Η Ερμηνεία των ιερών Γραφών κατά τον Άγιο Ιωάννη Χρυσόστομο
Η μοναδική οδός για την πραγματική κατανόηση του σωτηριολογικού σκοπού της Θ.Οικονομίας, δηλαδή των σαφών, είναι η αληθινή πίστη, η οποία δεν ενεργείται εξ’ ανάγκης, αλλά χρειάζεται η θεία και η ανθρώπινη συνέργεια, αγάπη και άρνηση του ιδίου θελήματος.
Γράφει η Παναγιώτα Νικολαΐδου, απόφοιτη τμήματος Θεολογίας Ε.Κ.Π.Α.
Ο ιερός Χρυσόστομος στις Ομιλίες του προσδιορίζει ότι «πάντα σαφή και ευθέα τα παρά ταις θείαις Γραφαίς, πάντα τα αναγκαία δήλα»[1], τονίζοντας πως τα αναγκαία για την ανθρώπινη σωτηρία, είναι εκπεφρασμένα ως «δήλα» και «σαφή» εντός της Γραφής.
Τα νοήματα αυτά, καθίστανται για τον άνθρωπο μεταμορφωτικά στο πλαίσιο της Ιστορίας της Θ.Οικονομίας και της Εκκλησίας, αφού, δεν αποτελούν μια αλληγορική προσέγγιση, παραβολή ή διαδικασία εκλογικεύσεως της αποκαλυπτικής εμπειρίας, αλλά την εν Χριστώ πραγματικότητα την οποία βίωσαν οι Προφήτες, οι Απόστολοι και όλα τα μέλη της Εκκλησίας του Χριστού εν Αγίω Πνεύματι. Τα «σαφή» ιστορικά γεγονότα που μαρτυρούνται στην Παλαιά και Καινή Διαθήκη αποτελούν έργο θεόπνευστο, καθώς ο σκοπός τους είναι η ένωση του ανθρώπου με τον Ενανθρωπήσαντα Λόγο. Ο ι.Πατήρ κατανοώντας την θεώρηση των Αποστόλων, των Ευαγγελιστών και ερμηνευτών της ΚΔ για την έλευση του Κυρίου στα θολά σημεία της Γραφής, υποστηρίζει ότι στην ΠΔ ο ερχόμενος Κύριος προκαταγγέλλεται μυστικώς, ενώ στην ΚΔ η προφητεία του ερχομού Του επαληθεύεται. Ο Χριστός γνωρίζεται από την ιστορία, τις προφητείες, τις παραβολές, δήλα και σαφώς, αφού: «Ού καινά τα καινά. Προέλαβε γαρ τα παλαιά. Ούκ εσβέσθη τα παλαιά. Ηρμηνεύθη γάρ εν τη Καινή»[2].
Τα «δήλα» και «σαφή» των ιερών Γραφών έρχονται στο φως, σύμφωνα με τον ι. Χρυσόστομο, μόνον σε όσους έχουν τη δυνατότητα να διακρίνουν: τα θεοπρεπή από τα ανθρωποπρεπή νοήματα, την ιστορικογραμματική μέθοδο από τη δογματική προσέγγιση, την ιστορία από την αλληγορική ερμηνεία, το γράμμα του ιουδαϊκού νόμου από το πνεύμα του Ευαγγελίου και τη Θεολογία από την Οικονομία. Η μοναδική οδός για την πραγματική κατανόηση του σωτηριολογικού σκοπού της Θ.Οικονομίας, δηλαδή των σαφών, είναι η αληθινή πίστη, η οποία δεν ενεργείται εξ’ ανάγκης, αλλά χρειάζεται η θεία και η ανθρώπινη συνέργεια, αγάπη και άρνηση του ιδίου θελήματος. Ο πιστός ερμηνευτής λειτουργεί με πνεύμα Χριστού, μετάνοια, ελευθερία από τα πάθη, θείο φωτισμό και καλό λογισμό. Θεωρούμενος, λοιπόν, το ερμηνευτικό βάθος των θείων Γραφών μετέχει στη θεία χάρη, έχει εκκλησιαστικό φρόνημα και γεύεται τον εσχατολογικό σκοπό της ερμηνείας δια του Πνεύματος, η οποία μας αναβιβάζει στον ίδιο τον Θεάνθρωπο.
Η ερμηνευτική του ι.Χρυσοστόμου βασίζεται στην αρχή της θεανδρικότητας, της οποίας επίκεντρο είναι ο Χριστός ως τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος. Ο Τριαδικός Θεός κοινωνείται από τον άνθρωπο δια του Υιού και φανερώνεται εν Αγίω Πνεύματι εντός της Ιστορίας της Θ.Οικονομίας και της Εκκλησίας διατρανώνοντας την Εξηγητική της οικονομίας και συγκατάβασης. Η γλωσσική χρήση των Γραφών αποτελείται από λέξεις ταπεινές και ανθρώπινες, που όμως κρύβουν μεγάλο βάθος και λειτουργούν αναγωγικά. Η Αγία Γραφή υπό το πρίσμα της Oικονομίας μεθοδεύει τη διάκριση των λόγων των ιερών κειμένων της σε «θεοπρεπείς» και «ανθρωποπρεπείς». Οι χρησιμοποιούμενες εκφράσεις εμπεριέχουν το θείο και ιστορικό γνώρισμα διατηρώντας τη θεανθρώπινη σημασία της, με σκοπό να αποφευχθεί κάθε είδους ανθρωπομορφική αντίληψη του Θείου ή και απομύθευση της Γραφής. Απεναντίας, ο άνθρωπος κατανοεί τα φτωχά νοητικά και γλωσσικά μέσα που διαθέτει σε σχέση με το φωτισμό του Πνεύματος που με πολύ ταπείνωση και προσευχή τον καθιστά κοινωνό της θείας Χάριτος, του επιτρέπει να δει πίσω από το γράμμα το κρυμμένο βάθος και νόημα φτάνοντας στο πνεύμα των Γραφών δια της πίστεως.
Εν κατακλείδι, η Αγία Γραφή είναι σαφής και τα νοήματά της ευδιάκριτα, με προϋπόθεση ο ερμηνευτής να ακολουθεί το πνεύμα των ιερών κειμένων, το οποίο σταδιακά τον αναγάγει στην πραγμάτωση της θεωρίας και στην βίωση του μυστηρίου του Ζώντος Θεού.
[1] Βλ. Εις την προς Θεσσαλονικείς β’, Ομ, γ’ PG 62,485. Υποσημείωση, Κ.Μπελέζου, ‘’Ερμηνεία και Ερμηνευτική της ΚΔ’’ σελ. 292
[2] Βλ. Εις το Εξήλθε δόγμα παρά Καίσαρος..της αγίας Θεοτόκου, PG 50,796. Υποσημείωση K.Μπελέζου, ‘’Ερμηνεία και Ερμηνευτική της ΚΔ’’ σελ. 293
