«Εις τό λατρεύειν Θεώ ζώντι» (Προς Εβραίους θ΄, 14)
Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καισαριανής, Βύρωνος και Υμηττού κ. Δανιήλ
Η λατρεία προσδιορίζει τις σχέσεις μεταξύ του ανθρώπου και του Θεού. Σύμφωνα με την αγία Γραφή, η πρωτοβουλία των σχέσεων αυτών ανήκει στον ζωντανό Θεό που αποκαλύπτεται στον άνθρωπο. Δεχόμενος ο άνθρωπος την ενέργεια του Θεού, ανταποκρίνεται λατρεύοντας τον Θεό. Με τη λατρεία εκφράζει τις ανάγκες του στον Δημιουργό του από τον Οποίο εξαρτάται απόλυτα και εκπληρώνει το καθήκον του, την αποστολή του, που είναι να γίνει μάρτυράς Του. Λατρεύοντας γίνεται μάρτυρας του Θεού. Με τη λατρεία υπηρετεί τον Θεό, κηρύττει την πίστη του, δοξολογεί την αγιότητά Του, θαυμάζει τα μεγαλεία Του, σέβεται και τιμά τα θαυμαστά Του έργα, εκφράζει την ευγνωμοσύνη του για τις σωτηριώδεις ενέργειές Του.
Η διαμόρφωση και εξέλιξη της λατρείας του Θεού
α. Πριν από τηναμαρτία, οι σχέσεις του ανθρώπου με τον Θεό ήταν απλές. Με την προϋπόθεση ο άνθρωπος να σεβασθεί την εντολή του Θεού, να μη φάει δηλαδή από το δένδρο της γνώσεως του καλού και του κακού, δείχνοντας έτσι την εξάρτησή του από τον Θεό, μπορούσε να φάει από το δένδρο τής ζωής (Γενέσεως β΄, 3 και γ΄, 22). Η τήρηση της εντολής Του επέτρεπε στον άνθρωπο να επικοινωνεί με τον Θεό άμεσα, με συνέπεια να μπορεί να τραφεί από το δένδρο της ζωής. Αυτή η άμεση επικοινωνία διακόπηκε, όταν ο άνθρωπος παρέβηκε τηνεντολή του Θεού, απορρίπτοντας την εξάρτησή του από τον Πατέρα της ζωής.
β΄. Μετά την αμαρτία αναπτύχθηκε η μεσιτεία μεταξύ ανθρώπου και Θεού που θα διαρκέσει ως το τέλος της ιστορίας και τού παρόντος κόσμου. Αυτήεκτείνεται σε τρείς περιόδους.Η πρώτη περίοδος εκτείνεται από τον Άβελ και Κάιν μέχρι την παράδοση του Νόμου στους Ισραηλίτες με διαμεσολαβητή τονΜωυσή στο Σινά. Η δεύτερη περίοδος εκτείνεται από την παράδοση το Νόμου μέχρι τη Σταύρωση και την Ανάσταση του Κυρίου μας ΙησούΧριστού. Η τρίτη περίοδος εκτείνεταιαπό την Ανάσταση μέχρι τή Δευτέρα Παρουσία.
Κατά την πρώτη και δεύτερη περίοδο διαπιστώνουμε ότι εμφανίζονται για τη λατρεία του Θεού τόποι, αντικείμενα και πρόσωπα ιερά (άδυτα, κιβωτός, θυσιαστήρια, ιερείς), άγιεςημέρες (εορτές, Σάββατα), πράξεις λατρευτικές (εξαγνισμοί, καθαγιασμοί, περιτομή, προσφορές, θυμιάματα, προσευχή, σ’ όλες τις μορφές της), λατρευτικές διατάξεις (νηστεία, απαγορεύσεις).
γ΄. Μετά την αμαρτίαε μφανίζεται στη λατρεία του Θεού η θυσία. Πρώτοι πρόσφεραν θυσία στον Θεό οΆβελκαί ο Κάιν, οιυιοίτών Πρωτοπλάστων (Γενέσεως δ΄ 3 και εξής). Ο Θεός όμωςδέν δέχεται τηνοποιαδήποτε θυσία(Λευιτικόν 1-2· Μαλαχίουα΄ 8-14, β΄ 1-17· Ησαΐου, α΄ 10-12,νστ΄ 7.), αφού:
Ε ρ ε υ ν α την εσωτερική διάθεση αυτού που προσφέρει την θυσία (5. Γενέσεως δ΄ 3 καίεξής),
Α π ο κ λ ε ί ε ι ορισμένους εξωτερικούς τύπους, όπως τις ανθρωποθυσίες (Γενέσεως κβ΄, Βασιλειών Δ΄ ιστ΄ 3, Λευιτικόνκ΄και εξής.) ή τηνιερά πορνεία (Βασιλειών Γ΄ κβ΄47, Δευτερονομίου κγ΄ 18.),
Κ α θ ο ρ ι ζ ε ι μία απαιτητική νομοθεσία που διέπει τα της λατρείας των εορτών, τωνθυσιών, των προσφορών, τωνΙερέων και λοιπών υπηρετών της λατρείας.
δ΄. ΣτηνουράνιαΙερουσαλήμ η επικοινωνίαείναιάμεση και η λατρεία δενέχει μεσάζοντες, μεταξύ Θεού και ανθρώπων που Τον λατρεύουν – υπηρετούν (Αποκαλύψεωςκβ΄, 2 καίεξής.).
Στην πρώτη και δεύτερη περίοδο κατά τοναπόστολο Παύλο η λατρεία του Θεού έχει χαρακτήρα σκιάς των μελλόντων αγαθών που πραγματοποιήθηκαν με το μυστήριο της ενσάρκου θείας Οικονομίας του Υιού του Θεού και χαρακτηρίζονται ως εικόνα της αλήθειας της μέλλουσας, που πρόκειται να αποκαλυφθεί μετά τηνΔευτέρα Παρουσία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού (Προς Εβραίουςι΄, 1)
Σκοπός της λατρείας του Θεού
Η λατρεία του Θεού στην Παλαιά Διαθήκη είχε παιδαγωγικό χαρακτήρα που προσέδιδε στην θρησκευτική ζωή των Ισραηλιτών τρείς ιστορικές διαστάσεις.
α΄. Η λατρεία υπενθύμιζε αρχικά γεγονότα του παρελθόντος των οποίων ανανέωνε τον εορτασμό στο παρόν (Πάσχα, Πεντηκοστή, Σκηνοπηγία).
β΄. Η λατρεία ζωογονούσε την πίστη του ανθρώπου στον ζωντανό και παντοδύναμο Θεό, που αγαπά τον λαό Του, που δεν τον περιφρονεί όσο κι αν φθείρεται από την αμαρτία, που δεν τον εγκαταλείπει αλλά τον φροντίζει για να τον επαναφέρει στην οδό της αλήθειας και της ζωής και να τον αποκαταστήσει στην ουράνια και πνευματική βασιλεία Του.
γ΄. Τέλος η λατρεία συντηρούσε την εσχατολογική ελπίδα και προσδοκία του Ισραηλίτου στην Ημέρα που ο Θεός θα εγκαταστήσει την βασιλεία Του με σκοπό να ενωθούν όλοι οι άνθρωποι στην λατρεία του αληθινού Θεού, που πραγματοποιήθηκε κατά τηνημέρα τηςΠεντηκοστής.