Το εύκολο είναι να κρατήσουμε κακία. Να τους κατηγορούμε κι εμείς με τη σειρά μας ή να κλειστούμε στον εαυτό μας. Από την άλλη καλούμαστε να απαντήσουμε στο ερώτημα: Πώς να προστατέψουμε τον εαυτό μας; Ιδίως όταν υπάρχει περίπτωση bullying, όταν δηλαδή η παρενόχληση δεν είναι απλώς πείραγμα ή κούραση που κάποιοι άνθρωποι μας προκαλούν, αλλά έχει να κάνει με την συνεχή κακή συμπεριφορά εναντίον μας, η οποία μας απομονώνει ή μας κάνει να έχουμε συνεχώς λογισμούς εις βάρος των άλλων, μας ζορίζει και μας κάνει να είμαστε θύματα κακής συμπεριφοράς. Υπάρχουν τρόποι αντίδρασης. Πρώτα η αναφορά μας σε όσους δικαιούνται και πρέπει να μας προστατεύσουν. Και δεν είναι κάρφωμα αυτή η αναφορά, αλλά υγιής αντίδραση. Δεν δικαιούται κανείς να παίζει με τα συναισθήματά μας, με την διάθεση της ψυχής μας, να δείχνει κακία επειδή «έτσι είναι» από το χαρακτήρα του. Χρειάζεται να καταλαβαίνουμε ότι το ζητούμε βοήθεια και το να υπάρχουν κάποια όρια στη συμπεριφορά είναι ένα λελογισμένο ρίσκο το οποίο πρέπει να παίρνουμε. Επίσης, δεν δικαιούνται οι μεγαλύτεροι να μένουν ασυγκίνητοι στις κακές συμπεριφορές. Πρέπει να παρεμβαίνουν άμεσα και αποφασιστικά.
Όλα αυτά όμως δεν δικαιώνουν την κακία εις βάρος των όσων μας στενοχωρούν, όσων μας ενοχλούν. Η στάση ζωής της Εκκλησίας είναι η συγχώρηση. Είναι άλλο να επιβάλλονται οι απαραίτητες ποινές από εκείνους που έχουν την ευθύνη και άλλο η κακία στην καρδιά μας, την οποία δεν επ’ ουδενί δικαιούμαστε να κρατήσουμε. Άλλωστε ο Χριστός μας έδειξε το παράδειγμα, συγχωρώντας όλους όσους Τον σταύρωσαν. Η ζωή της Εκκλησίας, η εξομολόγηση, η θεία κοινωνία, η μελέτη της Καινής Διαθήκης, η καλλιέργεια των αρετών, κυρίως της υπομονής και της πραότητας, μας βοηθούν πολύ. Παράλληλα, δεν μπορούμε να ξεχάσουμε τι σημαίνει σεβασμός προς τους άλλους και προς τον εαυτό μας. Πολλές φορές με τον εγωισμό ή την υπερηφάνειά μας ή με την κακή συμπεριφορά μας, με το να είμαστε μυγιάγγιχτοι προκαλούμε την ειρωνεία και την κακία των άλλων. Γι’ αυτό και χρειαζόμαστε αυτοσεβασμό και σεβασμό στους άλλους πρωτίστως και την ίδια στιγμή, όταν διαπιστώνουμε ότι με τους άλλους δεν μπορούμε να κρατήσουμε ζωντανή την όποια σχέση μας γιατί μας κουράζουν και τους κουράζουμε, καλό είναι να ξεκινάμε κάτι καινούριο. Ο φόβος της μοναξιάς δεν μπορεί να αποτελεί άλλοθι για κακής ποιότητας σχέσεις. Κι εδώ ο καθένας έχει την ευθύνη για τον εαυτό του.
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός