Η Βέροια των «Παυλείων»: Μια υποδειγματική αλληλεπίδραση τόπου και τελετουργιών
Του Δρος Μ. Βαρβούνη
Έχω και σε παλαιότερα άρθρα μου ασχοληθεί με τα «Παύλεια» που διοργανώνει η Ιερά Μητρόπολη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κάθε χρόνο, με την έμπνευση, την ευλογία και τους σχεδιασμούς και οραματισμούς του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Βεροίας κ. Παντελεήμονος, ο οποίος καθοδηγώντας κατάλληλα τους δραστήριους και αποτελεσματικούς συνεργάτες του καταλήγει κάθε χρονιά στο βέλτιστο συνδυασμό λειτουργικής κατάνυξης, επιστημονικής μελέτης και καλλιτεχνικής προσφοράς.
Και βέβαια, τα «Παύλεια» αποτελούν μείζον πνευματικό, επιστημονικό και καλλιτεχνικό γεγονός για όλη την επαρχία της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας, αλλά και για την πόλη της Βέροιας ειδικότερα, καθώς οι εκδηλώσεις τους εξακτινώνονται τόσο θεματικά, όσο και χρονικά.
Η Βέροια είναι μια κατεξοχήν βυζαντινή πόλη της Μακεδονίας, με πολλά μνημεία και κειμήλια που ανάγονται την μεσοβυζαντινή, την υστεροβυζαντινή και την μεταβυζαντινή εποχή. Και όλα αυτά είναι άριστα συντηρημένα και επιμελημένα, τόσο από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και το Υπουργείο Πολιτισμού, όσο και από την τοπική Εκκλησία, που με το έργο της έχει αναδειχθεί σε μείζονα παράγοντα πολιτισμού, αλλά και σε ουσιαστικό ευεργέτη της όλης περιοχής. Και το καταλαβαίνει αυτό καλά ο επισκέπτης, που θα περιδιαβεί τα μνημεία της παντακάθαρης και εξαιρετικά φροντισμένης αυτής πόλης, συνδυάζοντας ίσως την συμμετοχή στα «Παύλεια» με την επίσκεψη των μνημείων της.
Για παράδειγμα, οι λειτουργικές εκδηλώσεις στον έξοχα ανακαινισμένο παλαιό μητροπολιτικό ναό της πόλης συνυπάρχουν, στο πλαίσιο των «Παυλείων» με το νεώτερο αλλά σαφώς καλαίσθητο και επιβλητικό Βήμα του Αποστόλου Παύλου, ενώ η επίσκεψη στο Βυζαντινό Μουσείο της πόλης συνδυάζεται με το προσκύνημα στους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς ναούς της πόλης, έξοχα δείγμα τοπικών ιδιομορφιών της παραδοσιακής ναοδομίας, αλλά και στον προσκυνηματικό ναό του πολιούχου, του οσίου Αντωνίου του νέου, που αποτελεί κατά την άποψή μου έξοχο δείγμα νεότερου ναού. Ενός ναού στον οποίο η κατάνυξη συνδυάζεται γόνιμα με την καλαισθησία, και οι νεότερες εκκλησιαστικές τέχνες έχουν στολίσει με έξοχα έργα τους, όπως το κιβώριο και η λάρνακα με τα λείψανα του οσίου Αντωνίου, ώστε το τελικό αποτέλεσμα να υποβάλει στον επισκέπτη αισθήματα ευλάβειας και μεγαλοπρέπειας, πνευματικότητας και αισθητικής απόλαυσης.
Μέσα από όλα αυτά, η Ιερά Μητρόπολη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας μας διδάσκει και μας παιδαγωγεί. Αναφέρω τα χαρακτηριστικά παραδείγματα του νεότερου Μητροπολιτικού Ναού και του παρακείμενου Μητροπολιτικού μεγάρου, αλλά και του νεότερου ναού των αγίων Αναργύρων, για να δείξω ότι στην Βέροια η τοπική Εκκλησία έχει πραγματώσει και υλοποιήσει την ουσιαστική περιδιάβαση του επισκέπτη και του προσκυνητή στη διαχρονική πορεία των εκκλησιαστικών τεχνών μας, στο διαχρονικό και παραμόνιμο κάλλος της Ορθοδοξίας, πνευματικό και υλικό. Πρόκειται για μια πτυχή του εκκλησιαστικού έργου του Σεβασμιωτάτου κ. Παντελεήμονος η οποία δεν έχει ακόμη συζητηθεί όσο θα έπρεπε, είναι όμως ορατή και διαπιστώσιμη από τον επισκέπτη που διατηρεί ανοικτά τα υλικά, αλλά και τα μάτια της ψυχής του.
Το ίδιο διαπιστώνεται στον τρόπο με τον οποίο έχει αποκατασταθεί και συμπληρωθεί η μονή Δοβρά, ένα πραγματικό μεταβυζαντινό κόσμημα της Μακεδονίας, αλλά και της Ελλάδας γενικότερα. Εκεί ο σεβασμός στην μεταβυζαντινή αρχιτεκτονική και καλλιτεχνική δημιουργία συνυπάρχει με την καλλιέργεια των σύγχρονων εκκλησιαστικών τεχνών, με την καλαισθησία και την αποτύπωση της ορθόδοξης πνευματικότητας σε υλικούς δείκτες. Κι όλα αυτά μέσα σε έναν φροντισμένο περιβάλλοντα χώρο, όπου ο παραδοσιακός ορθόδοξος σεβασμός προς την κτίση ως δημιουργία του Θεού συνυπάρχει με την αξιοποίηση νέων τεχνολογικών και επιστημονικών κατακτήσεων.
Όλα αυτά, και πολλά άλλα που θα μπορούσε να προσθέσει κάποιος, αποτελούν κόπους και μόχθους του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμονος και των άξιων συνεργατών του, όσων δρουν και δημιουργούν υπό την καθοδήγηση, την εμπνευσμένη πορεία και την ευλογία του. Και όλα συνδυάζονται με τις ποικίλες πνευματικές εκδηλώσεις της τοπικής Εκκλησίας, τις εκδόσεις, τα εμπνευσμένα κηρύγματα του «Επισκοπικού Λόγου» και την καλλιτεχνική δημιουργία, βρίσκοντας το αποκορύφωμά τους στα «Παύλεια», που διοργανώνονται κατ’ έτος.
Αυτή η ενιαία ματιά και άποψη είναι που διακρίνει και ξεχωρίζει το εκκλησιαστικό έργο που τελείται στη Βέροια και σε όλη την κανονική δικαιοδοσία της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας. Και είναι αυτή που αποτελεί πραγματικό υπόδειγμα για όλους τους νεότερους Αρχιερείς μας, εντός και εκτός Ελλάδος, ακόμη και στις οικουμενικές διαστάσεις της Ορθοδοξίας μας, αφού είναι ευφήμως γνωστή στους Ορθοδόξους, στα πέρατα της οικουμένης.
