Λόγος στο Γενέσιο του Προδρόμου
Του Αρχιμ. Φωτίου Ιωακείμ
Στην ιστορία του ανθρώπινου γένους υπάρχουν μόνο δύο σημαντικά γεγονότα, τα οποία ο Θεός προαναγγέλλει μέσω του Αρχαγγέλου Του Γαβριήλ. Αυτά είναι η κατά σάρκα Γέννηση του Προαιώνιου Υιού του Θεού και η γέννηση του Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου, του μείζονος «εν γεννητοίς γυναικών» (Ματθ. 11, 11), σύμφωνα με τον λόγο του Κυρίου Ιησού Χριστού.
Χρονικά όμως προηγήθηκε ο ευαγγελισμός του Ζαχαρία και η σύλληψη του Τιμίου Προδρόμου —αφού έπρεπε να προηγηθεί και στη γέννησή του και στο έργο του ευαγγελισμού των ανθρώπων—, και ακολούθησε ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου και η σύλληψη του Δεσπότου Χριστού. Γι᾽ αυτό και, σύμφωνα με τις σχετικές ευαγγελικές διηγήσεις, η Εκκλησία μας καθόρισε να εορτάζουμε τη σύλληψη του Προδρόμου στις 23 Σεπτεμβρίου και μετά από έξι μήνες, στις 25 Μαρτίου, το μέγιστο γεγονός του Ευαγγελισμού της Παρθένου Μαρίας. Μετά δε από εννέα μήνες αμφοτέρων των ευαγγελισμών τούτων εορτάζουμε τη γέννηση των προμηνυθέντων: Στις 24 Ιουνίου το Γενέθλιο του Ιωάννη και στις 25 Δεκεμβρίου τη Γέννηση του Χριστού.
Εδώ να σημειώσουμε πως ο Γαβριήλ είναι ο αγγελιοφόρος των μεγάλων βουλών του Θεού στην εποχή της Χάριτος, όπως αντίστοιχα ο Μιχαήλ στην εποχή της Παλαιάς Διαθήκης. Και το έργο τους είναι συνυφασμένο με τα ιερά τους ονόματα, αφού Μιχαήλ ερμηνεύεται ‘‘ποιος είναι σαν τον Θεό η Δύναμη Θεού’’, ενώ Γαβριήλ σημαίνει ‘‘άνθρωπος Θεού η Θεάνθρωπος’’.
Αποδέκτες άμεσοι των δύο χαρμοσύνων μηνυμάτων-ευαγγελίων του Γαβριήλ είναι ο αρχιερέας Ζαχαρίας και η Παρθένος Μαρία, μα, στην πραγματικότητα, όλος ο κόσμος, αισθητός και νοητός. Αλλά, πως ανταποκρίθηκαν στο αρχαγγελικό μήνυμα; Και οι δύο αρχικά φοβήθηκαν. Όταν όμως κάτι είναι πραγματικά από τον Θεό, όπως λένε οι άγιοι Πατέρες, αυτό γαληνεύει την καρδία, αισθάνεται χαρά και ειρήνη ο άνθρωπος. αντίθετα, όταν προέρχεται εκ του πονηρού, τότε συμβαίνει το αντίθετο. Η Παρθένος δεν απορρίπτει, αλλά και ελέγχει το άγγελμα, τον αγγελιοφόρο, μήπως απατηθεί: «Πως έσται μοι τούτο, επεί άνδρα ου γινώσκω;» Κάτι ανάλογο, που έλεγε και ο σύγχρονος άγιος Γέροντας Σωφρόνιος του Έσσεξ Αγγλίας: «Μη δέχεσαι και μη απορρίπτεις». Τούτο αποτελεί βασική ασκητική αρχή. Και, αφού η Παρθένος βεβαιώθηκε πως ο ευαγγελισμός ήταν πράγματι θεικός, με κάθε ταπείνωση αποδέχεται τη Θεία βουλή και συνεργεί σ᾽ αυτή: «ιδού η δούλη Κυρίου, γένοιτό μοι κατά το ρήμά σου». Ήταν απαραίτητη η ελεύθερη συγκατάβασή της για τη σάρκωση του Υιού του Θεού.
Τα σχετικά με τη σύλληψη και γέννηση του Προδρόμου Ιωάννη μόνος ο απόστολος Λουκάς αναγράφει στην αρχή του Ευαγγελίου του, στην περικοπή, που μόλις ακούσαμε στη Θεία Λειτουργία. Λέγει λοιπόν εκεί ότι, αντίθετα προς την Παρθένο, ο Ζαχαρίας απιστεί εκ προοιμίων, παρόλο που ο Γαβριήλ του λέγει σαφώς πως εισακούστηκαν οι προσευχές και εκείνου και της συζύγου του και του προλέγει ξεκάθαρα την αγιότητα και ισάγγελη πολιτεία του παιδιού του. Και αντιτάσσει στον ευαγγελισμό τούτο τα γηρατειά τους και τη φυσική στειρότητα της Ελισάβετ. Βεβαίως, η βουλή του Θεού για σύλληψη και γέννηση του Ιωάννη ήταν αμετάθετη. Αλλά, ως επιτίμιο για την απιστία του, ο Ζαχαρίας τιμωρείται με την αφωνία και παραμένει βωβός μέχρι την ημέρα της εκπλήρωσης των θαυμαστών προφητειών του αγγέλου, μέχρι δηλαδή τη γέννηση του Ιωάννη. Και, στη συνέχεια, πράγματι η Ελισάβετ συνέλαβε κατά τους νόμους της ανθρώπινης φύσης τον Τίμιο Πρόδρομο. Και τόση χαρά και θαυμασμός την κατέλαβε, που, σαν να απιστούσε, «και περιέκρυβεν εαυτήν μήνας εξ».
Η Θεοτόκος, στους έξι μήνες από τη σύλληψη του Προδρόμου, αμέσως δηλαδή μετά τον Ευαγγελισμό της και τη σύλληψη του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, επισκέπτεται τη συγγενή της Ελισάβετ, για να πιστοποιήσει από την αλήθεια των λεγομένων του Γαβριήλ γι᾽ αυτήν (δηλαδή ότι και αυτή είχε με τη Χάρη του Θεού στα γηρατειά της συλλάβει παιδί) την αλήθεια και για τη δική της υπέρ φύσιν κυοφορία. Και στη συνάντηση των δύο αυτών αγίων μητέρων και πάλιν θαυμαστά γεγονότα: Με τον ασπασμό τους γεμίζει θεία Χάρη, τόσο η Ελισάβετ, όσο και το βρέφος της, ο Ιωάννης, που χαιρετίζει και ασπάζεται με το σκίρτημά του τον Δεσπότη του και λαμβάνει από τότε το χάρισμα της διοράσεως και προφητείας. Και, όπως ερμηνεύουν θεόπνευστα οι Πατέρες της Εκκλησίας, χρησιμοποιώντας ο Ιωάννης το φωνητικό όργανο της μητέρας του, προφητεύει ότι το κυοφορούμενο στην κοιλία της Μαρίας βρέφος είναι ο Κύριος και Σωτήρας του κόσμου. Και αμέσως η Μαριάμ, πλήρως βεβαιωμένη για την αλήθεια των όσων της είχε ευαγγελισθεί ο Γαβριήλ και πλήρης θεικής χαράς και αγαλλίασης, δοξολογεί εκ βαθέων τον Κύριο, που την αξίωσε να γίνει μητέρα Του, αναφωνώντας τη θαυμαστή εκείνη ωδή, «Μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριον», που καθημερινά στον Όρθρο, πριν την θ´ ωδή, ψάλλουμε προς τιμή της, εκπληρώνοντας τη θεομητορική της προφητεία: «ιδού γαρ από του νυν μακαριούσί με πάσαι αι γενεαί».
Μετά λοιπόν από τρεις περίπου μήνες, αναχωρεί η Θεοτόκος από την οικία του Ζαχαρία και γεννάται «ο μείζων εν γεννητοίς γυναικών» Ιωάννης. Και πάλιν εδώ θαύματα και έκχυση πλούσια της θείας Χάρης. Τόσο η Ελισάβετ, όσο και ο μέχρι τότε άφωνος Ζαχαρίας, δίνουν στο βρέφος το όνομα Ιωάννης, από θεία βεβαίως έμπνευση, παρόλο που δεν είχαν κανένα στη συγγένειά τους μ᾽ αυτό το όνομα. Ένα όνομα, που ήταν αντάξιο του γεννηθέντος, καθότι το εβραικό Ιωάννης σημαίνει «Χάρις Θεού η Δώρον Θεού», με ρίζα το επίσης σημιτικό όνομα Άννα (Hannah), που ακριβώς σημαίνει θεία Χάρη. Και αμέσως ο Ζαχαρίας ανακτά θαυμαστά τη φωνή του, καθώς δεν έπρεπε να τη στερείται ο πατέρας της «φωνής του βοώντος εν τη ερήμω». Και, θαύμα στο θαύμα ακολουθεί: Ο Ζαχαρίας λαμβάνει κι αυτός προφητικό χάρισμα και δοξολογεί τον Θεό, που με τη σάρκωσή Του οικονόμησε τη σωτηρία του κόσμου, και προλέγει την προφητική και προδρομική ζωή του παιδιού του.
Ας αναλογισθούμε τώρα εμείς, αγαπητοί μου αδελφοί, που συναθροισθήκαμε στον παλαιό αυτό και άγιο ναό του Προδρόμου στο ευλογημένο τούτο χωριό του Προδρόμου, για να τιμήσουμε πανηγυρικά το θαυμαστό Γενέθλιο του μέγιστου τούτου αγίου, ας αναλογισθούμε, λέγω, το μέγεθος της αγιότητάς του: Τη σύλληψή του ευαγγελίζεται στον άγιο πατέρα του και αρχιερέα Ζαχαρία ο μέγιστος αρχάγγελος Γαβριήλ στον αγιώτερο τόπο της προ Χριστού εποχής, στα Άγια των Αγίων του ναού του Σολομώντος, κατά την ιερώτερη στιγμή της ιουδαικής λατρείας, αυτή της προσφοράς του θυμιάματος. Και του προφητεύει ότι θα γίνει Πνευματοφόρος από την κοιλιά της μάνας του —ενώ όλοι οι άγιοι, όπως γνωρίζουμε, το πετυχαίνουν τούτο μετά από πολυχρόνιους σκληρούς πνευματικούς αγώνες η και πολυώδυνο μαρτύριο· ακόμη, προλέγει τη μέλλουσα αγιώτατη ζωή του τέκνου του, την ασκητική του διαγωγή, το προφητικό-διδασκαλικό του χάρισμα, το προδρομικό του έργο, με το οποίο δηλαδή θα ετοίμαζε τον δρόμο, ήτοι τις σκληρές των Ιουδαίων καρδιές, ώστε να δεχθούν —όσοι απ᾽ αυτούς καλοπροαίρετοι— το κήρυγμα του ερχομένου Δεσπότου, να Τον πιστεύσουν ως τον αναμενόμενο Μεσσία και Λυτρωτή. Και ακόμη, τα θαυμαστά γεγονότα, που συνέβησαν χάρη του, στη γέννησή του· την αγγελική του ζωή στην έρημο του Ιορδάνη· το κήρυγμα της μετανοίας και την αποδοχή του Ιησού ως του Θεού και Σωτήρα του κόσμου· το βαπτισματικό του έργο· το Βάπτισμα του Δεσπότου του· τον έλεγχο της κάθε παρανομίας και αμαρτίας· το μαρτυρικό του τέλος. Γι᾽ αυτό και επάξια το αλάθητο και αψευδές στόμα του Χριστού, του παντογνώστη και καρδιογνώστη, τον μακάρισε ως τον μεγαλύτερο και αγιώτερο άνθρωπο, που γεννήθηκε ποτέ στη γη.
Αυτόν τον μέγαν Πρόδρομον, αδελφοί μου, που για την αγιώτατη αυτή ζωή του έχει μέγιστη παρρησία μπροστά στον θρόνο του Θεού, να ικετεύσουμε ταπεινά και εμείς οι αμαρτωλοί, που παροργίσαμε και παροργίζουμε τον Κύριο με τα απρεπή έργα, τους λόγους και τους λογισμούς μας, να μας δίνει μετάνοια και διόρθωση της ζωής και του φρονήματός μας. Αλλά, μετάνοια έμπρακτη, με ειλικρινή Εξομολόγηση, με ενσυνείδητη και το κατά δύναμιν επάξια μετοχή στα άχραντα Μυστήρια, με βίο ταπεινόφρονα και γεμάτο έργα αγάπης προς τον Θεό και τους αδελφούς μας. Και να ξέρουμε, πως μόνο έτσι θα έλθει το μέγα έλεος του Θεού στον τόπο μας, στο ρωμαίικο γένος μας, η ποθούμενη λύτρωση των σκλαβωμένων μας πατρίδων· μα, προπάντων, θα αξιωθούμε της ανέκφραστης χαράς της ασάλευτης και μόνιμης πατρίδας μας, της βασιλείας των ουρανών, εν Χριστώ Ιησού τω Κυρίω ημών, στον Οποίο με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα, ανήκει η δόξα στους αιώνες. Αμήν!
