Καισαριανής Δανιήλ: Σύμμορφοι της Εικόνος του Υιού του Θεού (Α)
Του Σεβ. Μητροπολίτου Καισαριανής, Βύρωνος και Υμηττού κ. Δανιήλ
“Ους προέγνω, και προώρισε συμμόρφους της εικόνος του υιού αυτού, εις το είναι αυτόν πρωτότοκον εν πολλοίς αδελφοίς ” (Προς Ρωμαίους η΄ 29).
Ατενίζοντες στοχαστικά προς το μυστήριο της θείας οικονομίας, που μας καλεί η αγία Εκκλησία μας να προσκυνήσουμε λατρευτικώς και να εορτάσουμε θεοπρεπώς, θεωρούμε επίκαιρο να υπενθυμίσουμε ότι οι πιστοί οφείλουμε να εννοήσουμε πλήρως σ’ όλη την έκτασή του το μυστήριο της σωτηρίας μας κατά τον αποστολικό λόγο, που μας προτρέπει: “Το πλάτος και το μήκος και το βάθος και το ύψος του μυστηρίου της σωτηρίας και να γνωρίσετε την αγάπη του Χριστού που ξεπερνάει κάθε ανθρώπινη γνώση. Έτσι θα γεμίσει η ζωή σας με την πλούσια χάρη του Θεού ” (Προς Εφεσσίους γ΄ 18-19).
Οι πιστοί οφείλουν να γνωρίζουν τον σκοπό της ενανθρωπήσεως του Υιού του Θεού κι’ όσο θα μελετούν “το μέγα της ευσεβείας μυστήριον” (Προς Τιμόθεον Α΄ γ΄ 16) τόσο ο νους τους θα εκπλήσσεται και η καρδιά τους θα φλέγεται από την θεία αγάπη και θα επιθυμούν “συν Χριστώ είναι” (Προς Φιλιππησίους α΄ 23) να ενωθούν και να ζήσουν με τον Ιησού Χριστό.
Ο απόστολος Παύλος στο χωρίο που προτάσσεται σ’ αυτή την πνευματική μελέτη, φανερώνει το σκοπό της ενανθρωπήσεως του Υιού του Θεού.
Με το μυστήριο της ενανθρωπήσεως του Υιού και Λόγου του Θεού, το δεύτερο πρόσωπο της Παναγίας Τριάδος, ο Θεός Υιός, έγινε και άνθρωπος για να πραγματοποιηθεί η ανάπλαση του ανθρωπίνου γένους, που εφθάρη από την αμαρτία και τελικώς υποτάχθηκε στους νόμους της φθοράς και του θανάτου. Με το μυστήριο της σαρκώσεως του Υιού του Θεού εδόθη η δυνατότητα σ’ όσους Τον πιστέψουν και ενωθούν μαζί Του, να γίνουν σύμμορφοι της εικόνος Του, να επιτύχουν το σκοπό της δημιουργίας τους για να είναι Αυτός ο πρώτος ανάμεσα σε πολλούς ομοίους Του αδελφούς.
Θα επιχειρήσουμε με οδηγό μας τους λόγους της αγίας Γραφής και των αγίων και θεοφόρων Πατέρων μας να εισδύσουμε στο μυστήριο που αποτελεί την βάση της σωτηρίας μας και της πνευματικής απελευθερώσεως μας από τις συνθήκες της πτώσεως, της ματαιότητος, της φθοράς και του θανάτου.
Για να προσεγγίσουμε και να κατανοήσουμε το σχέδιο του Δημιουργού Θεού πρέπει να σταθούμε στα εξής σημεία:
- Ο κατ’ εικόνα του Θεού πλασθείς άνθρωπος.
Σύμφωνα με την αγία Γραφή, ο Δημιουργός Θεός εδημιούργησε – έκτισε τον άνθρωπο “κατ’ εικόνα Θεού εποίησεν αυτόν ” (Γενέσεως α΄ 27).
Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας έχουν ερμηνεύσει και σχολιάσει με την θεόσδοτη σοφία τους τον λόγο αυτό, που αναφέρεται στην δημιουργία του ανθρώπου και εξήγησαν με πλούτο θεολογικών εννοιών τι σημαίνει, ότι ο άνθρωπος είναι εικόνα του Θεού με δυνατότητα να ομοιάσει σ’ Αυτόν.
Συνοπτικά αναφέρουμε, ότι ο άνθρωπος δημιουργήθηκε κατ’ εικόνα Θεού και έχει τον νου, τον λόγο και το πνεύμα, όπως είναι η Παναγία και Ζωαρχική Τριάδα, Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα. Αυτή η κατά την αγία Τριάδα δημιουργία του θα του επέτρεπε να ζει σε κοινωνία με τον Θεό και Δημιουργό του.
Σε κοινωνία με τον Θεό Δημιουργό θα παρέμενε εφ’ όσον σεβόταν το άγιο θέλημά Του, τηρώντας την εντολή Του.
Ο άνθρωπος όμως δεν διατηρήθηκε για πολύ χρόνο σ’ αυτή την κατάσταση της κοινωνίας με τον Δημιουργό του. Ο διάβολος εισηγήθηκε στους Πρωτοπλάστους να παραβούν την εντολή του Δημιουργού τους και τους παραπλάνησε, ότι δεν θα υποστούν τις συνέπειες που ο Θεός τους προειδοποίησε ότι θα επέλθουν στην περίπτωση που θα παρέβαιναν την εντολή Του. Έτσι, οι πρωτόπλαστοι παρέβησαν την εντολή και διεκόπη η κοινωνία τους με τον Κύριο και Θεό τους. Έτσι, όμως, επήλθε σταδιακά εξαχρείωση του ανθρωπίνου γένους, που απώλεσε την θεόσδοτη τιμή και ευπρέπεια. Ο άνθρωπος εγκαταληφθείς από την Χάρι του Θεού, προσέλαβε τα κτηνώδη χαρακτηριστικά των αλόγων ζώων, όπως διδάσκει ο λόγος του Θεού:
“ Ο άνθρωπος ενώ έχει τιμή και αξία, ως λογικό δημιούργημα του Θεού, δεν κατενόησε τούτο. Αλλά ήλθε και ετάχθη στην θέση των ανοήτων κτηνών, έγινεν όμοιος με αυτά κατά την ανοησία και την ζωή ”. (Ψαλμός λη΄ (λθ΄) 48,13).
Με την παράβαση της εντολής του Θεού εξέπεσε από την καλύτερη, ανώτερη και θεία ζωή, επειδή δεν κατανόησε και δεν εκτίμησε την κατάσταση της τιμής, στην οποία ευρίσκετο. Έτσι, ο λογικός άνθρωπος, ενώ έπρεπε να ομοιωθεί στο Θεό, απέκτησε τον χαρακτήρα των αλόγων ζώων και θηρίων, μοιάζοντας σ’ αυτά με την συμπεριφορά του.
Με ζωηρές εικόνες διεκτραγωδεί ο άγιος Πατέρας μας Ιωάννης ο Χρυσόστομος, τον εμπαθή άνθρωπο και διερωτάται πώς να χαρακτηρίσει άνθρωπο αυτόν, που ενεργείται από τα πάθη της κακίας, της πονηρίας και κάθε ακαθαρσίας, που είναι χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς των ανοήτων κτηνών ως εξής:
« Όταν λακτίζεις ωσάν όνος και πηδάς όπως ο ταύρος και χρεμετίζεις για τις γυναίκες όπως ο ίππος και είσαι λαίμαργος όπως η αρκούδα και παχαίνεις τα σώμα σου ωσάν ημίονος και μνησικακείς ωσάν καμήλα και αρπάζεις όπως ο λύκος, οργίζεσαι όπως ο όφις, δαγκώνεις όπως ο σκορπιός, είσαι ύπουλος όπως η αλεπού, έχεις μέσα στην ψυχή σου δηλητήριο όπως η κόμπρα και η έχιδνα και διεξάγεις πόλεμο κατά των αδελφών σου όπως ο πονηρός εκείνος διάβολος, πώς είναι δυνατόν να σε υπολογίζω μεταξύ των ανθρώπων, αφού βλέπω να έχεις αυτού του είδους τα χαρακτηριστικά ; Ενώ αναζητώ την διαφορά μεταξύ πιστού και κατηχουμένου, υπάρχει κίνδυνος να μη εύρω διαφορά μεταξύ ανθρώπου και θηρίου. Τι να σε ονομάσω λοιπόν; Θηρίο; Τα θηρία όμως έχουν ένα από αυτά τα ελαττώματα. Εσύ, αντιθέτως, αφού τα συγκέντρωσες όλα μαζί, προχωρείς πέραν από την ζωώδη κατάσταση εκείνων. Να σε αποκαλέσω σατανά; Αλλά ο σατανάς ούτε κοιλιόδουλος είναι ούτε ερωτευμένος με τα χρήματα. Απάντησέ μου, λοιπόν. Πώς θα σε αποκαλώ άνθρωπο, όταν έχεις περισσότερα ελαττώματα από τα θηρία και από τον σατανά;» (Ιωάννου Χρυσοστόμου, Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον, Ομιλία δ, P.G. 57, στ. 48).
Ο ίδιος μακάριος και άγιος Πατέρας επισημαίνει, ότι αυτή η αλλοίωση της φύσεως του ανθρώπου, ουσιαστικώς, τού στερεί την είσοδό του στην βασιλεία του Θεού Πατέρα και Δημιουργού (Ενθ᾿ ανωτέρω σ. 142).
Τα σχόλια του αγίου Πατέρα μας περιγράφουν την φθορά του κατ’ εικόνα στον άνθρωπο και την τραγική αλλοίωσή της.
2) Ιησούς Χριστός, η εικών του Θεού.
Εφ’ όσον οι Πρωτόπλαστοι άνθρωποι και προπάτορές μας, ο Αδάμ και η Εύα, εξέπεσαν της τιμής της εικόνος του Θεού Πατέρα τους και δεν κατόρθωσαν να παραμείνουν στην κατάσταση της θείας ζωής, παρέσυραν στην πτώση και στην φθορά όλο το ανθρώπινο γένος, όπως διδάσκει με σαφήνεια ο απόστολος Παύλος ότι: “Κι’ όμως, η παρακοή του ενός ανθρώπου έκανε όλη την ανθρωπότητα αμαρτωλή” (Προς Ρωμαίους ε΄ 19).
Έρχεται όμως ο Κύριος Ιησούς με την σάρκωσή Του “ος έστιν εικών του Θεού του αοράτου ” (Προς Κολοσσαείς α΄ 15), να δείξει το αρχέτυπο κάλλος της θείας εικόνος και να αναπλάσει τον άνθρωπο, δίδοντάς του την μορφή Του για να μη παραμείνει δυσειδής ένεκα των παθών: “Όπως με το όπλο του θανάτου κυριάρχησε στον κόσμο η αμαρτία, έτσι θα κυριαρχήσει και η χάρη με τη σωτηρία, που οδηγεί στην αιώνια ζωή μέσω του Ιησού Χριστού του Κυρίου μας”. (Προς Ρωμαίους ε΄ 21).
