Το τριπλούν πνευματικό άθλημα του πιστού
κατά την αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή
Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Βύρωνος, Καισαριανής και Υμηττού κ. Δανιήλ
Στην οπισθάμβωνο ευχή της συνάξεως των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων απευθυνόμαστε προς τον επουράνιο Θεό και Πατέρα μας για να Τον ευχαριστήσουμε που μας εισήγαγε στην κατανυκτική περίοδο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής ως εξής: “Δέσποτα Παντοκράτορ, ο διά την άφατον σου πρόνοιαν και πολλήν αγαθότητα αγαγών ημάς εις τας πανσέπτους ημέρας ταύτας … προς καθαρισμόν ψυχών και σωμάτων προς εγκράτειαν παθών προς ελπίδα αναστάσεως”.
Στην κατανυκτική αυτή ευχή αναφέρονται οι τρεις στόχοι του πνευματικού αγώνα των πιστών αυτή την περίοδο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, όπως τους θέτει η Εκκλησία μας.
“Προς καθαρισμόν ψυχών και σωμάτων”
Οι πιστοί, αυτή την περίοδο των πνευματικών αγώνων, αγωνίζονται για να καθαρισθούν από κάθε μολυσμό της ψυχής και του σώματός τους. Μολυσμός σαρκός και πνεύματος θεωρείται η αμαρτία που μολύνει τον άνθρωπο.
Ο προφήτης Ησαΐας μεταφέρει την εντολή του Θεού στους Ιουδαίους, αλλά και προς όλους τους ανθρώπους, ότι πρέπει να καθαρισθούν από τους ρύπους της αμαρτίας για να τους δεχθεί να ζήσουν μαζί Του: “Λουσθήτε, λοιπόν, στο λουτρόν της μετανοίας, γίνετε εσωτερικώς καθαροί, αφαιρέσατε τας πονηρίας και τα αμαρτωλά πάθη από τας ψυχάς σας, ώστε να είσθε καθαροί ενώπιόν μου. … Και εάν αι ψυχαί σας εξ αιτίας των αμαρτιών σας είναι ερυθραί, εγώ θα τας καταστήσω λευκάς ωσάν το χιόνι. Εάν δε είναι ακόμη περισσότερον κατακόκκιναι, εγώ θα τας κάμω λευκάς ωσάν το μαλλί των προβάτων” (Ησαΐου α΄ 16-18)
Ο απόστολος Παύλος υποδεικνύει στους πιστούς, ότι πρέπει να καθαρισθούν από την πολυειδή αμαρτία, που αφαιρεί, κλέπτει το θεοειδές κάλλος της ψυχής και την καθιστά δυσειδή (Προς Κορινθίους Β΄ ζ΄ 1).
Η αμαρτία σκοτίζει και ρυπαίνει την ψυχή. Ο αγιασμός της ψυχής είναι το ένδυμα γάμου, για το οποίο μίλησε ο Κύριός μας στην παραβολή των γάμων του υιού του βασιλέως (Ματθαίου κβ΄ 1-13).
Ο αγιασμός του ανθρώπου και η καθαρότητα της ψυχής του είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την θέα του Θεού, κατά το λόγο του Κυρίου μας: “Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία, ότι αυτοί τον Θεόν όψονται ” (Ματθαίου ε΄ 8).
Σύμφωνα με το λόγο του Κυρίου μας, ο απόστολος Παύλος υπενθυμίζει στους πιστούς να επιδιώκουν τον αγιασμό τους συνεχώς και με μέθοδο, διότι μόνο οι κεκαθαρμένοι από την αμαρτία θα αξιωθούν να δουν τον ένδοξο Κύριο με τους λόγους Του (Προς Εβραίους ιβ΄ 14).
Επομένως, ο πνευματικός αγώνας των πιστών για την κάθαρση τους από την αμαρτία επιστέφεται από την θέα του Κυρίου. Αν οι πιστοί δεν καθαρισθούν και δεν αγιασθούν, δεν θα έχουν κοινωνία με τον άγιο Κύριο, κατά τους αποστολικούς λόγους: «Τις γαρ μετοχή δικαιοσύνη και ανομία; Τις δε κοινωνία φωτί προς σκότος; τις δε συμφώνησις Χριστώ προς Βελίαλ;” (Προς Κορινθίους Β΄ στ΄ 14).
Εφ’ όσον είναι αδύνατη η κοινωνία και η ενοίκηση του αγίου Πνεύματος στην ψυχή του αμαρτωλού και μολυσμένου από την αμαρτία ανθρώπου, προκύπτει η ανάγκη του καθαρισμού της, που ενεργείται όταν μετέχει στα άγια μυστήρια.
Επίσης η υμνολογία της Εκκλησίας μας προσκαλεί τους πιστούς να αγωνισθούν για την κάθαρσή τους από την αμαρτία με την ελεημοσύνη.
“Δεύτε εκκαθάρωμεν εαυτούς εν ελεημοσύναις και οικτιρμοίς πενήτων μη σαλπίζοντες, μη δημοσιεύοντες ημών την ευποιΐαν, μη επιγνώτω η αριστερά της δεξιάς το έργον, μη σκορπίση η κενοδοξία το καρπόν της ελεημοσύνης αλλ’ εν κρυπτώ τω τα κρυπτά ειδότι” (Ιδιόμελον των Αποστίχων του πλαγίου δ΄ ήχου της Α΄ Κυριακής των Νηστειών).
Ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός εδίδαξε με σαφήνεια ότι: “Όποιος αμαρτάνει γίνεται δούλος της αμαρτίας ” (Ιωάννου η΄ 35).
“Προς εγκράτειαν παθών”
Ο απόστολος Παύλος υπενθυμίζει στους πιστούς, ότι ο αγωνιζόμενος στο στάδιο των πνευματικών αγώνων οφείλει να εγκρατεύεται, όπως εξάλλου πράττουν και όσοι αγωνίζονται στο στίβο των σωματικών αγώνων (Προς Κορινθίους Α΄ θ΄ 25).
Η αμαρτία εκδηλώνεται και φανερούται, ενεργείται διά των παθών, που είναι οι μορφές της αμαρτίας, που γι’ αυτό τον λόγο ονομάζεται πολυειδής. Τα πάθη της αμαρτίας γεννούν όλεθρο και καταστροφή και οδηγούν στον θάνατο, όπως κατηγορηματικά αποφαίνεται η θεία δικαιοσύνη, ότι “τα οψώνια της αμαρτίας θάνατος” (Προς Ρωμαίους στ΄ 23).
Γι’ αυτό είναι ανάγκη οι πιστοί να τα περιορίσουν μέχρι να τα νεκρώσουν, όπως διατάσσει ο λόγος του Θεού: “Νεκρώσατε ουν τα μέλη υμών ” (Προς Κολοσσαείς γ΄ 5-6).
Αυτή η νέκρωση είναι εκούσια αποκοπή από ο,τιδήποτε αμαρτωλό (σκέψη, επιθυμία, συναίσθημα, λόγο και πράξη), είναι ενσυνείδητη άρνηση να δεχθεί ο άνθρωπος και να υποταχθεί στο θέλημα της αμαρτίας, όσο ελκυστικό ή πιεστικό κι αν είναι αυτό. Όσο νεκρούται η αμαρτία τόσο ζωοποιούται η ψυχή, που ενώνεται με τον Χριστό (βλ. Προς Κορινθίους B΄ δ΄ 10).
Κατηγορηματικά, ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός δήλωσε στους μαθητές Του, ότι οφείλουν να αποκόψουν, να εκριζώσουν κάθε αιτία που γεννά αμαρτία (Ματθαίου ε΄ 29-30).
“ Προς ελπίδα αναστάσεως”
Σε μία ομιλία Του ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός απευθύνθηκε στους συγκεντρωμένους Ιουδαίους και τους είπε: Και το θέλημα εκείνου που μ’ έστειλε είναι να μη χαθεί κανένας απ’ όσους μου έχει δώσει, αλλά όλους να τους αναστήσω την έσχατη ημέρα.
Πρόκειται για την ανάσταση όλων των ανθρώπων που θα συμβεί στην δευτέρα Παρουσία Του; Ασφαλώς όχι, αφού αυτή θα συμβεί ούτως ή άλλως και θα αναστηθούν όλοι οι άνθρωποι κατά την διδασκαλία του (Ιωάννου ε΄ 28-29).
Επομένως, ο Κύριος αναφέρεται σε άλλη ανάσταση. Αυτή αφορά, όπως είπε, σ’ όποιο θεωρεί τον Υιό και πιστεύει σ’ Αυτόν, δηλαδή αφορά στους πιστούς. Ως τέτοια θεωρείται η πίστη, ο αγιασμός με την συμμετοχή στα άγια μυστήρια και ο πνευματικός αγώνας για την νέκρωση της αμαρτίας, όπως διδάσκει ο απόστολος Ιωάννης, ο ευαγγελιστής στην Αποκάλυψη (Αποκαλύψεως κ΄ 1-6).
Αυτά τα πνευματικά αγωνίσματα δεν είναι εύκολα, όπως επισημαίνει ο θεοφόρος απόστολος Παύλος, επειδή ο άνθρωπος έχει απέναντί του τον διάβολο να τον πολεμεί. Σ’ αυτόν τον αόρατο πνευματικό πόλεμο ο πιστός μάχεται με τα πνευματικά όπλα που είναι οι αρετές (Προς Εφεσίους στ΄ 12-18).
Γι’ αυτό ο απόστολος Πέτρος προτρέπει τους πιστούς να αγωνίζονται άγρυπνοι, αφού ο αντίδικος τους διάβολος δεν παύεται να τους πολεμεί, μοιάζοντας με λέοντα πεινασμένο που αναζητεί την τροφή του (Α΄ Πέτρου ε΄ 8-9).
Ιδού το τριπλούν αγώνισμα και άθλημα του πιστού, την αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή: Στο τέλος αυτού του αγώνος ευρίσκονται έπαθλα και αμοιβές, έπαινοι που δεν λησμονούνται και στέφανος που δεν μαραίνεται. “Το στάδιον των αρετών ηνέωκται oι βουλόμενοι αθλήσαι εισέλθετε”, προτρέπει η Εκκλησία μας.