Κλασσική Παιδεία και Ορθοδοξία στη Σμύρνη
Της Βιργινίας Χαμουδοπούλου-Κωνσταντινίδου, Ιστορικού, στην Κιβωτό της Ορθοδοξίας
Με δεδομένα τα οικονομικά και κοινωνικά αδιέξοδα της Βιομηχανικής Επανάστασης, που οδήγησαν τη Δύση σε ακραίες πολιτικές και κοινωνικές ιδεολογίες, ο Έλληνας αλύτρωτος ρωμηός επέμενε στη “δια της ελληνικής γλώσσας ένωση της κλασικής παιδείας με τη λαμπρότητα και την Αλήθεια της Ορθοδοξίας”.
Ο αρχαίος λόγος της γνώσεως και της φιλοσοφίας ενωμένος με τον Πατερικό Λόγο της θείας Αποκαλύψεως εξασφάλιζαν στον Έλληνα Μικρασιάτη τα αρραγή θεμέλια, πάνω στα οποία οικοδομούσε την πρόοδο στην οικονομία, την επιστήμη και σε όποια άλλη ανθρώπινη εξέλιξη.
Το 1872, μέσα στην παρακμάζουσα Οθωμανική αυτοκρατορία, καταδικάστηκε ο φυλετισμός σε “Πανορθόδοξη Σύνοδο” στην Κων/πολη, με αφορμή το βίαιο από τους Βαυαρούς Ελλαδικό Αυτοκέφαλο (1833-1859) και τη Βουλγαρική Εξαρχία (1870).
Ωστόσο, παρ᾽ όλο που από τον 10ο αι., στα πλαίσια των Μεταρρυθμίσεων (Τανζιμάτ), διαπρεπείς Έλληνες Λόγιοι είχαν διοριστεί από την Οθωμανική Κυβέρνηση σε εξέχουσες διοικητικές θέσεις, οι Τούρκοι –και μάλιστα οι Νεότουρκοι εθνικιστές– άρχισαν να υποβλέπουν σοβαρά το ελληνικό στοιχείο, θεωρώντας ότι οι Έλληνες Οθωμανοί υπήκοοι σχεδίαζαν την Άλωση του Οθωμανικού Κράτους “δια της ανωτερότητας του πολιτισμού τους και της επικρατήσεως της ελληνικής γλώσσας”. Η αλήθεια είναι ότι στην Κων/πολη και ιδίως στη Σμύρνη η ελληνική γλώσσα ήταν γνωστή ακόμα και σε ξένους μετανάστες.
Ένας Γάλλος δημοσιογράφος, ο Charles Vellay, έγραψε: «…Ο ταξιδιώτης που αποβιβάζεται στη Σμύρνη έρχεται σε επαφή με μία μεγάλη ελληνική πόλη. Η μόνη γλώσσα που ακούει ολόγυρά του είναι η ελληνική… Όταν επιστρέψει στον τόπο του θα έχει σχηματίσει την εντύπωση ότι η Σμύρνη είναι μία ελληνική πόλη στην οποία μερικοί Τούρκοι υπάλληλοι στο Τελωνείο ή στο Διοικητήριο υπομιμνήσκουν έναν απουσιάζοντα αυθέντη» (Charles Vellay, Smyrna, Paris 1919).
Βέβαια, η επικράτηση του Ελληνορθόδοξου πολιτισμού μέσα στην Οθωμανική αυτοκρατορία βοηθούσε και την Τουρκία να ανελιχθεί πολιτισμικά.
