Γερόντισσα Φιλοθέη: Να μην ταυτίζουμε το παιδί με τις πράξεις του
Τα παιδιά, αλλά και οι μεγάλοι, θέλουν να τους καταλάβουμε. Αυτό ζητάμε σήμερα όλοι και το πετυχαίνουμε, μόνο όταν μπορέσουμε να μπούμε στη θέση του άλλου. Τότε θα αντιληφθούμε και θα αξιολογήσουμε καλύτερα τα προβλήματά τους, αλλά και τις ελλείψεις τους, τα ελαττώματά τους και τα λάθη τους, και θα κάνουμε ό,τι χρειάζεται για τη θεραπεία τους.
Ο καλύτερος τρόπος, μας λένε οι ειδικοί, για να γιατρέψουμε το παιδί – αλλά και οποιονδήποτε άλλο – είναι να μην το ταυτίσουμε με τα ελαττώματά του αλλά να τα αγνοήσουμε, για να μην το πληγώσουμε. Αυτό το πετυχαίνει κανείς με την αγάπη, καλύτερα μάλιστα το πετυχαίνει η μητέρα, γιατί καθώς είναι από τη φύση της πλασμένη με περισσότερη υπομονή και αντοχή, με περισσότερη ευελιξία, ξέρει και πιο εύκολα να παραβλέπει, να δικαιολογεί, να υποχωρεί, να συγχωρεί· και αυτή η αγάπη είναι που δεν πληγώνει το παιδί.
Στο σημείο αυτό πρέπει να κάνουμε μια ιδιαίτερη προσπάθεια να ξεχωρίσουμε την πράξη από εκείνον που την κάνει. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, γιατί έχουμε την τάση να δίνουμε ορισμένες ονομασίες στο παιδί: π.χ. κλαψιάρης, αφηρημένος, ψεύτης κλπ. Πρέπει πάρα πολύ να προσέχουμε να μην ταυτίζουμε τις ενέργειες του παιδιού, τα σφάλματά του, ένα κακό που έχει, με το ίδιο το παιδί, γιατί αυτό βαραίνει πολύ την ψυχούλα του μικρού ιδιαίτερα παιδιού. Το παιδί κλαίει, αλλά δεν πρέπει αυτό να μας κάνει να το «βαφτίσουμε», να του βάλουμε δηλαδή την ετικέτα του κλαψιάρη. Ή μπορεί να πει ένα ψέμα, αλλά δεν πρέπει να φτάσουμε στο σημείο να πούμε: «Είσαι ψεύτης». Να μην ταυτίζουμε ποτέ το παιδί με κάτι κακό που κάνει.
Κατά βάθος κάθε άνθρωπος είναι καλός. Ο Θεός έπλασε «καλά λίαν» (Γεν. 1:31) όλα τα κτίσματα, όλα εκείνα που βγήκαν από τα χέρια του. Κατά βάθος λοιπόν ως φύση κάθε άνθρωπος είναι «καλός λίαν», αλλά επειδή μπήκε το κακό μέσα του, αλλοιώθηκε ο άνθρωπος. Το κακό όμως είναι παράσιτο, και στους μεγάλους και στους μικρούς. Μερικές φορές στα μικρά παιδιά βλέπουμε το όποιο κακό έχουν, το ελάττωμα, την αδυναμία τους, σαν να βγαίνει μέσα από τα έγκατα της υπάρξεώς τους. Δεν είναι έτσι. Το βαθύτερο είναι της υπάρξεως του ανθρώπου είναι «καλό λίαν». Ό,τι κακό κι αν εκδηλώνει, όποιο ελάττωμα κι αν έχει, είναι σαν ένα παράσιτο, σαν κάτι που είναι απ’ έξω, σαν κάτι που μπορεί κάποια μέρα να το αποσπάσει κανείς και να το πετάξει, και η φύση η ανθρώπινη να απαλλαγεί από αυτό, να παραμείνει δηλαδή χωρίς αυτό.
Ας το έχουν αυτό υπ’ όψιν τους οι γονείς και να προσέχουν να μην τα στολίζουν έτσι αβασάνιστα τα παιδιά με κοσμητικά επίθετα.
Το θέμα είναι να βοηθήσουμε εμείς το παιδί με τη στάση μας, ώστε να καταλάβει ότι το εκτιμούμε κατά βάθος και συγχρόνως ανεχόμαστε το ελάττωμά του, με την έννοια ότι έχει μεν το ελάττωμα αυτό, αλλά θα το ξεπεράσει σιγά-σιγά. Αυτό ανακουφίζει πολύ το παιδί· φεύγει όλο εκείνο το βάρος που αισθάνεται, όταν ταυτίζουμε το κακό με την ίδια την ύπαρξή του. Χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι επικροτούμε και επιβραβεύουμε το ελάττωμα. Αυτό σε καμιά περίπτωση δεν επιτρέπεται να συμβεί.
Ο άνθρωπος, ό,τι και αν είναι, έχει μεγάλη αξία. Είναι άνθρωπος που πλάστηκε «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν Θεού» (Γεν. 1:26), και αυτό χρειάζεται να το ανακαλύπτουν ανά πάσα στιγμή η μητέρα, ο πατέρας στην ψυχή του παιδιού, και τότε θα είναι και οι σχέσεις τους πιο ομαλές και πιο αρμονικές.
Απόσπασμα ομιλίας με θέμα «Η οικογένεια στον 21ο αιώνα» της Γερόντισσας Φιλοθέης του Ι. Γυν. Ησυχαστηρίου “Το Γενέσιον της Θεοτόκου” Πανοράματος Θεσσαλονίκης. Σ’ αυτή η Γερόντισσα είχε, όπως είπε, ως οδηγό τη διδαχή τού μακαριστού π. Συμεών Κραγιοπούλου, ο οποίος υπήρξε μέχρι την κοίμησή του (30.9.2015) ο πνευματικός πατέρας του Ι. Ησυχαστηρίο
