«Έχει το δικαίωμα;»
Του Αρχιμ. Νεκτάριου Πόκκια, Ηγούμενου της Ι. Μονής Θάρρι Ρόδου
Η συνέντευξη κάποιου δημοσιογράφου που απoκάλυψε σε τηλεοπτικό μέσο ότι πάσχει από καρκίνο και θα επιλέξει την ευθανασία ή την λεγόμενη «βοηθούμενη αυτοκτονία» δημιούργησε, όπως ήταν φυσικό, ανάμεικτα συναισθήματα και προβληματισμούς σε όσους την είδαν και την άκουσαν.
Ζούμε σε μία εποχή αναφαίρετων δικαιωμάτων, λένε πολλοί. Έτσι και ο συγκεκριμένος, βλέποντας ότι οι χημειοθεραπείες, που κάνει εδώ και κάποιους μήνες, δεν απέδωσαν τα επιθυμητά γι΄ αυτόν αποτελέσματα ως προς την θεραπεία του, έφτιαξε μία δική του θεωρία θέασης της ιδιαίτερης κατάστασής του, την οποία μάλιστα σέρβιρε τεχνηέντως ως φυσική. «Είμαι διάπυρος υποστηρικτής του δικαιώματος μας στο θάνατο, είπε μεταξύ άλλων. Θεωρώ ότι είναι το πιο θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Η ευθανασία είναι το δικαίωμα στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια μέχρι τέλους. Κανένας ιερωμένος, κανένας νομοθέτης, κανένας κοινωνικός λειτουργός δεν έχει το δικαίωμα να μου πει πότε και πώς θα πεθάνω! Είναι μία προσωπική μου υπόθεση και δική μου επιλογή… Έχω κάνει τα χαρτιά μου ήδη για ένα ίδρυμα στη Ζυρίχη. Πας με τους δικούς σου ανθρώπους και σου δίνουν ένα ποτήρι, δηλώνεις για μία ακόμη φορά ότι το κάνεις με την θέληση σου, πίνεις το ποτήρι και μέσα σε ελάχιστα λεπτά φεύγεις…».
Δεν σας κρύβω ότι σοκαρίστηκα λίγο από τις παραπάνω δηλώσεις. Όχι τόσο για τα λεγόμενα, όσο για τα φαινόμενα των τελευταίων καιρών, που έρχονται σε πλήρη ταύτιση με ιδέες αλλοπρόσαλλες και «εκσυγχρονιστικές», που ολοένα και πληθαίνουν, αλλά και πλασάρονται στην κοινωνία μας.
Καταρχήν, η άποψη περί ατομικών δικαιωμάτων στηρίζεται στη θεωρία και στη νομική αντίληψη ότι ο άνθρωπος είναι άτομο. Αυτονομημένος και ελεύθερος, λοιπόν, μπορεί να αποφασίζει για καθετί που τον αφορά. Έχει δικαίωμα και στη ζωή και στο θάνατο, λένε οι θιασώτες τέτοιων απόψεων.
Η Εκκλησία, όμως, διακηρύττει ότι ο άνθρωπος είναι εικόνα του Θεού που ζει όχι ως αυτόνομη μονάδα, αλλά σε σχέση πάντα με τον συνάνθρωπό του και την κτίση. Σύμφωνα με τον μακαριστό Μητροπολίτη Φθιώτιδος κυρό Νικόλαο, στην περίπτωση της ευθανασίας η Εκκλησία υποδεικνύει την παράταση της ζωής, θεωρώντας ιερό και το τελευταίο λεπτό της ζωής κάθε ανθρώπου και απορρίπτοντας καθετί που προκαλεί τον θάνατο απ᾿αυτόν. Δέχεται την ευθανασία από τον Θεό και όχι από τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος δεν εξουσιάζει την ζωή, γιατί δεν την δημιούργησε αφ΄εαυτού. Δωρητής της ζωής είναι ο Δημιουργός Θεός. Απ΄ αυτό το γεγονός απορρέει η ιερότητα του σώματος και της ψυχής. Το σώμα μας, σύμφωνα με τον Απόστολο Παύλο, είναι «ναός του αγίου Πνεύματος» που κατοικεί μέσα μας, ενώ η ψυχή είναι η πνοή του Θεού. Ο σεβασμός λοιπόν προς το πρόσωπο καθορίζει και την στάση μας απέναντι στους συνανθρώπους μας. Ο θάνατος δεν είναι τότε υπόθεση ενός, αλλά όλων όσοι συνδέονται με το συγκεκριμένο πρόσωπο. Ούτε βέβαια και η επιστήμη έχει αρμοδιότητα ως προς τον καθορισμό της ώρας του θανάτου. Η ψυχή από το σώμα «θείω βουλήματι αποτέμνεται». Απλά, χρέος μας είναι στις δύσκολες ώρες κάποιου να τον βοηθάμε να τις αντιμετωπίζει καρτερικά με το όραμα της αιωνιότητας και την προσδοκία της αναστάσεως. Τότε ο θάνατος γίνεται ειρηνικός και γαλήνιος και όχι αποτρόπαιος και βίαιος, όπως θέλει να τον παρουσιάσει καθένας.
Βέβαια, μπορεί κάποιος να υποστηρίξει: πώς μπορείς να βλέπεις κάποιον που υποφέρει να εκλιπαρεί για τον τερματισμό της ζωής του και εσύ να μην συγκινείσαι; Να μην τον διευκολύνεις σ᾿ αυτό που ζητά; Ο πόνος, όμως, στην Εκκλησία μας γίνεται μεγάλος παιδαγωγός για κάθε ψυχή, την οποία στρέφει στον ορθό της προσανατολισμό. Η τεχνοκρατούμενη κοινωνία φοβάται και απορρίπτει την αξία του πόνου, σε αντίθεση με την Εκκλησία που, διά στόματος του Αποστόλου Παύλου, μάς λέει: «Όταν γαρ ασθενώ τότε δυνατός ειμί». Η καλύτερη στάση για να αντιμετωπίσει κανείς τον πόνο είναι να υποταγεί σ΄ αυτόν.
Η ευθανασία, λοιπόν, μετά τα παραπάνω, δεν είναι λύση στο πρόβλημα του πόνου, αλλά μάλλον εμπλοκή στο μεγάλο ζήτημα της αυτοσυνειδησίας του προσώπου και ανατροπή των όσων ο Θεός νομοθέτησε για την σωτηρία του ανθρώπου. Και, ακόμη, εάν κοσμικά δικαιολογείται ως αξιοπρεπής θάνατος, στην πραγματικότητα είναι αναξιοπρεπής θάνατος πονεμένων και περιφρονημένων ανθρώπων. Αυτό που χρειάζεται κάθε άνθρωπος μέχρι την τελευταία του στιγμή είναι εμψύχωση, κουράγιο, αγάπη και πίστη. Τελικά, εάν καταλάβουμε ότι για τον χριστιανό ο θάνατος είναι κέρδος, μόνο τότε μπορούμε να πούμε ότι η ευθανασία είναι κατάληξη μιας ζωής στερειμένης αγάπης και ανθρωπιάς.
Η ζωή μας είναι το υπέρτατο δώρο του δημιουργού μέσα στο οποίο συναντάται η Χάρη του Θεού με την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου και επιτελείται το μυστήριο του αγιασμού και της σωτηρίας. Η υπέρβαση του θανάτου γίνεται με την εν Χριστώ ζωή, χειραγωγώντας τον άνθρωπο που πιστεύει προς ένα χριστιανικό τέλος, με την ελπίδα και την προοπτική της Αναστάσεως.
Μετά τα παραπάνω έχουμε το δικαίωμα να διαλέξουμε; Ακόμη, όμως και να απαντήσουμε καταφατικά, ας προσέξουμε τι θα κάνουμε, πώς θα το κάνουμε και γιατί θα το κάνουμε. Οι επιπτώσεις των πράξεων μας θα μας συνοδεύουν πάντα!
