Γράφει ο Δημήτριος Π. Λυκούδης, θεολόγος.
Συνηθίζεται στην επαρχία ο προϊστάμενος ενός ιερού Ναού, στην καλύτερη περίπτωση με τη σύμφωνη γνώμη και των λοιπών μελών του εκκλησιαστικού συμβουλίου και των άλλων εφημερίων (εάν υπάρχουν συνεφημέριοι), να μεταφέρει την εορτή ενός αγίου, ως προς τις λατρευτικές εκδηλώσεις που πρόκειται να λάβουν χώρα.
Ειδικότερα, προσμετρούνται η ημέρα της εβδομάδας (εργάσιμη ή μη), η περίοδος νηστείας, οι καιρικές συνθήκες κάποιες φορές (και όμως!), η διαθεσιμότητα των ανθρώπων που διακονούν εθελοντικά, καθώς πολλοί είναι εκείνοι, από τους εθελοντές-διακονητές, που κολλύονται να συνδράμουν, σε κάθε είδους διακονία, κατά τις εργάσιμες ημέρες. Πλην, όμως, υπάρχει κάποιο μέτρο, κάποιος κανόνας σχετικά με την «ελευθερία» της επιλογής της μετάθεσης της εορτής ή όχι;
Πρωτίστως, πρέπει να προσεγγίσουμε το ζήτημα έχοντας ως μέτρο σύγκρισης το «μηδέν», χωρίς, δηλαδή, να εξετάζουμε «εκ του ασφαλούς και προχείρου». Εννοώ ότι δεν είναι ορθό να συγκρίνουμε τις «ανέσεις», σε όλα τα επίπεδα, μιας ενορίας ενός μεγάλου αστικού κέντρου με μια αντίστοιχη της επαρχίας. Ο γράφων έζησε την παιδική και εφηβική περίοδο της ζωής του στην επαρχία και θυμάται – είναι αλήθεια με νοσταλγία – πόσο δύσκολο είναι «ν᾿ανοίξει» η εκκλησία (να τελεστεί Θεία Λειτουργία), όταν, τις περισσότερες φορές, ο ιερέας-εφημέριος τελεί ταυτόχρονα, πέραν της προσωπικής του ιερατικής διακονίας, χρέη ιεροψάλτου, νεωκόρου, εκκλησιαστικού επιτρόπου κ.ά.! Ίσως, σε αυτές τις περιπτώσεις, εννοώ στην επαρχία, ελλοχεύει ο κίνδυνος, πολλές φορές, να ατονήσει η συμπόρευση «τύπου» και «ουσίας» κατά την επιτέλεση των ιερών ακολουθιών και, δη, αυτής της Θείας Λειτουργίας.
Η μετάθεση της εορτής ενός αγίου, όμως, καλόν είναι και πρέπον, εάν λαμβάνει χώρα, να γίνεται κάτω από συγκεκριμένες και, τρόπον τινά, αυστηρές προϋποθέσεις. Για παράδειγμα, έχω την αίσθηση, ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη προσβολή προς τον άγιο/αγία να μεταφέρεται η ημέρα της εορτής του, μόνο και μόνο, επειδή η κυριώνυμη ημέρα της εορτής-πανηγύρεως τυγχάνει να είναι νηστήσιμη (Τετάρτη ή Παρασκευή), και, επομένως – τι κρίμα! – κάποιοι θα απωλέσουν την ανείπωτη δυνατότητα να γευθούν και να ξεχειλίσουν τις ακόρεστες γαστέρες τους με αρτήσιμες γεύσεις και νοστιμιές! Ή, ακόμη χειρότερα, να μεταφέρεται η εορτή του αγίου, διότι η κυριώνυμος ημέρα τυγχάνει εργάσιμη και, ως εκ τούτου, οι προσκυνητές που θα σπεύσουν θα είναι λιγότεροι, άμα δε, και οι απολαβές των παγκαριών!!! Η περίπτωση δε (συνέβη και αυτό!), που μεταφέρθηκε η εορτή και η επιτέλεση της Θείας Λειτουργίας επειδή δεν είχε χρόνο ο «οργανοπαίχτης» να πλαισιώσει την ορχήστρα του λαϊκού πανηγυριού, κατά την κανονική ημέρα εορτής του αγίου – Κύριε ελέησον – είναι κάτι που αδυνατώ να σχολιάσω, τουλάχιστον επί της παρούσης! Προσκυνητές του Παναγίου Θεού ή συνδαιτημόνες και ενορχηστρωτές των πανηγυριών και των θεατρικών δρώμενων; Καταστάσεις και ενέργειες απαράδεκτες και αχαρακτήριστες!
Υπό «αυστηρές», λοιπόν, προϋποθέσεις, οι οποίες κρίνονται από τον ιερέα-εφημέριο του Ναού (ελπίζω, βέβαια, να πληρούνται με βάση πνευματικά κριτήρια), η μετάθεση της εορτής ενός αγίου δύναται να πραγματοποιηθεί, ακριβώς, διότι, ως τονίσαμε και παραπάνω, οι ιδιαιτερότητες και οι «ανάγκες» στην επαρχία, σε όλα τα επίπεδα, είναι πολύ, απείρως περισσότερες σε σχέση με τις αντίστοιχες των μεγαλουπόλεων. Προσοχή, όμως! Η μετάθεση της εορτής του αγίου/αγίας να μην καταργεί την τέλεση ιερών ακολουθιών και, ασφαλώς, της Θείας Λειτουργίας και την κυριώνυμη ημέρα. Με άλλα λόγια, αδυνατώ να κατανοήσω το είδος της απόδοσης της τιμής σε έναν άγιο, όταν, ενώ έχει ανακοινωθεί η μετάθεση της εορτής του για συγκεκριμένη ημέρα και ώρα, ακριβώς την κυριώνυμη ημέρα που πραγματικά εορτάζει, ο ιερός Ναός είναι κλειδωμένος και ο άγιος ξεχασμένος από όλους! Ζητήματα ευαίσθητα, πνευματικά, λειτουργικά και, ωσαύτως, απαιτείται και η διαχείρισή τους να είναι ανάλογη.
Υπό το πνεύμα, λοιπόν, της ευρύτερης διακονίας και αυστηρά, πάντοτε με πνευματικά κριτήρια, είναι δυνατή η μετάθεση της εορτής ενός αγίου/αγίας, φθάνει να τελείται «εις γνώσιν» του οικείου μητροπολίτου (συνήθως, οι μητροπολίτες δεν ενημερώνονται ποτέ για τέτοιες αποφάσεις ή, στη χειρότερη περίπτωση, ενημερώνονται από τους πλέον «αναρμόδιους» και πάντοτε, κατόπιν εορτής!!!) και, ασφαλώς, να μην μεταποιείται σε λειτουργικό και εορτολογικό έθος. Αλλοίμονο εάν φθάσουμε στο κατάντημα να επικρατήσει ως συνήθεια η μεταφορά της μνήμης και εορτής των αγίων μας! Αλλοίμονο!