέβαια συνιστά συνεχή και αδιάκοπο πνευματικό αγώνα. Τον πόνο πρέπει να τον δεχόμαστε αγόγγυστα και να τον εκμεταλλευόμαστε σωτήρια.
Είναι πολλοί αυτοί που μέσα από τον πόνο τα χάνουν, λιποψυχούν, απελπίζονται και εγείρουν τα διάφορα γιατί. Τα βάζουν άκριτα με τον Θεό γιατί έτσι τους βολεύει να θεωρούν τον Θεό ως αιτία της κακοδαιμονίας τους. Τέτοιες περιπτώσεις είναι καθημερινές στην κοινωνία μας. Ακούς πολλές φορές να λανσάρουν έναν άδικο Θεό που επιτρέπει να πεθαίνουν νέα παιδιά, να υπάρχει φτώχεια, πείνα και δυστυχία. Ο Θεός όμως ούτε είναι η αιτία αυτού του υποτιθέμενου κακού ούτε αλλάζει διαθέσεις ανάλογα με το τι παθαίνουμε εμείς στη ζωή μας. Είναι απαθής. Τα δικά μας πάθη και οι δικές μας αδυναμίες οδηγούν πολλές φορές σε τέτοια αποτελέσματα.
Ο πόνος μπορεί να αξιοποιηθεί σωστά και να γίνει αφορμή για μια πιο ουσιαστική και βαθειά γνωριμία με τον Θεό. Μπορούμε να γίνουμε πιο ανεκτικοί, πιο συμπονετικοί και να διερευνήσουμε άγνωστες πτυχές του εαυτού μας. Είχε δίκιο που είπε κάποιος ότι όποιος πονά και υποφέρει, μοιάζει με εκείνον που ξέρει πολλές γλώσσες και έτσι μπορούν να τον καταλάβουν πολλοί αλλά και αυτός να καταλάβει πολλούς.
Σε κάθε Θεία Λειτουργία λέμε: «Ἑαυτούς καί αλλήλους καί πάσαν τήν ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα». Είναι αυτό που κάπου αλλού λέει ο Γέροντας Παΐσιος: όταν περνάμε μία δοκιμασία, όταν μας βρίσκει μία αρρώστια, όταν πονάμε για πράγματα που συμβαίνουν γύρω μας καλό θα είναι να αφηνόμαστε στο Χριστό εν λευκώ. Εμείς τι κάνουμε;
Η υπέρβαση λοιπόν, του πόνου και κάθε αντιμετώπιση δυσκολιών στη ζωή μας, στην ουσία, εκφράζει και «ζυγίζει» την όποια πνευματικότητά μας και την ποιότητα της πίστης μας, όπως τουλάχιστον αυτή εκφράζεται μέσα στην καθημερινότητά μας. Ας είμαστε, επομένως, πιστοί «έργω τε και λόγω» και ας ακολουθούμε τον έμπονο δρόμο που ο Κύριος Ιησούς Χριστός και οι Άγιοι της Εκκλησίας μάς δίδαξαν.
