Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Βύρωνος, Καισαριανής και Υμηττού κ. Δανιήλ
Ο εόρτιος κύκλος της Μεγάλης Εβδομάδος κατέχει προέχουσα θέση στο εορτολόγιο της Αγίας Εκκλησίας μας. Σ’ αυτή εκφράζεται και κορυφούται η πνευματικότητα της πίστεως και της λατρείας της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας. Το κεντρικό περιεχόμενό της είναι η ιστόρηση του σωτηρίου Πάθους του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.
Οι εμπνευσμένοι ύμνοι των ημερών με σπάνια δεξιοτεχνία, λυρικότητα και άφθαστη ποιητική ωραιότητα περιγράφουν τα γεγονότα και τις κεντρικότερες στιγμές της αρρήτου ταπεινώσεως του Υιού του Θεού στο εκούσιο Πάθος Του. Οι ποιητές των ύμνων μελετώντες τα ιερά καί θεόπνευστα κείμενα των Γραφών και ζώντες στην καρδιά τους το άφατο μυστήριο της απορρήτου κενώσεως του Υιού του Θεού κατορθώνουν να διατυπώσουν σ’ αυτούς με σπάνια θεολογική δύναμη και ακρίβεια την διδασκαλία και την πνευματικότητα της Αγίας Εκκλησίας μας.
Οι πιστοί δεν εορτάζουν απλώς τα τίμια και σεπτά πάθη του Σωτήρος τους, αλλά ζουν αυτά μυστικά στον άδυτο χώρο της λατρεύουσας καρδιάς τους. Η ορθόδοξη λατρεία είναι μία ζωντανή και ενεργός συμμετοχή στα ιερά γεγονότα του εόρτιου κύκλου. Ο χρόνος συμπυκνώνεται κατά την ανέλιξη του εορταζόμενου λειτουργικού γεγονότος, γίνεται ένα μυστικό καί ζωηφόρο παρόν, στο οποίο συγκλίνουν τόσο το παρελθόν, το ήδη τετελεσμένο, το οποίο βιώθηκε και πάλι βιώνεται, όσο και το μέλλον, που βιώνεται όμως εσχατολογικώς ως το βέβαιο, υπεσχημένο καί άρρητο περιεχόμενο της θείας επαγγελίας, που αποτελεί την εν Χριστώ ελπίδα των πιστών.
Κατά τις Ιερές Ακολουθίες των πανσέπτων αυτών ημερών των Αγίων Παθών του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, η ευσεβής καρδιά των πιστών πάλλεται ολόκληρη και αναμοχλεύεται από το πυρ της χάριτος του Αγίου Πνεύματος. Δονείται εκ βάθρων αισθανόμενη τις άρρητες αναβάσεις καί καταβάσεις, τις φωτεινές ανταύγειες και τις σκιερές αποκρύψεις του υπερφυούς μυστηρίου. Συνέχουν και συμπνίγουν αυτή, άλλοτε η ευάρεστη οσμή της αρετής του Κυρίου και άλλοτε η πικρή γεύση της αχαριστίας και εμπάθειας του ιουδαϊκού λαού.
Σε όλες τις ποικιλόμορφες φάσεις της πραγματοποιήσεως της θείας βουλής στο Πάθος του Υιού του Θεού, η καρδιά του πιστού δεν παραμένει αδιάφορη και απαθής, αλλά μετέχει σ’ αυτό με όλες τις δυνάμεις της θεόμορφης ουσίας της. Προσεγγίζοντες χρονικά προς την Αγία καί Μεγάλη Εβδομάδα, προσφέρουμε στους πιστούς της Ιεράς Μητροπόλεώς μας ένα βοήθημα, με σκοπό να βιώσουν το θείο Πάθος σαν σταυροαναστάσιμη αγωνιστική πορεία κατά των επιρρύτων παθών που θα τους οδηγήσει στην εν Χριστώ ελευθερία και «εις την εξανάστασιν των νεκρών» (Προς Φιλιππησίους γ΄ 10).
Η προετοιμασία της ψυχής εν όψει της ελεύσεως του Νυμφίου Χριστού
Στους ύμνους των πρώτων ημερών της Μεγάλης Εβδομάδος, η Εκκλησία προτρέπει τους πιστούς να αγαπήσουν και να προετοιμάσουν την ψυχή τους για νἂ υποδεχθούν τον ερχόμενο Νυμφίο Ιησού Χριστό. Η προετοιμασία αυτή είναι συγκεκριμένη και συνίσταται στην ορθή πίστη και στι ς λάμπουσες αρετές.
Ταπείνωση (πρότυπο ο Τελώνης και ο ίδιος ο Κύριος)
Η ταπείνωση είναι τα φτερά της ψυχής. Οδηγεί τις δίκαιες ψυχές προ του θρόνου της θείας μεγαλειότητος. Είναι η λαμπρά και απαστράπτουσα εσθήτα (ένδυμα) με την οποία η ψυχή οδηγείται προ του θρόνου του Παναγάθου Θεού. Η ταπείνωση αποσπά το θείο έλεος, προσελκύει την θεία συμπάθεια και προκαλεί τους μυστικούς όμβρους της θείας χάριτος. Η ταπείνωση είναι η ρίζα και το θεμέλιο κάθε αρετής, το γόνιμο και καρπερό έδαφος της δικαιοσύνης. Είναι η ευώδης οσμή της θείας ευδοκίας, το βάθος του χριστολογικού αινίγματος, η κρηπίδα της θείας κενώσεως του Λόγου.
Φιλαδελφία
Ο Κύριος διαμορφώνοντας το ήθος των μαθητών Του, τούς είπε: «Πάντες δΕ υμείς αδελφοί εστέ» (Ματθαίου κγ΄ 8). Στον απόστολο Πέτρο ο Κύριος παρήγγειλε να στηρίξει τους αδελφούς του μετά την μετάνοιά του για την τριπλή άρνηση και την επιστροφή κοντά Του. «Σύ ποτε επιστρέψας στήριξον τους αδελφούς σου» (Λουκά κβ΄ 32). Επομένως, η φιλαδελφία είναι ο ζωτικός δεσμός των μελών της Εκκλησίας.
Εγκράτεια (παράδειγμα ο πάγκαλος Ιωσήφ)
Το παράδειγμα του παγκάλου Ιωσήφ παραμένει ως φωτεινό πρότυπο αγνότητος, φωτεινός οδοδείκτης στην αγωνιστική πορεία των πιστών. Πρότυπο και σύμβολο όμως, για τους ολίγους και εκλεκτούς.
Μετάνοια (Παράδειγμα η Πόρνη. Ο απόστολος Πέτρος)
Μεγάλη όντως και σωτήριος η μετάνοια. Σηκώνει από την πτώση της αμαρτίας τον άνθρωπο και τον ανυψώνει στον ουρανό. Αναμοχλεύει το βάθος της ψυχής. Καθαρίζει την καρδιά. Ζωογονεί την συνείδηση. Ανακαινίζει την ύπαρξη, που εφθάρη από την αμαρτία. Αποτρίβει την ενοχή. Αφανίζει τους ηθικούς σπίλους. Καθαρίζει τον ρύπο από τον χιτώνα της ψυχής. Είναι το θείο και μυστικό λουτρό της υπάρξεως. Οι ζωηφόροι κρουνοί του ανακαινίζουν την φύση, επαληθεύουν την συνείδηση. Η θεία Χάρις αποκαθιστά με την μετάνοια και δικαιώνει τον αμαρτήσαντα, και ο άνθρωπος γίνεται και πάλι υιός του Θεού.
Ομολογία (Παράδειγμα ο Ληστής, ο Εκατόνταρχος)
Ο Ληστής που σταυρώθηκε με τον Κύριό μας σώθηκε κατά την ανεξερεύνητη βούληση του Δικαιοκρίτου Κυρίου μας, επειδή επετίμησε τον άλλο Ληστή, που ύβριζε τον Κύριό μας και τον εχλεύαζε μαζί με τους άλλους σταυρωτές Του, που δεν πίστευαν στην θεότητά Του και εκείνος ομολόγησε την θεότητά Του και την δική του αμαρτωλότητα. Η σωτηρία προϋποθέτει επομένως, την σωτήριο ομολογία της αμαρτωλότητός μας, την αίτηση του ελέους και της ευσπλαγχνίας του Θεού και την διακήρυξη της πίστεώς μας στον Λυτρωτή και Σωτήρα μας.
Με όσα προεκτέθηκαν αντιλαμβανόμαστε ότι όλη η πνευματικότητα της Μεγάλης Εβδομάδος ένα σκοπό υπηρετεί, να ντύσει την ψυχή με λαμπρή στολή, για να εισέλθει στην χαρά της αιωνίου πανηγύρεως του αναστάντος Κυρίου μας Ιησού Χριστού.