Γράφει ο Μ. Γ. ΒΑΡΒΟΥΝΗΣ,Καθηγητής Λαογραφίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης
Είναι, πλέον, γνωστό και τεκμηριωμένο από τη σχετική επιστημονική βιβλιογραφία ότι κατά την ελληνική Επανάσταση του 1821 πλήθος κληρικών, όλων των βαθμών του ιερού κλήρου, αγωνίστηκαν με λόγο και έργο, και πολλοί θυσίασαν τη ζωή τους στο βωμό της ελευθερίας. Αν μάλιστα συνυπολογίσουμε και όσους βασανίστηκαν και πέθαναν μαρτυρικά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας για να δώσουν το παράδειγμα της υπέρ πίστεως και πατρίδος θυσίας στου υπόδουλο ποίμνιό τους, όσους δηλαδή τιμώνται σήμερα από την Εκκλησία μας ως ιερομάρτυρες, ως κληρικοί νεομάρτυρες, τότε η εικόνα που σχηματίζεται μπροστά στα μάτια μας είναι αυτή της πλήρους και καθολικής συμμετοχής του ορθόδοξου κλήρου στην αντίσταση και στην Επανάσταση. Οι υπάρχουσες ιστορικές πηγές είναι αψευδείς μάρτυρες, το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να τις προσεγγίσουμε με διάθεση ανακάλυψης της αλήθειας, χωρίς ιδεολογικούς φανατισμούς και πωρώσεις συνειδησιακές.
Στην πραγματικότητα, κληρικοί υπήρξαν, στην συντριπτική τους πλειοψηφία, οι δάσκαλοι και οι φωτιστές του υπόδουλου Γένους, έστω και αν η ιερατική ιδιότητά τους συχνά αποσιωπάται από τμήμα της τρέχουσας βιβλιογραφίας. Το δε παράδειγμα του ιερομάρτυρος αγίου Κοσμά του Αιτωλού, είναι απολύτως ενδεικτικό αυτής της πραγματικότητας, αλλά και του σπουδαίου και μοναδικού ρόλου της Εκκλησίας τόσο στην στερέωση του Γένους στην πίστη και στην ταυτότητά του, όσο και στην αποτροπή των εξισλαμισμών, που στερούσαν τη Ρωμηοσύνη από σημαντικό μέρος του άνθους της. Θυμίζω πρόχειρα εδώ, για να φανεί πόσο ανυπόστατες είναι οι απόψεις, ότι η εθνική συνείδησή μας δημιουργήθηκε μετά την Επανάσταση του 1821, όπως ελάχιστοι ιστορικοί ισχυρίζονται, ότι σε όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας για όσους εξισλαμίζονταν χρησιμοποιούσαν το ρήμα «τουρκεύω», πράγμα που δείχνει πόσο άρρηκτα δεμένη ήταν η εθνική με την θρησκευτική και την πολιτισμική υπόσταση του Γένους μας, ως έκφραση της άρρηκτης σχέσης ανάμεσα στην εθνική και τη θρησκευτική ταυτότητα στο λαό μας, που αποτελεί τη βάση της συγκρότησης της ελληνικής ιδιοπροσωπίας.
Με βάση αυτό το σκεπτικό, η «Ειδική Συνοδική Επιτροπής Πολιτιστικής Ταυτότητος» της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, της οποίας ο γράφων έχει την τιμή να είναι μέλος, υπό την προεδρία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Δημητριάδος και Αλμυρού κ. Ιγνατίου, και με την γραμματειακή υποστήριξη του Πανοσιολογιώτατου Αρχιμανδρίτη Βαρθολομαίου Αντωνίου-Τριανταφυλλίδη, ήδη πριν από μία δεκαετία, πρότεινε στην Ιερά Σύνοδο -και έγινε αποδεκτό- τη διοργάνωση σειράς δέκα ετησίων συνεδρίων επιστημονικών, διεθνών, εκ των οποίων το πρώτο διοργανώθηκε το 2012 και τα δύο τελευταία διοργανώθηκαν το Φθινόπωρο του 2020, με την επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση, τα οποία υλοποιούνται από επιτροπή ειδική, με πρόεδρο αρχικώς τον ομ. καθηγητή και ακαδημαϊκό κ. Κωνσταντίνο Σβολόπουλο, κατόπιν τον πρωτοπρεσβύτερο και ομ. καθηγητή Γεώργιο Μεταλληνό, και μετά την κοίμηση αμφοτέρων τον γράφοντα, και των οποίων τα πρακτικά εκδίδονται σε σειρά τόμων. Οι τόμοι αυτοί κατ’ έτος παρουσιάζονται σε ειδικές επιστημονικές εκδηλώσεις στην Αθήνα, με την ευλογία του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου Β΄, ο οποίος από την αρχή ενίσχυσε και υποστήριξε παντοιοτρόπως το εγχείρημα, με ιδιαίτερη επιτυχία και ευμενή σχόλια από την επιστημονική κοινότητα.
Είναι απολύτως χαρακτηριστική η επιμέρους θεματολογία της σειράς των συνεδρίων αυτών, που φέρουν τον γενικό τίτλο «10 επιστημονικά συνέδρια για τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, 1821 – 2021», που διοργάνωσε σε ετήσια βάση η «Ειδική Συνοδική Επιτροπής Πολιτιστικής Ταυτότητος» δια της Ειδικής Επιστημονικής Επιτροπής για την οργάνωσή τους: «Ιστοριογραφία και Πηγές για την ερμηνεία του 1821» (12 – 13 Οκτωβρίου 2012) – «Η ζωή των υποδούλων Ελλήνων επί τουρκοκρατίας. Καταπίεση – Κοινοτισμός – Παιδεία» (22 – 23 Νοεμβρίου 2013) – «Ορθόδοξη Εκκλησία και διαφύλαξη της Εθνικής Ταυτότητος – Νεομάρτυρες, άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, επαναστατικά κινήματα» (14 – 15 Νοεμβρίου 2014) – «Ελληνικός και Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός (23 – 24 Οκτωβρίου 2015) – «Ο διεθνής περίγυρος και ο φιλελληνισμός κατά την Ελληνική Επανάσταση» (14 – 15 Οκτωβρίου 2016) – «Πολεμικές συγκρούσεις και τόποι καθαγιασμού του απελευθερωτικού Αγώνος κατά την επανάσταση του 1821» (6-7 Οκτωβρίου 2017) – «Οι φιλελεύθεροι θεσμοί του Αγώνος της Ελληνικής Επαναστάσεως» (18-21 Οκτωβρίου 2018) – «Οι μεγάλες προσωπικότητες της Ελληνικής Επαναστάσεως. Ομοψυχία και διχόνοια κατά την Επανάσταση» (18-19 Οκτωβρίου 2019) – «Τα Οικονομικά του Αγώνα. Η επίτευξη και η αναγνώριση της Ελληνικής Ανεξαρτησίας» (16-17 Οκτωβρίου 2020) – «Η επίδραση της Ελληνικής Επαναστάσεως στη Λογοτεχνία και στην Τέχνη» (27-28 Νοεμβρίου 2020).
Όπως εύκολα μπορεί ο αναγνώστης να αντιληφθεί, η δεκάτομη σειρά των πρακτικών αυτών των συνεδρίων, που τυπώθηκε και κυκλοφορείται σε καλαίσθητους τόμους με τη χορηγία των εκδόσεων «Αρχονταρίκι», αποτελεί έργο αναφοράς για την επιστημονική μελέτη της Επανάστασης του 1821, έργο συλλογικό, από συγγραφείς έγκυρους και έγκριτους, και με τη χρήση όλων των κανόνων της επιστημονικής έρευνας. Έργο που θα μείνει στη σχετική βιβλιογραφία ως ορόσημο για τους μελλοντικούς ερευνητές, αποτελώντας την ανεξάλειπτη σφραγίδα της Εκκλησίας της Ελλάδος στον φετινό εορτασμό των 200 χρόνων της Επανάστασης.