Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην έντυπη εφημερίδα «Κιβωτός της Ορθοδοξίας» που κυκλοφορεί πανελλαδικά κάθε Πέμπτη.
Mπορεί ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος να εμφανίζεται ως προστάτης της Ορθοδοξίας και να παρουσιάζει τη ρωσική Εκκλησία, την τελευταία δεκαετία, ως πυλώνα στήριξης της πατρίδας, της θρησκείας και της οικογένειας, εν τούτοις η επιρροή του μειώνεται σταθερά.
Παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια επιχείρησε να «χτυπήσει» τον δυτικό τρόπο ζωής, ως βασικό εχθρό της παράδοσης με παράλληλη εμπλοκή σε γεωπολιτικά παιχνίδια σε Βαλκάνια και Μέση Ανατολή και βεβαίως το Φανάρι, σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου Κοινωνικοπολιτικών Σπουδών της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, οι Ρώσοι του γυρίζουν την πλάτη.
Από τα στοιχεία της μελέτης προκύπτει ότι από το 2015 μέχρι το 2021 σημειώνεται μία κατακόρυφη πρώτη στην επιρροή της Εκκλησίας στην κοινωνία. Πλέον ο αριθμός των κατοίκων της Μόσχας που εμπιστεύονται τη Ρωσική Εκκλησία μειώθηκε από 55% το 2015 σε 28% το 2021. Μεταξύ των πιστών, η εμπιστοσύνη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου μειώθηκε από 72% σε 43% ενώ σημαντική είναι η πτώση και μεταξύ του πληθυσμού που δεν δηλώνει κοντά στη θρησκεία από 15% σε 5%. Τα παραπάνω ποσοστά καταρρίπτουν το ευρέως διαδεδομένο ρωσικό αφήγημα για το «λαοφιλές» Πατριαρχείο Μόσχας και τη δημοφιλία του μεταξύ των Ρώσων.
Οι αναλυτές αποδίδουν την πτώση της επιρροής σε πέντε βασικούς παράγοντες:
-Όπως επισημαίνεται, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990, πολλοί πολίτες προσπάθησαν να βρουν κάποιο αποκούμπι στην Εκκλησία. Στην πορεία ήρθε η «αποσύνδεση», με τους νέους να δίνουν τη δική τους μάχη για την επιβίωση.
-Σε μια καταναλωτική κοινωνία, ειδικά σε συνθήκες οικονομικής στασιμότητας, οι θρησκευτικές ανάγκες καταλαμβάνουν μια σχετικά μέτρια θέση στην ιεράρχηση των αναγκών. Στη ρωσική κοινωνία εντοπίζεται ένα είδος «εξορθολογισμού» των στάσεων απέναντι στην Εκκλησία, η οποία γίνεται αντιληπτή όλο και λιγότερο ως ιερός θεσμός και όλο και περισσότερο ως ένα είδος τομέα υπηρεσιών. Αποτέλεσμα είναι οι Ρώσοι να αναλώνονται σε μέτριες θρησκευτικές ανάγκες, όπως η αγορά φθηνών κεριών και η οικονομικές εκπτώσεις στο θρησκευτικό σκέλος τελετών, όπως ο γάμος ή η βάπτιση παρά το κοινωνικό σκέλος, όπως το γαμήλιο γλέντι ή το τραπέζι της βάφτισης.
-Η εξιδανικευμένη εικόνα της Εκκλησίας έχει εκλείψει. Η Εκκλησία έχει χάσει την εικόνα ενός «μάρτυρα» και «διωκόμενου» σε ένα σημαντικό μέρος της κοινωνίας, η οποία διαμορφώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1980, μετά τα αποτελέσματα της σοβιετικής περιόδου και η ισχυρή πίστωση εμπιστοσύνης του παρελθόντος έχει πλέον εξαντληθεί. Η εικόνα της «ηθικής εξουσίας» παρεμποδίζεται από δημοσιεύματα για μια «πλούσια Εκκλησία».
-Η αποπροσωποποίηση της Εκκλησίας σε επίπεδο βάσης. Το 2016, το Πανεπιστήμιο του Αγ. Τύχωνος πραγματοποίησε μια μελέτη μεταξύ κατοίκων της ανατολικής Μόσχας την περίοδο του Πάσχα. Το 47% των ερωτηθέντων δεν γνώριζε ιερέα στον οποίο θα μπορούσε να απευθυνθεί για συμβουλές σε μια δύσκολη κατάσταση ζωής και το 54% δεν είχε στραφεί ποτέ σε ιερέα για ζωτικά θέματα. Μόνο το 30% αυτοαποκαλούνταν ενορίτες αυτού του ναού.
-Σημαντικό ρόλο έχει παίξει και το γεγονός ότι η Εκκλησία εκλαμβάνεται ως σύμμαχος του κράτους, εκτός από την προώθηση των δικών της συμφερόντων. Αποτέλεσμα είναι μεγάλο ποσοστό κατοίκων της Μόσχας να αντιμετωπίζει τη Ρωσική Εκκλησία ως στενό συνεργάτη του κράτους και η πλειονότητα των νέων να αποξενώνεται από το Πατριαρχείο Μόσχας.
Το διάστημα κατά το οποίο διενεργήθηκε η έρευνα, το Πατριαρχείο Μόσχας έχει συγκρουστεί ευθέως με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, έχει προσεταιριστεί τα Πατριαρχεία Αντιόχειας και Ιεροσολύμων , έχει συγκρουστεί με την Αλεξάνδρεια, ενώ έχει στηρίξει και οικονομικά τις Σλαβόφωνες Εκκλησίες (Σερβία, Ρουμανία και Βουλγαρία).
Την ίδια στιγμή επιχείρησε να χειραγωγήσει το Πατριαρχείο της Γεωργίας, αλλά και την Εκκλησία της Ουκρανίας. Βασικό σύμμαχο σε αυτή του την επιλογή έχει τα Πατριαρχεία Σερβίας – κατά κύριο λόγο, και Αντιόχειας. Με τη Σερβία, ωστόσο, ειδικά μετά την εκλογή του Πατριάρχη Πορφύριου, να ενεργεί ως το «μακρύ χέρι» του Κύριλλου και του Κρεμλίνου σε ό,τι αφορά την εκκλησιαστική διπλωματία, η οποία κινείται από τα υπόγεια του Τμήματος Εξωτερικών Υποθέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας.