Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Χρυσόπουλος
Άρχισε και πάλι να γίνεται λόγος για την αποτέφρωση των νεκρών και την ίδρυση ανάλογων αποτεφρωτηρίων. Η θέληση της πολιτείας είναι εκπεφρασμένη και συχνά-πυκνά ανοίγεται κουβέντα μεγάλη και αντιπαράθεση, κάθε εμπλεκόμενη στο θέμα πλευρά αναζητεί επιχειρήματα. Η διδασκαλία της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας είναι δεδομένη και ουσιαστικά αδιαπραγμάτευτη. Η ταφή των νεκρών είναι θέμα που έρχεται μέσα από την μακραίωνη παράδοσή Της , έγινε πράξη από τον Κύριό μας και εμείς ως μαθητές Του και μιμητές Του καλούμαστε να πράξουμε το ίδιο.
Τα αποτεφρωτήρια σίγουρα χρειάζονται για όσους η περί θανάτου φιλοσοφική τους σκέψη φτάνει στην καύση, ενώ σ΄ άλλους μάλιστα το θρήσκευμά τους την επιτρέπει ή και την επιβάλει. Γίναμε πλέον χώρα πολυσυλλεκτική σε κάθε επίπεδο, ακόμα και σε θρησκεύματα. Πρέπει να σεβόμαστε τα πιστεύω του άλλου, όσο και αν διαφωνούμε
Υπάρχουν όμως και Έλληνες Ορθόδοξοι χριστιανοί κατά τ΄άλλα, που για ιδεολογικούς λόγους θέλουν την αποτέφρωσή τους μετά τον βιολογικό τους θάνατο. Δικαίωμά τους είναι. Ο προβληματισμός υπάρχει στο τι θα γίνει αν και όταν η Ι. Σύνοδος αποφασίσει επίσημα την μη κήδευσή τους εκκλησιαστικά, αφού οι ίδιοι έχουν θέσει τον εαυτό τους εκτός της χριστιανικής πρακτικής. Οι αντιλήψεις τους δεν συνάδουν με την διδαχή Της.
Στην περίπτωση αυτή υπάρχουν δύο πιθανότητες. Η μία είναι να μην υπάρξει αντίδραση αφού ίσως και το περιβάλλον του εκλιπόντος έχει τις αυτές ιδέες. Το ζήτημα θα γίνει όντως πρόβλημα όταν συγγενείς του προς αποτέφρωση νεκρού απαιτήσουν και την κήδευσή του , ενάντια στην ύπαρξη ιεροσυνοδικών αποφάσεων. Θα βρεθούμε ως ιερείς σε λεκτικές και όχι μόνο αντιπαραθέσεις, παρόμοιες μ’ αυτές που έχουμε στις περιπτώσεις αυτοκτονιών ή όσων έχουν κάνει πολιτικό γάμο. Οι νεοέλληνες χριστιανοί τις περισσότερες φορές αγνοούν, δεν δέχονται ή καταπατούν συνειδητά τις υποχρεώσεις τους και προβάλουν ή διεκδικούν τα υπαρκτά ή τα κατά το συμφέρον τους δικαιώματα.
Θα μεγαλώσει η διάσταση απόψεων όταν διαπιστωθεί ότι και μέσα στην ελλαδική Εκκλησία υπάρχουν διαφορετικές αντιλήψεις. Η ανυπακοή έναντι των αποφάσεων της Ι. Συνόδου και η θέσπιση άλλων όρων είναι σύνηθες φαινόμενο, αντικείμενο ακόμα και σκανδαλισμού. Το είδαμε παλαιότερα για ζητήματα πολιτικού γάμου, μυστηρίων σε «κτήματα» και παρεκκλήσια, τήρηση εγκυκλίων κ.λπ. Θα το ξαναζήσουμε μάλλον και θα πρέπει να δίνεται η ανάλογη απάντηση, έως και απολογία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε βέβαια ότι έχουμε και τους ψευτο-κληρικούς όπου η ύπαρξή τους «λύνει» για πολλούς προβλήματα, δημιουργεί όμως άλλα. Χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι υπό τον φόβο αυτών θα πρέπει να ισοπεδωθούν όλα.
Ο λαός μας είναι μεν ακατήχητος αλλά δυστυχώς δεν δέχεται εύκολα την συμβουλή. Το εγώ του και το θέλω του είναι υπεράνω των θεσμοθετημένων και της χριστιανικής διδασκαλίας. Έχουν οι περισσότεροι κάτι δικό τους ως «Εκκλησία» στο μυαλό τους και όντως Εκκλησία πρέπει να υποκύψει σ΄ όσα νομίζουν ότι είναι καλά και σωστά εκείνοι. Ταυτόχρονα ρίχνουμε το μπαλάκι του θέματος της αποτέφρωσης (άρα και ίδρυση αποτεφρωτήρων) σ’ άλλους, στους πολιτικούς. Είναι και στο γήπεδο της Εκκλησίας αγώνισμα, αυτό που καλείται να πείσει όσο και εάν μπορεί το ποίμνιό Της, να ασκήσει ποιμαντική όπου και όποτε χρειαστεί, αλλά και να λάβει έγκυρα μέτρα προειδοποίησης. Πρέπει η όποια απόφασή Της επί του θέματος να έχει και την αδιαπραγμάτευτη αποδοχή και θέληση ότι και θα εφαρμοστεί στο έπακρο. Όλα πρέπει να γίνουν εγκαίρως γιατί τα χαλάσματα δεν θα αρχίσουν να φαίνονται και αλίμονο σ’ όποιον είναι κάτω απ’ αυτά.
Η διδασκαλία της Εκκλησίας είναι συγκεκριμένη, πηγαίνουμε στη γη απ’ εκεί που ήρθαμε. Κάθε άλλες εκούσιες επιλογές και τρόποι συμπεριφοράς μετά θάνατο μπορεί να είναι λογικές (ελεύθεροι είμαστε), νόμιμες (τα Πολιτεία νομοθετεί) , ίσως και πραγματικές (αλλού γίνεται), είναι όμως αντορθόδοξες. Φέρει βαρύτητα και συνέπειες η οποιαδήποτε παρεκτροπή από τα πατροπαράδοτα.
Γεννάται ένα ερώτημα: θα απαγορεύουμε την κήδευση ενός ατόμου που έχει ζητήσει και αποτέφρωση του και κηδεύουμε όμως δολοφόνους, τρομοκράτες, δεδηλωμένους άθεους και είρωνες της πίστης μας, έμπορους ναρκωτικών; Μάλιστα επειδή αρκετοί από τους παραπάνω έχουν οικονομική επιφάνεια τελούμε νεκρώσιμη ακολουθία πολυτελείας.
Μπορεί στην (χριστιανική) Δύση να είναι πολύ γνωστή η καύση, πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη μας και τις συγκυρίες. Δεν είχαν ισχυρό δεσμό με την πίστη τους, ούτε πλήθος εθίμων να σχετίζονται με το μυστήριο του θανάτου. Ο ορθολογισμός έφερε και την ανατροπή, έως και ισοπέδωση. Εμείς, και άλλοι λαοί, πάντα είχαμε ισχυρή διδασκαλία για την μεταθανάτια ώρα του ανθρώπου, αυτή που περνούσε από την γενέτειρα γη.
Τα λείψανα των Αγίων είναι χαριτόβρυτα και θαυματουργά, άλλα και μυροβλύζοντα, αν τους είχαμε κάψει θα είχαμε στάχτες και όχι απτές και ορατές αποδείξεις ότι υπήρξαν στον χρόνο και ζουν στην μνήμη. Χώμα ήμασταν και χώμα θα γίνουμε, όχι στάχτη.
Λέχθηκε από επίσημα χείλη ότι η Πολιτεία είναι όμηρος της Εκκλησίας και των γραφείων τελετών. Ουδέν αναληθέστερο. Από την ύπαρξη κοιμητηρίων η τοπική αυτοδιοίκηση έχει συμφέροντα. Η Εκκλησία αν ήταν τόσο του συμφέροντος θα επέτρεπε την αποτέφρωση ή θα σιωπούσε, αφού θα τελέσει την νεκρώσιμη ακολουθία – Μνημόσυνο κ.λπ. Τα γραφεία τελετών επίσης θα κάνουν ότι και σήμερα, άρα θα πληρωθούν ανάλογα. Άρα η Πολιτεία έχει το θέμα με διαφυγή εσόδων. Γιατί δεν έλεγαν προεκλογικά τι είχαν σκοπό να καθιερώσουν και γιατί το κράτος δεν έγινε όμηρος σ’ άλλα θέματα όπως πολιτικός γάμος, αποποινικοποίηση της μοιχείας, αυτόματο διαζύγιο και ταυτότητες; Για θέματα φιλανθρωπικών δράσεων οι ίδιοι αυτοί πολιτικοί δεν βλέπουν ομηρία του κράτους από την Εκκλησία, εδώ εξυπηρετεί και επουλώνει η Εκκλησία πληγές που άνοιξαν εκείνοι στο παρελθόν.
Το ότι ο Κύριός μας ετάφη και αναστήθηκε μας έδωσε και τύπο του δρόμου που θα ακολουθήσουμε μετά τον βιολογικό μας θάνατο. Το ίδιο έπραξαν και έτσι δίδαξαν οι Πατέρες και οι Άγιοι της Εκκλησίας. Αν μερικοί θέλουν για κάποιους λόγους το αντίθετο, μπορεί να γίνει, δεν σημαίνει ότι είναι και χριστιανικό άρα και θα κηδευτούν. Πρέπει όμως η Εκκλησία να αποστραφεί τα δεκανίκια της πολιτείας και να ασκήσει υπεύθυνη κατήχηση – ενημέρωση, ας είναι ή φαίνεται κοπιαστική. Με τον νόμο του κράτους δεν καλλιεργείται η πίστη και το βίωμα, αλλά βρίσκεται η εύκολη λύση με συμμάχους τους πολιτικούς.
Ταυτόχρονα πρέπει όμως και να εξυπηρετήσουμε αλλόθρησκους που η αποτέφρωση είναι συνήθεια, η λύση γειτονικών χωρών για επίτευξη του σκοπού αυτού είναι δύσκολη και οικονομικά δυσβάσταχτη. Μπορεί για πολλούς να είναι αποτρόπαια ιδέα να καίγεται κάπου ο οικείος τους, για κάποιους είναι ιεροτελεστία. Τα συμφέροντα (κυρίως οικονομικά) σίγουρα θα εξυπηρετηθούν άσχετα εάν γίνει ταφή ή καύση.
Το θέμα είναι σίγουρα θεολογικό, όχι όμως και δογματικό, η πολλή συζήτηση δεν εξυπηρετεί, σ’ αυτήν άλλωστε λαμβάνουν μέρος απ’ όπου και όπως μπορούν οι άσχετοι, οι ανίδεοι, οι προκατειλημμένοι και οι φανατικοί κάθε πλευράς. Εμείς θα ακούσουμε τι θα πει η διοικούσα Εκκλησία συνοδικώς και έτσι θα πορευόμαστε, θα καταρτιζόμαστε, έτσι και θα διδάξουμε σωστά και όχι επιπόλαια.