Αδελφοί μου συμπρεσβύτεροι και συνδιάκονοι,
Η χάρις του Θεού θα μας αξιώσει και πάλι φέτος να εισέλθουμε στο στάδιο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Και θα ήθελα να μου επιτρέψετε να μεταφέρω στην αγάπη σας ένα φοβερό λόγο του Μεγάλου Βασιλείου για μία ξεχασμένη αρετή που απουσιάζει από όλους μας. Και αυτή είναι η ταπεινοφροσύνη.
Γράφει ο θαυμαστός Ιεράρχης της Καισαρείας :
«Ούτω δίωξον την ταπεινοφροσύνην, ως εραστής αυτής»1.
Ας δούμε μερικές πνευματικές επισημάνσεις από τη φράση αυτή του Μεγάλου Βασιλείου, οι οποίες θα είναι χρήσιμες και στην εν γενει βιοτή μας.
Πρώτον. Στο λόγο αυτό, ο οικουμενικός διδάσκαλος περιγράφει την αρετή της ταπεινοφροσύνης ως εξής : «Πως λοιπόν, αφού απαλλαγούμεν από τον καταστρεπτικόν όγκον της υπερηφανείας, θα φθάσωμεν εις την σωτήριον ταπεινοφροσύνην; Εάν ασκούμεθα εις αυτήν με όλα τα μέσα και δεν παραμελούμεν τίποτε με την ιδέαν ότι παρά ταύτα δεν θα βλαβούμεν. Διότι η ψυχή ομοιώνεται προς αυτά που σπουδάζει και λαμβάνει τον τύπον αυτών που πράττει και συμμορφώνεται προς αυτά.
Ας είναι εις σε και η εμφάνισις και το ένδυμα και το περπάτημα και το κάθισμα και η δίαιτα και η ετοιμασία του κρεβατιού και το σπίτι και τα οικιακά σκεύη όλα εξησκημένα προς την ταπείνωσιν. Ακόμη και ο λόγος και το άσμα και η συναναστροφή με τον πλησίον και αυτά να αποβλέπουν προς την ταπεινοφροσύνην μάλλον παρά προς την υπερηφάνειαν.
Να μην, παρακαλώ, κάμνης λόγους σοφιστικούς, μήτε να ψάλλεις με υπερβολικά γλυκείαν φωνήν, μήτε να διαλέγεσαι υπερήφανα και αλαζονικά, αλλά εις όλα να περικόπτης από το μέγεθος.
Να είσαι καλός προς τον φίλον, μαλακός εις τον υπηρέτην, ανεξίκακος προς τους θρασείς, φιλάνθρωπος προς τους πτωχούς.
Να παρηγορής τους πάσχοντας, να επισκέπτεσαι αυτούς που ευρίσκονται εις θλίψιν • να μη περιφρονής κανένα ποτέ.
Να είσαι γλυκύς εις τας συνομιλίας, φαιδρός εις τας απαντήσεις, πρόθυμος, ευκολοπλησίαστος εις όλους.
Να μη κάμνης εγκώμια του εαυτού σου, ούτε να παρακινής άλλους να λέγουν • να μη δέχεσαι απρεπή λόγια και να σκεπάζης όσα είναι δυνατόν από τα προτερήματά σου.
Να κατηγορής τον εαυτόν σου δια τα αμαρτήματα και να μην περιμένης τους ελέγχους των άλλων, δια να γίνης όμοιος προς τον δίκαιον, ο οποίος πρώτος αυτός κατηγορή τον εαυτόν του, δια να ομοιάσης τον Ιώβ, ο οποίος δεν απέφυγε το πλήθος των ανθρώπων της πόλεως, προκειμένου να εξομολογηθή εις αυτούς το αμάρτημά του.
Να μην είσαι αυστηρός εις τας επιτιμήσεις και να μην ελέγχης γρήγορα και με εμπάθειαν, μήτε να καταδικάζεις τον άλλον δια μικρά σφάλματα, ωσάν ο ίδιος να είσαι ακριβοδίκαιος.
Να περιμαζεύης αυτούς που πέφτουν εις παραπτώματα και να τους διορθώνης πνευματικά»2.
Δεύτερον. Η ταπεινοφροσύνη και τα αξιώματα. Συνεχίζει ο ουρανοφάντωρ Ιεράρχης :
«Επειδή ο Θεός είναι μέγας θεατής, να φιλοδοξήσης να φαίνεσαι εις τον Θεόν. Διότι αυτός αποδίδει λαμπρόν μισθόν.
Έχεις καταξιωθή με το αξίωμα της προεδρίας και σε περιβάλλουν πολλοί άνθρωποι και σε δοξάζουν; Να εξισωθής με τους υπηκόους • να μην κυριαρχήτε επάνω εις αυτούς που σας έλαχε να ποιμαίνετε, ούτε να εξουσιάζετε όπως οι κοσμικοί άρχοντες. Διότι ο Κύριος διέταξε : “αυτός που θέλει να είναι πρώτος, πρέπει να είναι δούλος πάντων”»3.
Τρίτον. Αναφερόμενος ο υψιπέτης αυτός αετός της Ορθοδοξίας μας στην ταπεινοφροσύνη και στην εν γένει πολιτεία μας σημειώνει :
«Έτσι να επιδιώκης την ταπεινοφροσύνην, ωσάν να την έχεις ερωτευθή. Να την αγαπήσης και αυτή θα σε δοξάση. Έτσι θα βαδίσης σωστά προς την αληθινήν δόξαν, την αγγελικήν, την θείαν.
Ο Χριστός θα σε ομολογήση ως πραγματικόν μαθητήν Του εμπρός εις τους αγγέλους και θα σε δοξάση, εάν μιμηθής εις την ταπεινοφροσύνην Αυτόν που λέγει “μάθετε από εμένα ότι είμαι πράος και ταπεινός κατά την καρδίαν και θα εύρητε ανάπαυσιν εις τας ψυχάς σας”»4.
Αγαπητοί μου πατέρες,
Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερος και πιο κατάλληλος λόγος από αυτόν του Μεγάλου Βασιλείου, για να εισοδεύσουμε στην πιο ευλογημένη περίοδο του εκκλησιαστικού μας έτους.
Έχουμε ανάγκη την ταπεινοφροσύνη, για να γνωρίσουμε τον εαυτό μας, τον πλησίον μας, το Θεό.
Έχουμε ανάγκη την ταπεινοφροσύνη, για να απαντήσουμε ως υπεύθυνα εκκλησιαστικά πρόσωπα στις προκλήσεις των καιρών μας και σ’ εκείνους που χρησιμοποιούν την εξουσία σαν να είναι αιώνιοι στη ζωή αυτή.
Έχουμε ανάγκη την ταπεινοφροσύνη και ως άτομα και ως χαρακτήρες, για να αποκτήσουμε ειρήνη, ηρεμία, νηφαλιότητα, σύνεση, αγαπητική διάθεση, θυσιαστικό φρόνημα.
Έχουμε ανάγκη την ταπεινοφροσύνη για να φυγαδεύσουμε το άγχος, την ανασφάλεια, την ανατριχίλα του θανάτου.
Έχουμε ανάγκη την ταπεινοφροσύνη, για να δούμε το πρόσωπο του Χριστού, αφού ο Θεός «υπερηφάνοις αντιτάσσεται, ταπεινοίς δε δίδωσι χάριν»5.
Με αυτές τις σκέψεις, σας προτρέπω να εισέλθουμε με πνευματική χαρά και ευφροσύνη στο μέγα πέλαγος της νηστείας, έχοντας υπ ὄψιν και τις καθιερωμένες κατ’ έτος προτροπές :
1. Να προσευχόμαστε συχνά πυκνά. Πληροφορούμαι ότι μερικοί από τούς Πατέρες συμπεριφέρονται με ανευλάβεια στην κοινή προσευχή της Εκκλησίας, με αποτέλεσμα να επικρατεί ο σκανδαλισμός των πιστών. Ακόμη, ότι δεν γνωρίζουν περί προσευχής, όταν βρίσκονται στα σπίτια τους.
Σας παρακαλώ, χρησιμοποιείτε τις προσευχές της Εκκλησίας, όπως αυτές περιγράφονται στα βιβλία της Εκκλησίας: την πρωινή προσευχή, την προσευχή πριν και μετά το φαγητό, τον Εσπερινό, το Απόδειπνο, τούς Χαιρετισμούς της Παναγίας και την Παράκληση προς την Θεοτόκο. Η μονολόγιστη ευχή του Χριστού, το » Κυριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με «, να μην λείπει από τα χείλη και την καρδιά μας.
Στο σπίτι μας, το Εικονοστάσι, η κανδήλα, το θυμίαμα, το κερί, τα βιβλία θα μας βοηθήσουν να βρούμε τον εαυτό μας. Θα δώσουμε λόγο στον Θεο, αργά η γρήγορα, για όλα αυτά.
2. Να φροντίζουμε εμείς οι ίδιοι προσωπικά για την μελέτη του λόγου του Θεού. Τωρα, την περίοδο της Αγίας Τεσσαρακοστής, θα πρέπει να μελετήσουμε ολόκληρη την Καινή Διαθήκη. Είναι ανεπίτρεπτο να κάνουμε λάθη στην ανάγνωση των Ευαγγελικών Περικοπών.
3. Να φροντίζουμε για την τακτική, καθημερινή τέλεση των Ιερών Ακολουθιών του Όρθρου, των Ωρών, του Εσπερινού και του Μεγάλου Αποδείπνου (καθημερινά), καθώς και των Χαιρετισμών της Παναγίας μας (κάθε Παρασκευή βράδυ). Το Μεγα Απόδειπνο, κατά την πρώτη εβδομάδα, ψάλλεται με το καθορισμένο τμήμα του Μεγάλου Κανόνος, τις δε υπόλοιπες εβδομάδες με τον Κανόνα του Θεοτοκαρίου του ήχου της εβδομάδος.
4. Σε όλους τούς Ιερούς Ναούς να τελείται η Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία δύο φορές την εβδομάδα, Τετάρτη και Παρασκευή, στα μεγάλα χωριά, η οπωσδήποτε μία φορά την εβδομάδα (κατά προτίμηση Τετάρτη) στα μικρά χωριά. Υπενθυμίζουμε ότι για την τέλεση της Προηγιασμένης Θείας Λειτουργίας δεν πρέπει να ξεχνάμε κατά την Θεία Λειτουργία της προηγούμενης Κυριακής να βγάζουμε έναν η δύο Αμνούς επιπλέον (ανάλογα με τις Προηγιασμένες Θείες Λειτουργίες που θα τελέσουμε), ο Οποίος (Αμνός) πρέπει να φυλάσσεται σε κατάλληλο Αρτοφόριο, το οποίο θα τοποθετείται επί της Αγίας Τραπέζης και δίπλα του θα καίει ακοίμητο καντήλι. Ο Άγιος Άρτος δεν μεταφέρεται από ένα Ναό σε άλλο Ναό για την τέλεση της Ακολουθίας των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων.
Εαν υπάρχουν Πατέρες που δεν δύνανται η δεν γνωρίζουν να τελέσουν την Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία, να ενημερώσουν εγκαίρως την Ιερά Μητρόπολη.
5. Όταν ο Επίσκοπός σας θα επισκεφθεί την Ενορία σας, θα πρέπει να ενημερώσετε όλους τούς Ενορίτες σας, καθώς και το σχολείο (εάν πρόκειται για Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία) και να προετοιμάσετε κατάλληλα τα παιδιά και τούς Χριστιανούς σας για να κοινωνήσουν των Αχράντων Μυστηρίων, όπως επίσης και για την Ακολουθία του Ιερού Ευχελαίου. Ο Επίσκοπος θα φέρει μαζί του Ιερό Λείψανο ενός Αγίου της πίστεώς μας προς προσκύνηση, ενώ μετά το πέρας της Ακολουθίας θα μοιράζονται στο εκκλησίασμα Ιερές Εικόνες του Αγίου ως ευλογία.
6. Να προσέξουμε ιδιαίτερα το θέμα της Νηστείας. Πρώτα πρέπει να νηστεύουμε εμείς και να αγωνιζόμαστε, για να παραδειγματίζονται και οι πιστοί μας. Να προσέξουμε να μην καταλύουμε την νηστεία μας χωρίς σοβαρό λόγο υγείας και μάλιστα σε δημόσιους χώρους (καφενεία-ταβέρνες) και να γινόμαστε, έτσι, πρόξενοι σκανδαλισμού των αδελφών μας. Θα δώσουμε φρικτό λόγο στον Θεο.
7. Να συμμετέχουμε όλοι στούς Κατανυκτικούς Εσπερινούς της Κυριακής που, κατά το πρόγραμμα, θα τελούνται στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναο της Καστοριάς και να προτρέπουμε κάθε Κυριακή τούς Χριστιανούς μας να τούς παρακολουθούν. Πολλή πνευματική ωφέλεια θα αποκτήσουμε όλοι και ο αγώνας μας θα ενισχυθεί.
8. Να υπενθυμίζουμε στούς Χριστιανούς μας το καθήκον της συμμετοχής στο Μυστήριο της Ιεράς Εξομολογήσεως, αφού πρώτοι εμείς προσέλθουμε σε αυτό, για να αποθέσουμε το βάρος των αμαρτιών μας στον Πνευματικό και να πλησιάσουμε όσο γίνεται πιο καθαροί το Ιερό Θυσιαστήριο.
Ίσως υπάρχουν Ιερείς που δεν εξομολογήθηκαν ποτέ. Αποτελεί φοβερό αμάρτημα, καταφρόνηση του Ιερού Μυστηρίου και βλασφημία της Θείας Χαριτος. Σας προτρέπω να βρείτε Πνευματικό Πατέρα να εξομολογηθείτε το συντομότερο. Είναι φοβερό να αγιάζουμε με τα Ιερά Μυστήρια τούς πιστούς μας και εμείς οι Ιερείς να μένουμε άνευ αγιασμού.
9. Θα πρέπει, ακόμη, να προτρέπουμε τούς Χριστιανούς μας να συμμε-τέχουν συχνά στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, αφού προηγουμένως τούς προτρέψουμε για την συμμετοχή τους στο Μυστήριο της Ιεράς Εξομολογήσεως.
10. Να ανακοινώνετε κάθε Κυριακή στο Εκκλησίασμα το πρόγραμμα των Ιερών Ακολουθιών και ομιλιών της Μητροπόλεως, ώστε να το γνωρίζουν οι Χριστιανοί, προκειμένου να τις παρακολουθούν.
11. Θερμότατα παρακαλώ να φροντίσετε για την έγκαιρη πρόσκληση του Πνευματικού (εάν οι ίδιοι δεν εξομολογείτε) για την Εξομολόγηση των Χριστιανών, παρέχοντες κάθε διευκόλυνση στον Πνευματικό που θα επισκεφθεί την Ενορία σας.
12. Επίσης, να φροντίσετε για την κάλυψη των λατρευτικών αναγκών στις Ενορίες εκείνες που στερούνται Ιερέως και έχουν αναλάβει την φροντίδα αυτή ορισμένοι από σας. Είναι ανεπίτρεπτο να αφήνουμε αυτούς τούς ανθρώπους, έστω και λίγους, χωρίς να τελέσουμε τα Ιερά Μυστήρια και τις υπόλοιπες Ακολουθίες.
Θα επιμεληθώ προσωπικά του θέματος αυτού, ώστε να αποφευχθούν οι διάφοροι σκανδαλισμοί του λαού του Θεού στις υπάρχουσες κενές εφημεριακές θέσεις.
13. Σε όλες τις μεγάλες Ενορίες να τελεσθεί, σύμφωνα με το πρόγραμμα της Ιεράς Μητροπόλεως, Παρασκευή προς Σαββατο, Ιερά Αγρυπνία, στην οποία θα συμμετάσχουν οι όμοροι προς την Ενορία Κληρικοί, καθώς επίσης και οι Χριστιανοί μας, τούς οποίους και θα πρέπει να προετοιμάσουμε να κοινωνήσουν των Αχράντων Μυστηρίων.
14. Άφησα τελευταίο το πιο σπουδαίο.
Αν πάντοτε ήταν η ώρα της Εκκλησίας, ιδιαιτέρως όμως την εποχή αυτή, με την τραγωδία που βιώνει ο τόπος μας, είναι κατ’ εξοχήν η ώρα της Εκκλησίας.
Σταθείτε κοντά στον λαό μας θεραπευτικά, παρακλητικά, ενισχυτικά, οικονομικά.
Στηρίξτε τον, βοηθείστε τον. Θυσιασθείτε γι’ αυτόν τον λαό.
Αυτό είναι το έργο του καλού ποιμένος: να θυσιάζεται για το ποίμνιό του. Ο μισθός σας θα είναι πολύς και η ευλογία του Θεού ακόμη μεγαλύτερη.
Με αυτές τις σκέψεις σας ασπάζομαι όλους αδελφικά. Πατρικά σας ζητώ συγγνώμη, εάν αθέλητα σας επίκρανα, και σας εύχομαι
Καλή Τεσσαρακοστή και Καλό Πασχα!