Ἡ Καθαρά Δευτέρα εἶναι τό ἐφαλτήριο τοῦ πνευματικοῦ ἀγῶνα ὅλων μας, ὁ ὁποῖος ἀγῶνας ἐκτελεῖται μέ τήν συμμέτοχή μας στίς ἱερές Ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας μας, τήν προσευχή καί τή νηστεία, σέ συνδυασμό πάντα καί μέ τήν φιλανθρωπία ἀπό τό περίσσευμά μας ἤ τό ὑστέρημά μας πρός τούς ἀνήμπορους συνανθρώπους μας.
Οἱ ρίζες τῆς Καθαρᾶς Δευτέρας εἶναι στενά συνυφασμένες μέ τίς χριστιανικές ἑορτές τῆς Ἐκκλησίας μας, καθώς καί τῆς λαϊκῆς παραδόσεως.
Ἡ ἡμέρα αὐτή εἶναι τό ἀρχικό στάδιο τῆς κάθε εἴδους καθάρσεως τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματός μας.
Εἶναι μέρα περισυλλογῆς καί αὐτοκριτικῆς. Διά τόν λόγο αὐτό, φέρει καί τό ὄνομα «Καθαρά Δευτέρα».
Τά παλαιά χρόνια συνήθιζαν τήν μέρα αὐτή οἱ νοικοκυρές νά πλένουν μέ καυτό νερό καί στάχτη ἀπό τό τζάκι τά κατσαρολικά τους, ἔτσι ὥστε νά εἰσέλθουν ὅσο τό δυνατό χωρίς νά ἀρτευτοῦν στήν περίοδο τῆς νηστείας, πού ξεδιπλωνόταν ἐμπρός τους.
Ἀξιοσημείωτο εἶναι καί τό λεγόμενο «τριήμερο» τῶν Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν. «Τριήμερο» ὀνομάζεται ὁ προαιρετικός κανόνας τῶν Χριστιανῶν, κληρικῶν καί λαϊκῶν, οἱ ὁποῖοι κατά τίς τρεῖς πρῶτες ἡμέρες τῆς καθαρᾶς ἑβδομάδος δέν τρώγουν τίποτε, παρά πίνουν μόνο λιγοστό νερό.
Τήν Καθαρά Δευτέρα, οἱ χριστιανοί μας καταναλώνουν τίς παραδοσιακές «λαγάνες», τά νηστήσιμα φαγητά (ταραμά, ταραμοσαλάτα, ἐλιές, κρεμμύδια, χαλβά, τουρσιά κ.ἄ.).
Οἱ ἅγιοι Πατέρες, συναισθανόμενοι καί γνωρίζοντας καλά τίς ἀνάγκες τῶν Χριστιανῶν μας, τίς ἡμέρες τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς ὅρισαν ἕνα πλούσιο λειτουργικό καί ἐκκλησιαστικό Τυπικό, μέ μεγάλο ἀριθμό ἱερῶν Ἀκολουθιῶν, ὅπως τό Μεσονυκτικό καί τόν Ὄρθρο τῶν καθημερινῶν ἡμερῶν, τίς διατεταγμένες Προηγιασμένες Θεῖες Λειτουργίες κάθε Τετάρτη καί Παρασκευή, τίς Ἀκολουθίες τοῦ Μικροῦ καί Μεγάλου Ἀποδείπνου σέ καθημερινή βάση, τήν Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου τίς Κυριακές της Σαρακοστῆς κ.τ.λ.
Ἐπιπλέον, ἡ Ἐκκλησία μας, φροντίζοντας νά ἁπαλύνει τόν πόνο τῶν Χριστιανῶν της, ἔχει φροντίσει σέ καθημερινή βάση στούς ἱερούς Ναούς μας νά ὑπάρχουν Ἱερεῖς Ἐξομολόγοι, οἱ ὁποῖοι βοηθοῦν, συγχωροῦν καί συνδράμουν τούς εὐλαβεῖς χριστιανούς μας στήν πνευματική τους ζωή.
Σήμερα τά Κούλουμα ἔχουν τήν τιμητική τους σέ ὅλες τίς πόλεις τῆς Ἑλλάδας, μέ κύριο ἔθιμο τῆς ἡμέρας τό πέταγμα τοῦ «χαρταετοῦ».
Στήν Ἀθήνα, ἀπό τά παλιά χρόνια, ἡ Καθαρά Δευτέρα βρίσκει τούς Ἀθηναίους στίς πλαγιές τοῦ λόφου τοῦ Φιλοπάππου, νά πετοῦν τούς χαρταετούς καί περνοῦν εὐχάριστα τήν ἡμέρα αὐτή μέχρι τή δύση τοῦ ἡλίου.
Πολλοί πιστεύουν πώς ἡ Καθαρά Δευτέρα ἔχει βυζαντινή καταγωγή, γιατί στήν Κωνσταντινούπολη συνηθίζουν τήν ἡμέρα αὐτή, μεγάλο πλῆθος κόσμου νά συρρέει σέ ἕνα ἀπό τούς ἑπτά λόφους τῆς Πόλης καί συγκεκριμένα σ’ ἐκεῖνον τοῦ ἑλληνικότατου οἰκισμοῦ τῶν «Ταταούλων».
Ἡ προέλευση καί ἡ ἱστορία τοῦ χαρταετοῦ, ὅπως διαβάζουμε, ἔχει ξεκινήσει ἀπό τόν ἀρχαῖο Ἕλληνα ἀρχιμηχανικό Ἀρχύτα, ὁ ὁποῖος μάλιστα ἦταν μαθητής τοῦ Πυθαγόρα γύρω στό 440-60 π.Χ., ἐνῶ ἄλλοι πιστεύουν ὅτι ἔχει ἔρθει ἀπό τήν Ἀσία.
Ὅπως καί νά εἶναι, γιά ἐμᾶς εἶναι ἕνα εὐχάριστο λαϊκό ἔθιμο, τό ὁποῖο εἶναι ἐπακόλουθο καί ἀπόλυτα συνυφασμένο μέ τίς χριστιανικές μας ἑορτές, τό ὁποῖο σκορπᾷ χαρά σέ μικρούς καί μεγάλους.
Ἐμεῖς παρομοιάζουμε τόν χαρταετό μέ τά ὄμορφα χρώματα, σάν τίς ψυχές μας, οἱ ὁποῖες πετοῦν μέσῳ τῆς προσευχῆς μας στόν οὐρανό καί φτάνουν μέχρι τόν Κύριο καί Σωτῆρα μας καί εἶναι τό ἴδιο ἐλαφρές σάν τούς χαρταετούς, γιατί εἶναι ἀπαλλαγμένες ἀπό τά βάρη τόν ἁμαρτιῶν μας, μιᾶς καί ἔχουμε ἐνεργό συμμετοχή μέ τό μέγα Μυστήριο τῆς ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως καί τῆς Θείας Εὐχαριστίας.
Καλή καί εὐλογημένη Σαρακοστή.
π.Ιωάννης Σουρλίγγας