Εκκλησία και Ιστορική Μνήμη του Γένους: Ένα παράδειγμα από την Ιερά Μητρόπολη Μαρωνείας και Κομοτηνής Β’
Γράφει ο Μ. Βαρβούνης, Καθηγητής Λαογραφίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης
Το επόμενο κομμάτι, με τίτλο «Από τον Μακεδονικό … στον παράλληλο Θρακικό Αγώνα» (σ. 90-107) αναφέρεται στην κατάσταση που επικρατούσε στον Ελληνισμό της Μακεδονίας και της Θράκης, τις διαδοχικές πολιτικές αλλαγές και τις ανάλογες εδαφικές αναπροσαρμογές, τις προσφυγές, τα βάσανα και τις ταλαιπωρίες των ομογενών μας και τις αντιδράσεις τους απέναντι στις εκάστοτε αλλαγές.
Και προετοιμάζει η ιστορική αυτή αφήγηση το επόμενο, το κύριο και τελευταίο κομμάτι του βιβλίου, που έχει τίτλο « … ‘απελευθερώσαμε’ την Κομοτηνή» (σ. 112-141), όπου γίνεται συστηματική αναφορά στα γεγονότα, τις διοικητικές και εθνολογικές παραμέτρους και συνισταμένες, στη θέση των Γάλλων, στις μεθοδεύσεις και τις βιαιότητες των Βουλγάρων που διεκδικούσαν την κυριαρχία τους στη Θράκη, και στις αντιδράσεις των συμμάχων της Ελλάδας γενικότερα, αλλά και στις άμεσες συνέπειες της ενσωμάτωσης της Κομοτηνής και της περιοχής της στο ελληνικό κράτος, που σήμανε την αρχή μιας νέας περιόδου στην ιστορική διαδρομή του τόπου.
Πράγματι, η ενσωμάτωση της 14ης Μαΐου 1920 σήμανε για την Κομοτηνή και την ευρύτερη περιοχή της, αλλά και για την Αλεξανδρούπολη που εορτάζει την ίδια μέρα την ανάλογη ενσωμάτωσή της, την απαρχή της νέας πορείας της στα όρια του ελληνικού κράτους, γι’ αυτό και τιμάται δεόντως στα «Ελευθέρια», τις τοπικές γιορτές που διοργανώνονται κατ’ έτος (στην σχετική βιβλιογραφία του τόμου ας προστεθεί και το άρθρο του γράφοντος «Σύγχρονα λαογραφικά της Κομοτηνής», στον τόμο Μ. Γ. Βαρβούνης (εκδ.), Θράκη. Ιστορική και Λαογραφική προσέγγιση του λαϊκού πολιτισμού της, Αθήνα: Αλήθεια 2006, σ. 147-162, όπου εκτενείς αναφορές στις γιορτές αυτές τα περιεχόμενα και τα ιδεολογικά τους προαπαιτούμενα).
Όπως και προηγουμένως ανέφερα, το βιβλίο κοσμείται από σημαντικούς χάρτες και ιστορικές φωτογραφίες, που προέρχονται από τις συλλογές των Α. Βακιάνη, Κ. Κατσιμίγα, Χ. Χατζηπέμου και Δ. Λούπη, αλλά και από φωτογραφίες εντύπων, εφημερίδων και σημαντικών ιστορικών τεκμηρίων, που αναφέρονται στην εποχή της ενσωμάτωσης. Και ο συνδυασμός εποπτικού υλικού, παραθέσεων από τις πηγές και κειμένων καταλήγει σε ένα άψογο αποτέλεσμα στοιχείων που αλληλοσυμπληρώνονται, ώστε να βοηθήσουν τον αναγνώστη να κατανοήσει την συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία, αλλά και να αντιληφθεί την προέκταση των γεγονότων στο μέλλον, ως παραγόντων που συνδιαμόρφωσαν και το σημερινό πρόσωπο της πόλης, όπως και η ευρηματική σύνθεση του εξωφύλλου υπαινίσσεται.
Πρόκειται για μια από κάθε άποψη αξιόλογη μελέτη, που θα αποτελέσει – κατ’ εμέ κριτή – έργο αναφοράς στην θρακική ιστορική βιβλιογραφία, και όχι μόνο. Έργο που αναδεικνύει όχι μόνο την ιστορία και το φρόνημα της Κομοτηνής και των κατοίκων της, αλλά και την αξία των συνεργασιών, προϊόν των οποίων κατά κύριο λόγο είναι. Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στην Ιερά Μητρόπολη Μαρωνείας και Κομοτηνής, και στον οτρηρό και ρέκτη Αρχιερέα της, τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Μαρωνείας και Κομοτηνής κ. Παντελεήμονα, για την ιδέα και την πραγμάτωσή της. Η τοπική μας Εκκλησία στέκεται αρωγός κάθε καλής προσπάθειας του Τμήματός μας, αλλά και του πανεπιστημίου μας γενικότερα, με πνεύμα ευρύ και προοπτική ελεύθερης έκφρασης του επιστημονικού λόγου, αρετές που συνδυάζονται με την σταθερή προάσπιση της παράδοσης και των αξιών που στήριξαν, και συνεχίζουν να στηρίζουν, το Γένος στην διαχρονική πορεία του.
Συγχαρητήρια επίσης αξίζουν στον επιμελητή της έκδοσης Γ. Τσιγάρα, τόσο για την εξασφάλιση του σπουδαίου υλικού που κοσμεί τον τόμο, όσο και για την εν γένει επιμέλειά του. Κυρίως όμως άξια συγχαρητηρίων είναι η συγγραφέας κα Ελπίδα Βόγλη, η οποία πέρα από τα γνωστά, τα επαναλαμβανόμενα και τα τετριμμένα, πέρα από τις όποιες τοπικιστικές εξάρσεις και συναισθηματικές αποφάνσεις, με λόγο νηφάλιο, τεκμηριωμένο, μεστό και υποδειγματικά επιστημονικό αναφέρθηκε σε ζητήματα σπουδαία για την τοπική μας, και όχι μόνο, ιστορία. Και βέβαια έδειξε πώς πρέπει να γράφουμε την ιστορία όταν αναφερόμαστε σε τοπικά ζητήματα, μακριά από συναισθηματισμούς και «πατριωτικές» κορώνες, με κριτική χρήση και συνδυαστική ανάγνωση και συνεκτίμηση πηγών και βιβλιογραφίας
Έδειξε έμπρακτα η κα Βόγλη πώς πρέπει να χειριζόμαστε πηγές και βιβλιογραφία κατά την πραγμάτευση ζητημάτων της τοπικής ιστορίας μας, πώς να τιθασεύουμε το συναίσθημα με τη λογική και τη μέθοδο, και πώς να εντάσσουμε «το δένδρο στο δάσος», πώς να βλέπουμε το ιστορικό γεγονός μέσα στην αλληλουχία της μεγαλύτερης ιστορικής διάρκειας, για να μπορέσουμε να το κατανοήσουμε στην ουσιαστική υπόσταση και στη λειτουργικότητά του, και βέβαια να ερμηνεύσουμε την ύπαρξη και την αλληλεπίδρασή του με την εποχή του, γενικότερα.
