Η λειτουργική τιμή του Αγίου που εορτάζουμε
Στην εφημ. «Κιβωτός της Ορθοδοξίας» (29-8-2024)
Του Δημητρίου Λυκούδη, θεολόγου
Ονομαστική εορτή και γενέθλια. Έτσι μεγαλώσαμε. Και νομίζω, δεν είναι υπερβολή να υποστηρίξω ότι, εν πολλοίς, μάς έγινε συνήθεια και εδραιώθηκε ως κάτι το φυσικό, ως κάτι το αβίαστα σύνηθες στην καθημερινότητά μας, ανεξάρτητα της ηλικίας του εορτάζοντος/ούσης. Παρά ταύτα, η αλήθεια περιορίζεται αποκλειστικά και μόνο στην ονομαστική εορτή, εάν, βέβαια, γράφω και ομιλώ προς ορθόδοξους χριστιανούς και πιστούς της Μίας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας.
Κατά την ονοματοδοσία και, κυριότατα, κατά τη διάρκεια του Μυστηρίου του Βαπτίσματος, ο χριστιανός «ενδύεται», προσλαμβάνει τιμητικά το χριστιανικό του ορθόδοξο όνομα. Ένα όνομα προς τιμήν ενός αγίου – ένα όνομα, όχι δυο και τρία – τον οποίον και καλείται, κατά το δυνατόν, να μιμηθεί στον υπόλοιπο βίο του. Βέβαια, η τιμή ενσταλάζει τον χριστιανό που φέρει τ᾿ όνομα πρωτίστως, καθώς, από την ώρα του Βαπτίσματος και εσαεί, όχι έως του τάφου, αλλά εσαεί, θα τελεί υπό την προστασία και τις πρεσβείες του αγίου ή της αγίας, που τιμητικά φέρει τ᾿ όνομα.
Γιατί, όμως, η ονομαστική εορτή ενός εκάστου συμπίπτει με το μαρτύριο του αγίου/αγίας; Είναι δυνατόν να ευχόμεθα «έτη πολλά», «χρόνια ευλογημένα» κ.ά. στην ονομαστική εορτή κάποιου και, μάλιστα, όταν η εορτή αυτή συμπίπτει με το μαρτύριο και τον κάθε είδους θάνατο του αγίου;
Η απάντηση είναι σαφέστατα και είναι δυνατόν, διότι, απλούστατα, στην Ορθόδοξη Εκκλησία δεν υπάρχει θάνατος και, κυρίως, κάθε κοίμηση αγίου, μαρτυρική δι᾿ αίματος ή διά συνειδήσεως, είναι ένα ατέρμονο και πανευφρόσυνο πανηγύρι, τόσο στον Ουρανό όσο και στην επίγεια καθημερινότητά μας. Υπό αυτή, λοιπόν, την έννοια, οι ορθόδοξοι χριστιανοί εορτάζουμε μόνο την ονομαστική μας εορτή, διότι μόνο τότε η εορτή έχει ουσιαστικό περιεχόμενο και νοηματοδοτεί ολόκληρο τον καθημερινό μας βίο. Και, ασφαλώς, εορτάζουμε συνειδητά, μυστηριακά, κατασταλαγμένα, χωρίς, βέβαια, να στερούμε και την όποια οικογενειακή και προσωπική «κοσμική», τρόπον τινά, εορτή η οποία, πάντοτε, μα πάντοτε, πρέπει να συνοδεύει και να έπεται της πνευματικής πανηγύρεως και ουδέποτε να προηγείται. Διαφορετικά, δεν έχει νόημα να εορτάζουμε την ονομαστική μας εορτή μακράν της μυστηριακής ζωής της Εκκλησίας και να αποτυπώνονται σ᾿ εμάς μόνο οι πλούσιες και εύγευστες τράπεζες, τα δώρα και οι φιλοφρονήσεις γύρω μας.
Ως προς τα γενέθλια, ξέρω! Θα αναφερθεί, ενδεχομένως, ο αναγνώστης στο γενέθλιο της Κυρίας Θεοτόκου, του Τιμίου Προδρόμου και σε αυτό το γενέθλιο του Κυρίου Ιησού Χριστού, στην κατά Σάρκα Ενανθρώπησή Του. Πρόκειται για εορτές που, πέραν της εορτολογικής σημασία τους, φέρουν και το όλο ιστορικό και κοσμοσωτήριο υπόβαθρο εντός και γύρω τους. Άλλωστε, δε, είναι ελάχιστες οι εορτές αυτές στο ορθόδοξο εορτολόγιο. Τόσο ελάχιστες που δύνανται να καταμετρηθούν στα δάκτυλα της μιας παλάμης!
Είναι αλήθεια, στην Ορθόδοξη Εκκλησία δεν εορτάζουμε τη γενέθλιο ημέρα, παρά μόνον την ονομαστική μας ημέρα. Στην πρώτη δεν υπάρχει σημείο αναφοράς, δεν έχει αγιότητα. Η δεύτερη έχει ουσία, υπόσταση πνευματική, φωτισμό Παναγίου Πνεύματος, ευλογία και αγιασμό. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι η επικράτηση της γενεθλίου ημέρας στην καθημερινότητά μας είναι συνήθεια ξενόφερτη, δυτική, παντελώς ασχημάτιστη και ασύνδετη με το ορθόδοξο φρόνημα και την Ιερά Παράδοση της Εκκλησίας μας.
Βέβαια, η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν εναντιώνεται στη χαρά και στην εύθυμη διάθεση που, ενδεχομένως, δημιουργεί η οργάνωση μιας εκδήλωσης επί της γενεθλίου ημέρας. Πλην, όμως, γράφω και ομιλώ, έχω την αίσθηση, σε πιστούς, σε ορθόδοξους χριστιανούς, στο Σώμα της Αγίας μας Εκκλησίας. Έχουμε αφορμές και αιτίες για κοινωνία πραγματικής χαράς, ανέκφραστης, ανείπωτης, αληθινής, ζωηφόρου. Μην μεταποιούμε τις αληθινές εορτές σε μονοδιάστατα και ρηχά τραπεζώματα και φαγοπότια ή, ακόμη χειρότερα, σε μια ανούσια παρέλαση «τυπικών» τηλεφωνημάτων, τα περισσότερα εκ των οποίων θυμίζουν θίασο θεατρινισμού, καλά στοιβαγμένου σε δήθεν «ευγενικές» αβρότητες και κάλπικα ευχολόγια.
Ας μάθουμε τα παιδιά μας να εορτάζουν τιμητικά τον άγιο/αγία που φέρουν τ᾿ όνομα. Να συμμετέχουν, από βρέφη, λειτουργικά και μυστηριακά στην Εκκλησία. Ας τα μάθουμε να εορτάζουν Χριστό, να εορτάζουν χριστοκεντρικά και εκκλησιοκεντρικά κάθε ημέρα του έτους, κάθε λεπτό της παρούσας διαμονής μας στον κόσμο αυτόν.
Χριστιανική εορτή, λοιπόν, ορθόδοξη και μυστηριακή. όχι γενέθλια, όχι επιδερμικές φιέστες, που όσο και καλοπροαίρετες και αν είναι, αντιβαίνουν του ορθοδόξου φρονήματος και τους έθους της Ορθοδόξου Παραδόσεως.
